Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

parece preocupado por algo

  • 1 worried

    adjective ((negative unworried): a worried look.) preocupado
    worried adj preocupado
    tr['wʌrɪd]
    1 (person) inquieto,-a, preocupado,-a ( about, por); (look, voice) de preocupación
    \
    SMALLIDIOMATIC EXPRESSION/SMALL
    to be worried sick estar muy preocupado,-a
    to get worried preocuparse
    worried ['wərid] adj
    : inquieto, preocupado
    adj.
    angustiado, -a adj.
    cuitado, -a adj.
    desvelado, -a adj.
    inquieto, -a adj.
    intranquilo, -a adj.
    preocupado, -a adj.
    'wɜːrid, 'wʌrid
    adjective <look/voice> de preocupación; < person> preocupado

    to get worried — preocuparse, inquietarse

    to be worried ABOUT somebody/something — estar* preocupado por alguien/algo

    to be worried sick — estar* preocupadísimo or muy preocupado

    ['wʌrɪd]
    ADJ
    1) (=anxious) [person] preocupado; [look] de preocupación

    if I'm late he gets worried — si llego tarde se preocupa

    you had me worried — me tenías preocupado

    to be worried sick or to death (about sth) *estar preocupadísimo or muy preocupado (por algo)

    he was worried that she would report him to the police — tenía miedo de que ella lo delatase a la policía

    2) (=bothered)

    I'm not worriedme da igual *, me tiene sin cuidado

    * * *
    ['wɜːrid, 'wʌrid]
    adjective <look/voice> de preocupación; < person> preocupado

    to get worried — preocuparse, inquietarse

    to be worried ABOUT somebody/something — estar* preocupado por alguien/algo

    to be worried sick — estar* preocupadísimo or muy preocupado

    English-spanish dictionary > worried

  • 2 mind

    1.
    (the power by which one thinks etc; the intelligence or understanding: The child already has the mind of an adult.) mente, cabeza, cerebro

    2. verb
    1) (to look after or supervise (eg a child): mind the baby.) cuidar
    2) (to be upset by; to object to: You must try not to mind when he criticizes your work.) importar, molestar
    3) (to be careful of: Mind (= be careful not to trip over) the step!) tener cuidado
    4) (to pay attention to or obey: You should mind your parents' words/advice.) hacer caso de

    3. interjection
    (be careful!: Mind! There's a car coming!) ¡cuidado!
    - - minded
    - mindful
    - mindless
    - mindlessly
    - mindlessness
    - mindreader
    - at/in the back of one's mind
    - change one's mind
    - be out of one's mind
    - do you mind!
    - have a good mind to
    - have half a mind to
    - have a mind to
    - in one's mind's eye
    - in one's right mind
    - keep one's mind on
    - know one's own mind
    - make up one's mind
    - mind one's own business
    - never mind
    - on one's mind
    - put someone in mind of
    - put in mind of
    - speak one's mind
    - take/keep one's mind off
    - to my mind

    mind1 n mente
    to my mind... a mi parecer / en mi opinión
    mind2 vb
    1. importar
    do you mind if I sit here? ¿te importa que me siente aquí?
    2. cuidar
    who is minding the baby? ¿quién está cuidando al niño?
    3. tener cuidado
    mind out! ¡cuidado!
    mind your own business! ¡ocúpate de tus asuntos!
    never mind! ¡no importa! / ¡da igual!
    tr[maɪnd]
    you've got a dirty mind! ¡qué guarro eres!
    3 (brain, thoughts) cabeza, cerebro
    4 (person) cerebro
    1 (heed, pay attention to) hacer caso de; (care about) importar, preocupar
    don't mind me! ¡no me hagas caso!
    2 (be careful with) tener cuidado con
    mind the step! ¡cuidado con el escalón!
    mind your head! ¡ojo con la cabeza!
    3 (look after - child) cuidar, cuidar de; (- house) vigilar; (- shop) atender; (- seat, place) guardar
    could you mind the baby for a minute? ¿me puedes cuidar el bebé un momento?
    4 (object to, be troubled by) tener inconveniente en, importar, molestar
    I don't mind staying no tengo inconveniente en quedarme, no me importa quedarme
    are you sure you don't mind going? ¿seguro que no te importa ir?
    do you mind the noise? ¿te molesta el ruido?
    would you mind waiting? ¿le importaría esperar?
    5 (fancy, quite like) venir bien
    1 (be careful) tener cuidado
    mind (out)! ¡cuidado!, ¡ojo!
    2 (object to) importar, molestar, tener inconveniente
    do you mind if I open the window? ¿le importa que abra la ventana?
    would you mind if I used your phone? ¿podría utilizar su teléfono?
    do you want a biscuit? --I don't mind if I do! ¿quieres una galleta? --¡pues sí!
    \
    SMALLIDIOMATIC EXPRESSION/SMALL
    mind you... ten en cuenta que..., la verdad es que...
    mind your own business no te metas en lo que no te importa
    never mind (it doesn't matter) no importa, da igual 2 (don't worry) no te preocupes 3 (let alone) ni hablar de
    never you mind! ¿a ti qué te importa?
    to be all in the mind no ser más que imaginaciones
    to be in one's right mind estar en su sano juicio
    to be in two minds about something estar indeciso,-a respecto a algo
    to be of one mind / be of the same mind ser del mismo parecer, tener la misma opinión
    to be of sound mind estar en pleno uso de sus facultades (mentales)
    to be on one's mind preocupar a uno
    to bear something in mind tener algo en cuenta, tener algo presente
    to blow somebody's mind alucinar a alguien
    to bring something to mind / call something to mind recordar algo, traer algo a la memoria
    to change one's mind cambiar de opinión, cambiar de parecer
    to come to mind ocurrírsele a uno, venir a la mente
    to cross somebody's mind ocurrírsele a alguien, pasar por la cabeza de alguien
    to get something/somebody out of one's mind quitarse algo/a alguien de la cabeza
    to give somebody a piece of one's mind decir cuatro verdades a alguien
    to go out of one's mind volverse loco,-a
    to have a mind of one's own saber decidirse por sí mismo,-a
    to have a good mind to do something estar por hacer algo, estar casi decidido,-a a hacer algo
    to have half a mind to do something estar por hacer algo, estar casi decidido,-a a hacer algo
    to have somebody/something in mind estar pensando en alguien/algo
    to have something on one's mind estar preocupado,-a por algo
    to keep an open mind tener una mente abierta
    to keep one's mind on something estar atento,-a a algo, prestar atención a algo, concentrarse en algo
    to lose one's mind perder el juicio
    to put somebody in mind of something recordarle a alguien algo
    to put something out of one's mind no pensar más en algo
    to put/set somebody's mind at ease/rest tranquilizar a alguien
    to put/set/turn one's mind to something proponerse algo
    to slip somebody's mind olvidársele a uno
    to somebody's mind en la opinión de alguien
    to my mind en mi opinión, a mi parecer
    to speak one's mind hablar sin rodeos, decir lo que uno piensa
    to take a load/weight off somebody's mind quitarle a alguien un peso de encima
    mind ['maɪnd] vt
    1) tend: cuidar, atender
    mind the children: cuida a los niños
    2) obey: obedecer
    3) : preocuparse por, sentirse molestado por
    I don't mind his jokes: sus bromas no me molestan
    4) : tener cuidado con
    mind the ladder!: ¡cuidado con la escalera!
    mind vi
    1) obey: obedecer
    2) care: importarle a uno
    I don't mind: no me importa, me es igual
    mind n
    1) memory: memoria f, recuerdo m
    keep it in mind: téngalo en cuenta
    2) : mente f
    the mind and the body: la mente y el cuerpo
    3) intention: intención f, propósito m
    to have a mind to do something: tener intención de hacer algo
    4) : razón f
    5) opinion: opinión f
    to change one's mind: cambiar de opinión
    6) intellect: capacidad f intelectual
    adv.
    mente adv.
    n.
    cabeza s.f.
    entendimiento s.m.
    inteligencia s.f.
    juicio s.m.
    memoria s.f.
    mente s.f.
    mientes s.m.pl.
    ánimo s.m.
    v.
    acordarse de v.
    atender v.
    escuchar v.
    fijarse en v.
    tener en cuenta v.
    maɪnd
    I
    1)
    a) ( Psych) mente f

    with an open/a closed mind — sin/con ideas preconcebidas

    to keep an open mind on something — mantener* una mentalidad abierta or no cerrarse* frente a algo

    I'm convinced in my own mind that... — yo estoy plenamente convencido de que...

    to bear o keep something/somebody in mind — tener* algo/a alguien en cuenta, tener* presente algo/a alguien

    to bring o call something to mind: this case brings to mind another incident este caso (nos) recuerda otro incidente; to come to mind: nothing in particular comes to mind no se me ocurre nada en particular; to have something/somebody in mind tener* algo/a alguien en mente; with that in mind pensando en eso; to have something on one's mind: what's on your mind? ¿qué es lo que te preocupa?; to prey o weigh on somebody's mind: it's been preying o weighing on my mind me ha estado preocupando; that put my mind at rest con eso me tranquilizé or me quedé tranquilo; put it out of your mind! no pienses más en eso!; I can see her now in my mind's eye es como si la estuviera viendo; you're not ill: it's all in the mind no estás enfermo, es pura sugestión; I can't get him/the thought out of my mind no puedo quitármelo de la cabeza, no hago más que pensar en él/en eso; it never crossed my mind that... ni se me ocurrió pensar que..., nunca me habría imaginado que..., ni se me pasó por la cabeza que...; to take a load o weight off somebody's mind quitarle a alguien un peso de encima; great minds think alike — (hum) los genios pensamos igual

    b) ( mentality) mentalidad f
    c) ( Phil) (no art) espíritu m
    2) ( attention)

    to put one's mind to something: he can be quite charming if he puts his mind to it cuando quiere or cuando se lo propone, es un verdadero encanto; you could finish it today if you put your mind to it si te lo propones puedes terminarlo hoy; he needs something to take his mind off it necesita algo que lo distraiga; it slipped my mind — se me olvidó

    3)
    a) ( opinion)

    to change one's mindcambiar de opinión or de parecer or de idea

    my mind's made up — lo he decidido, estoy decidido

    he spoke his mind — dijo lo que pensaba, habló sin tapujos

    to my mind — a mi parecer, en mi opinión

    to be in o of two minds about something — estar* indeciso respecto a algo

    b) (will, intention)

    he has a mind of his own — ( he is obstinate) es muy empecinado or porfiado or testarudo; ( he knows his own mind) sabe muy bien lo que quiere

    to have a mind to + inf: when he has a mind to cuando quiere, cuando se lo propone; I've a good mind to complain to the manager tengo ganas de ir a quejarme al gerente; I've half a mind to tell her myself casi estoy por decírselo or casi se lo diría yo mismo; she certainly knows her own mind — ciertamente sabe lo que quiere

    4) ( mental faculties) juicio m, razón f

    to be of sound mind — (frml) estar* en pleno uso de sus (or mis etc) facultades (mentales) (frml)

    to be/go out of one's mind — estar*/volverse* loco

    no one in her/his right mind... — nadie en su sano juicio or en sus cabales...

    to blow somebody's mind — (colloq) alucinar a alguien (fam)

    5) ( person) mente f, cabeza f, cerebro m

    II
    1.
    1) ( look after) \<\<children\>\> cuidar, cuidar de; \<\<seat/place\>\> guardar, cuidar; \<\<shop/office\>\> atender*

    mind your head!ojo or cuidado con la cabeza!

    mind how you go! — (colloq) cuídate, vete con cuidado

    b) ( concern oneself about) preocuparse por

    don't mind me — no se preocupen por mí, hagan como si yo no estuviera

    c)

    we didn't break even, never mind make a profit — ni siquiera cubrimos los gastos, ni hablar pues de ganancias

    3) ( object to) (usu neg or interrog)

    I don't mind the noise/cold — no me molesta or no me importa el ruido/frío

    I don't mind him, but I can't stand her — él no me disgusta, pero a ella no la soporto

    I wouldn't mind a drink — (colloq) no me vendría mal un trago

    I don't mind what you dome da igual or me da lo mismo lo que hagas

    to mind -ING: would you mind waiting? ¿le importaría esperar?, espere, por favor; if you don't mind me saying so — si me permites


    2.
    vi
    a) ( take care)

    mind! — ojo!, cuidado!

    never mind — no importa, no te preocupes (or no se preocupen etc)

    2) ( object) (usu neg or interrog)

    I don't mindme da igual or lo mismo

    have another one - I don't mind if I do! — (BrE hum) tómate otro - hombre, no te diría que no; ( expressing indignation)

    do you mind if I smoke? - yes, I do mind! — ¿te importa si fumo? - sí que me importa!

    do you mind! — ( expressing indignation) hágame el favor!

    3) ( take note) (only in imperative)

    I'm not promising, mind! — mira que no te lo prometo ¿eh?

    he's very generous; mind you, he can afford to be! — es muy generoso; pero claro, puede permitírselo

    Phrasal Verbs:
    [maɪnd]
    1. NOUN
    1) (=brain, head) mente f

    a logical/creative mind — una mente racional/creativa

    it's all in the mind — es pura sugestión

    at the back of my mind I had the feeling that... — tenía la remota sensación de que...

    to bring one's mind to bear on sth — concentrarse en algo

    it came to my mind that... — se me ocurrió que...

    I'm not clear in my mind about it — todavía no lo tengo claro or no lo llego a entender

    it crossed my mind (that) — se me ocurrió (que)

    yes, it had crossed my mind — sí, eso se me había ocurrido

    does it ever cross your mind that...? — ¿piensas alguna vez que...?

    it never entered my mind — jamás se me pasó por la cabeza

    I can't get it out of my mind — no me lo puedo quitar de la cabeza

    to go over sth in one's mind — repasar algo mentalmente

    a triumph of mind over matterun triunfo del espíritu sobre la materia

    to have one's mind on sth — estar pensando en algo

    what's on your mind? — ¿qué es lo que te preocupa?

    you can put that right out of your mind — conviene no pensar más en eso

    knowing that he had arrived safely set my mind at ease or rest — el saber que había llegado sano y salvo me tranquilizó

    the thought that springs to mind is... — lo que primero se le ocurre a uno es...

    state of mind — estado m de ánimo

    that will take your mind off it — eso te distraerá

    to be uneasy in one's mind — quedarse con dudas

    that's a load or weight off my mind! — ¡eso me quita un peso de encima!

    blank 1., 2), read 1., 3), presence
    2) (=memory)

    to bear sth/sb in mind — tener en cuenta algo/a algn

    we must bear (it) in mind that... — debemos tener en cuenta que..., tenemos que recordar que...

    to keep sth/sb in mind — tener presente or en cuenta algo/a algn

    to pass out of mind — caer en el olvido

    time out of mindtiempo m inmemorial

    it went right or clean out of my mind — se me fue por completo de la cabeza

    to bring or call sth to mind — recordar algo, traer algo a la memoria

    slip 3., 3), stick II, 2., 5)
    3) (=intention)

    you can do it if you have a mind to — puedes lograrlo si de verdad estás empeñado en ello

    I have half a mind to do itestoy tentado or me dan ganas de hacerlo

    nothing was further from my mind — nada más lejos de mi intención

    to have sth in mind — tener pensado algo

    who do you have in mind for the job? — ¿a quién piensas darle el puesto or tienes en mente para el puesto?

    4) (=opinion) opinión f, parecer m

    to change one's mind — cambiar de opinión or idea or parecer

    to have a closed mind — tener una mente cerrada

    to know one's own mind — saber lo que uno quiere

    to make up one's mind — decidirse

    he has made up his mind to leave home — ha decidido irse de casa, está decidido a irse de casa

    to my mind — a mi juicio

    to be of one mind — estar de acuerdo

    with an open mind — con espíritu abierto or mentalidad abierta

    to have a mind of one's own[person] (=think for o.s.) pensar por sí mismo; hum [machine etc] tener voluntad propia, hacer lo que quiere

    to be of the same mind — ser de la misma opinión, estar de acuerdo

    I was of the same mind as my brother — yo estaba de acuerdo con mi hermano, yo era de la misma opinión que mi hermano

    - be in or of two minds
    piece 1., 1), speak 2., 2)
    5) (=mental balance) juicio m

    to lose one's mind — perder el juicio

    nobody in his right mind would do it — nadie que esté en su sano juicio lo haría

    of sound mind — en pleno uso de sus facultades mentales

    of unsound mind — mentalmente incapacitado

    - be out of one's mind

    you must be out of your mind! — ¡tú debes estar loco!

    to go out of one's mind — perder el juicio, volverse loco

    to go out of one's mind with worry/jealousy — volverse loco de preocupación/celos

    6) (=person) mente f, cerebro m
    2. TRANSITIVE VERB
    1) (=be careful of) tener cuidado con

    mind you don't fall — ten cuidado, no te vayas a caer

    mind you don't get wet! — ten cuidado, no te vayas a mojar

    mind your head! — ¡cuidado con la cabeza!

    mind how you go! * (as farewell) ¡cuídate!

    mind your language! — ¡qué manera de hablar es esa!

    mind your manners! — ¡qué modales son esos!

    mind the step! — ¡cuidado con el escalón!

    mind what you're doing! — ¡cuidado con lo que haces!

    mind where you're going! — ¡mira por dónde vas!

    mind yourself! — ¡cuidado, no te vayas a hacer daño!

    2) (=make sure)

    mind you do it! — ¡hazlo sin falta!, ¡no dejes de hacerlo!

    3) (=pay attention to) hacer caso de

    mind what I say! — ¡hazme caso!, ¡escucha lo que te digo!

    mind your own business! — ¡no te metas donde no te llaman!

    don't mind me — por mí no se preocupe

    don't mind me!iro ¡y a mí que me parta un rayo! *

    never mind that now — olvídate de eso ahora

    mind you, it was raining at the time — claro que or te advierto que en ese momento llovía

    it was a big one, mind you — era grande, eso sí

    4) (=look after) cuidar

    could you mind the baby this afternoon? — ¿podrías cuidar al niño esta tarde?

    could you mind my bags for a few minutes? — ¿me cuidas or guardas las bolsas un momento?

    5) (=dislike, object to)

    I don't mind the cold — a mí no me molesta el frío

    I don't mind four, but six is too many — cuatro no me importa, pero seis son muchos

    if you don't mind my or me saying so, I think you're wrong — perdona que te diga pero estás equivocado, permíteme que te diga que te equivocas

    I don't mind telling you, I was shocked — estaba horrorizado, lo confieso

    I wouldn't mind a cup of tea — no me vendría mal un té

    do you mind telling me where you've been? — ¿te importa decirme dónde has estado?

    would you mind opening the door? — ¿me hace el favor de abrir la puerta?, ¿le importa(ría) abrir la puerta?

    7) dialect (=remember) acordarse de, recordar

    I mind the time when... — me acuerdo de cuando...

    3. INTRANSITIVE VERB
    1) (=be careful) tener cuidado

    mind! — ¡cuidado!, ¡ojo!, ¡abusado! (Mex)

    2) (=object)

    do you mind? — ¿te importa?

    do you mind!iro ¡por favor!

    do you mind if I open the window? — ¿te molesta que abra or si abro la ventana?

    do you mind if I come? — ¿te importa que yo venga?

    "do you mind if I take this book?" - "I don't mind at all" — -¿te importa si me llevo or que me lleve este libro? -en absoluto

    if you don't mind, I won't come — si no te importa, yo no iré

    please, if you don't mind — si no le importa, si es tan amable

    close the door, if you don't mind — hazme el favor de cerrar la puerta

    "cigarette?" - "I don't mind if I do" — -¿un cigarrillo? -pues muchas gracias or bueno or no digo que no

    never mind — (=don't worry) no te preocupes; (=it makes no odds) es igual, da lo mismo; (=it's not important) no importa

    I can't walk, never mind run — no puedo andar, ni mucho menos correr

    he didn't do it, mind — pero en realidad no lo hizo, la verdad es que no lo hizo

    4.
    COMPOUNDS

    mind game Njuego m psicológico

    mind map Nmapa m mental

    * * *
    [maɪnd]
    I
    1)
    a) ( Psych) mente f

    with an open/a closed mind — sin/con ideas preconcebidas

    to keep an open mind on something — mantener* una mentalidad abierta or no cerrarse* frente a algo

    I'm convinced in my own mind that... — yo estoy plenamente convencido de que...

    to bear o keep something/somebody in mind — tener* algo/a alguien en cuenta, tener* presente algo/a alguien

    to bring o call something to mind: this case brings to mind another incident este caso (nos) recuerda otro incidente; to come to mind: nothing in particular comes to mind no se me ocurre nada en particular; to have something/somebody in mind tener* algo/a alguien en mente; with that in mind pensando en eso; to have something on one's mind: what's on your mind? ¿qué es lo que te preocupa?; to prey o weigh on somebody's mind: it's been preying o weighing on my mind me ha estado preocupando; that put my mind at rest con eso me tranquilizé or me quedé tranquilo; put it out of your mind! no pienses más en eso!; I can see her now in my mind's eye es como si la estuviera viendo; you're not ill: it's all in the mind no estás enfermo, es pura sugestión; I can't get him/the thought out of my mind no puedo quitármelo de la cabeza, no hago más que pensar en él/en eso; it never crossed my mind that... ni se me ocurrió pensar que..., nunca me habría imaginado que..., ni se me pasó por la cabeza que...; to take a load o weight off somebody's mind quitarle a alguien un peso de encima; great minds think alike — (hum) los genios pensamos igual

    b) ( mentality) mentalidad f
    c) ( Phil) (no art) espíritu m
    2) ( attention)

    to put one's mind to something: he can be quite charming if he puts his mind to it cuando quiere or cuando se lo propone, es un verdadero encanto; you could finish it today if you put your mind to it si te lo propones puedes terminarlo hoy; he needs something to take his mind off it necesita algo que lo distraiga; it slipped my mind — se me olvidó

    3)
    a) ( opinion)

    to change one's mindcambiar de opinión or de parecer or de idea

    my mind's made up — lo he decidido, estoy decidido

    he spoke his mind — dijo lo que pensaba, habló sin tapujos

    to my mind — a mi parecer, en mi opinión

    to be in o of two minds about something — estar* indeciso respecto a algo

    b) (will, intention)

    he has a mind of his own — ( he is obstinate) es muy empecinado or porfiado or testarudo; ( he knows his own mind) sabe muy bien lo que quiere

    to have a mind to + inf: when he has a mind to cuando quiere, cuando se lo propone; I've a good mind to complain to the manager tengo ganas de ir a quejarme al gerente; I've half a mind to tell her myself casi estoy por decírselo or casi se lo diría yo mismo; she certainly knows her own mind — ciertamente sabe lo que quiere

    4) ( mental faculties) juicio m, razón f

    to be of sound mind — (frml) estar* en pleno uso de sus (or mis etc) facultades (mentales) (frml)

    to be/go out of one's mind — estar*/volverse* loco

    no one in her/his right mind... — nadie en su sano juicio or en sus cabales...

    to blow somebody's mind — (colloq) alucinar a alguien (fam)

    5) ( person) mente f, cabeza f, cerebro m

    II
    1.
    1) ( look after) \<\<children\>\> cuidar, cuidar de; \<\<seat/place\>\> guardar, cuidar; \<\<shop/office\>\> atender*

    mind your head!ojo or cuidado con la cabeza!

    mind how you go! — (colloq) cuídate, vete con cuidado

    b) ( concern oneself about) preocuparse por

    don't mind me — no se preocupen por mí, hagan como si yo no estuviera

    c)

    we didn't break even, never mind make a profit — ni siquiera cubrimos los gastos, ni hablar pues de ganancias

    3) ( object to) (usu neg or interrog)

    I don't mind the noise/cold — no me molesta or no me importa el ruido/frío

    I don't mind him, but I can't stand her — él no me disgusta, pero a ella no la soporto

    I wouldn't mind a drink — (colloq) no me vendría mal un trago

    I don't mind what you dome da igual or me da lo mismo lo que hagas

    to mind -ING: would you mind waiting? ¿le importaría esperar?, espere, por favor; if you don't mind me saying so — si me permites


    2.
    vi
    a) ( take care)

    mind! — ojo!, cuidado!

    never mind — no importa, no te preocupes (or no se preocupen etc)

    2) ( object) (usu neg or interrog)

    I don't mindme da igual or lo mismo

    have another one - I don't mind if I do! — (BrE hum) tómate otro - hombre, no te diría que no; ( expressing indignation)

    do you mind if I smoke? - yes, I do mind! — ¿te importa si fumo? - sí que me importa!

    do you mind! — ( expressing indignation) hágame el favor!

    3) ( take note) (only in imperative)

    I'm not promising, mind! — mira que no te lo prometo ¿eh?

    he's very generous; mind you, he can afford to be! — es muy generoso; pero claro, puede permitírselo

    Phrasal Verbs:

    English-spanish dictionary > mind

  • 3 carraca

    Carraca, esta palabra significa comida, condimentos, conquivus, (cacharros, etc.). Cuando íbamos a llindiar el ganáu disdi ‘l albiar el díe fasta que tapecíe, (cuidar el ganado desde el amanecer hasta el oscurecer) llevábamos la carraca nun cabaxín, zurronacu ou cestacu cualquier, (cabás, zurrón o cualquier otro cesto). Les muyeres baxaben al merquéu ya traíen la carraca pa toa la xemana. (Las mujeres bajaban al mercado y compraban si tenían dinero lo que se necesitase en la casa para toda la semana). Carraca tamén lu ye lu que lus vaqueirus chebaban disdi la teixá pal sou cabanu ou corte de la braña, dunde a lu mexor taben un fatáu de díes xin baxar a l'aldina, per ístu llebaben un carracáu de couxes que ñecexitaben. (Carraca también es lo que los vaqueros llevaban desde casa para sus cabañas del puerto, las morteras o los prados, donde a lo mejor estaban unos días sin bajar a la aldea, por esto subían muchas cosas que necesitaban y no todas eran para comer sino que algunas eran simples cacharros, o humildes mantas. Y carraca hermanos míos, era la que hacía mi madre y todas las vindas de los rojos, cuando todas las semanas iban a visitar a sus maridos a la Cárcel Modelo de Oviedo, como por las demás no puedo hablar, porque yo no sé cómo se arreglaban las pobrecitas, aunque me supongo que muchas hasta pidiendo limosna, sí que lo puedo hacer de mi madre, que todos los martes era el día que tenía de comunicación, y ella nunca sabía si le iba encontrar vivo, porque por aquellos tiempos fechus de llágrimes ya xufriencies, tous lus díes na carxel d'Uviéu achuquinaben cambrionáus enteirus de xóvenes astures y'anxina d’ista maneira tan achuquina, encalducá per prexones xin concencia, nin dinidá nin «Xusticia Humana», fexérun bon amagüestu de toes les xuventúes roxes d'Asturies, ya les pouques que nun achuquinarun llantárunlas nus batallones de trabayadores, dunde munchus morrierun achindi fartus de fames, de llatigazus ya vexaciones, ya lus oitres que xuerti tubieren de golguer pa la sou teixá, fexérunlu mamplenáus d'amollexíes que per mor d'echus tamén fatáus morrieron. Falaba you que carraca yera lu que miou má le chevaba ‘l miou pá tous lus martes a la carxel, que you nun séi lu que yera, perque na nuexa teixá nun había esconxolancia de nagua, peru lu que fora écha llantábalu tou nuna fardelaca, ya colaba na xuntura d'oitres muyeres de l'allina camín d'Uviéu tres ou catru gores endenantes qu’almaneciera, pos teníen qu'espatuxar alrreór de cuarenta quilómetrus andandu ya oitres tantus pa la regolguía, pos entoncenes nun valía faer el auto-stop que güéi se fae, perque tous lus cambriones ya coches cuaxi yeren millitares, y'angunus oitres yeren de lus drechistes, ya lus roxus nun teníamus namái que goxetáus mexeries, ya manegáus de miéu ‘l nuexu hermenu ‘l venceor, perque lus nuexus homes morrieran lluchandu nel frinti, ya lus oitres taben arretrigáus per les cárxeles dunde poucu a poucu lus achuquinaben ou lus esclavizaben nus batallones de trabayaóres, anxina yera que tou Asturies taba xemada de viudes, de vieyus ya de guaxiquinus güerfaninus, que tous nuexóitres, viétchus, muyeres ya nenus de lus roxus, díbamus ser esclavizáus inhumanamente baxu 'n enfernal xugu que nun nus dexaba más llibertá que la que nel xuenu cheldábamus. —Ya n'agora vou xebrame del trabayu d'enfilerar pallabres p'encalducalus cuamigu dientru d’ista hestoria dou tán lus raigones ya l'escola de nuexes costumes ya llingua. TRADUCCIÓN.—Por aquellos tiempos hechos de lágrimas y de grandes sufrimientos, todos los días que el Hacedor alumbraba, en la cárcel de Oviedo asesinaban camiones enteros de jóvenes astures, y así de esta manera tan despiadada y asesina, llevada a cabo por personas sin conciencia, ni dignidad ni ninguna clase de «Justicia Humana», llevaron a término casi el total exterminio de las juventudes rojas de Asturias, y las pocas que no asesinaron, las esclavizaron en los famosos batallones de trabajadores, donde muchos allí murieron hartos de hambre, de vejaciones y latigazos, y los pocos que tuvieron la suerte de volver a sus hogares, lo hicieron llenos de enfermedades que por mor de ellas también murieron bastantes. —Decía yo que carraca también era lo que mi madre le llevaba todos los martes a mi padre a la cárcel, que yo no sé lo que pudiera ser, porque en nuestra casa no había ninguna cosa de nada, pero lo que fuese ella lo metía dentro de una saca y marchaba en unión de otras mujeres de la aldea camino de Oviedo tres o cuatro horas antes que amaneciese, pues tenían que caminar alrededor de cuarenta quilómetros y otros tantos de retorno y todos los hacían andando, pues no servía hacer el auto-stop que hoy se hace, porque todos los camiones y coches casi eran militares, y algunos otros que había eran de los derechistas, pues los izquierdistas no teníamos nada más que grandes cantidades de miseria, así como de miedo a nuestro hermano el vencedor que jamás se portó nada bien con nosotros, porque nuestros hombres habían muerto en el frente, y los otros estaban presos en las cárceles, donde poco a poco les iban asesinando, o los esclavizaban en los campos de concentración o batallones de trabajadores, así era que toda Asturias estaba sembrada de viudas, de viejos y de niños huérfanos, que todos nosotros, viejos, mujeres y niños de las izquierdas, íbamos a ser esclavizados inhumanamente bajo el infernal yugo que no nos dejaba más libertad que la que en el sueño hacíamos. Y ahora me voy alejar del trabajo de poner en orden las palabras en este diccionario, para llevarles conmigo a los lugares donde yo he aprendido la dulce lengua de Asturias, que no es otro lugar que la escuela donde vivían las raíces y costumbres de Nuestro Pueblo, pues no se pueden buscar nuestras falancias en ningún otro lugar ni parte. Por esto les digo ahora, que si yo no hubiese vivido tan simple, sencilla, pobre, miserable, esclavizadora y dentro de la más natural de la «RAIZ ANCESTRAL DE ASTURIAS», ni yo ni nadie podría legarle a mi «AMADA ASTURIAS» ni a sus «HIDALGAS GENTES», la documentación pura, natural y sencilla que pueda tener este diccionario, porque desde estas mis simples líneas y mirándome muy mucho de lo que digo, les afirmo que hay muy poco fiable por no decir nada, escrito de nuestras costumbres y lengua. «DIES D’ENFERNU» (DÍAS DE INFIERNO) —Yera you 'n zaragoletu, 'n guaxiquín, un nenacu, 'n rapacín (un niño de unos ocho años), cundu la ñecexidá más prieta me fexera depriender lu que yera ‘l dollor, la xufriencia, l’inxusticia, lu pior qu'el Home pudiés encaldar d'enría lus sous xemexantes, you yera ún de lus miles d'anxelinus de miou Tierra que diba faer arroxaúra nel vivir d’ enfernu que m’aguardaba. Xin, fatáus de güérfanus lu mesmu que you, que güéi nel díe xuntu con nuexes familias, ente fius, ñetus, ya tou ‘l andecháu de parantela xomus más de la metá de les xentes d'Asturias, peru naquechus tempus d'achuquinus ya inxusticies nun yéramus namái qu'unus guaxiquinus dexamparáus de la man del Faidor ya del Home, ya tous noxóitres tubiemus que catanus el xustentu de fatáus de maneires diferientes, la miou per exemplu fó'ísta. COLOCOUME MIOU Má de cabrieru na teixá d'un amu baldrayu y atuñáu, llabascu y'achuquín tan solu per que me diera de comer ya me vistiera dalgu, peru ‘l condenáu matábame de fame, ya la vestimenta que punxu d'enría ‘l miou llombu conxistía nun calzáu que la metá ‘l tempu espatuxaba con las patas arregañás, apaxiétchau con unus fatucus tous esgacicáus que per tous lus lláus diben les mious carnis al entestate, acaniláes per el callor ya ‘l fríu en tou ‘l tempu. —Tenía yo aproximadamente ocho años de edad cuando me asesinaron a mi padre, y me recuerdo con toda exactitud cómo la ley de aquel tiempo llevó a cabo tan imperdonable, deshumanizante y vandálica felonía. —Nuna nuétche (una noche) llegaron a la casa de unos tíos míos que en mi aldea vivían y donde mis padres y yo nos refugiamos al término de la guerra en Asturias cuatro desalmados, cuatro bandoleros, cuatro inmundicias humanas, que escudados tras de sus armas empuñadas, representaban l'enñordiada Lley (LA SUCIA LEY) que en aquellos tiempos a la Justicia traicionaba, cuento yo, que aquellos cuatro merucus (gusanos), atemorizando e insultando a toda mi familia, detuvieron a mi padre, le amarraron como a la bestia que se lleva al matadero y se lo intentaron llevar de la casa, sin que mis tíos, (y la cosa no era para menos), intentasen pronunciar asustados como se encontraban ni la más mínima palabra de súplica o protesta. Pero mi madre no les secundó, sino que bravamente intentó defender al sou home (a su marido) no sólo con la palabra, que mi madre la tenía d'aguxa lu mesmu qu’un bon obreiru (de afilada lo mismo que un buen aguijón), sino que temerariamente se abalanzó sobre ellos y fuele preciso a uno de aquellos cobardes y desalmados representantes de la deshumanizada ley que corría en aquellos tiempos, de propinarle varios golpes con la pistola, dejándola mal herida y ensangrentada, tirada en el suelo con el conocimiento perdido. Mientras que aquellos bandidos, se llevaban a mi padre sin permitirle que de mi se despidiera, y tan solamente le he podido ver por última vez, tres les rexes de la cárxel d'Uvieu 'n die 'ndenantes que l'achuquinaren. (Detrás de las rejas de la cárcel de Oviedo, un día antes de que le asesinasen). Pronto mi madre y yo, llenos de la más desolante de las tristezas, y vestidos con el traje de las más indigentes miserias y pobrezas, nos marchamos de la casa de mis tíos y nos asentamos en la abandonada, vieja y destartalada casa de mi abuela. Y sin muebles, ni nada, los dos juntos, como grandes e indomables luchadores que hemos sido siempre, dimos comienzo sin desfallecer ni un momento, a la dura lucha por la vida, sin que nadie jamás nos ayudara. Empecé a ganarme la vida como pastor, a la corta edad de que cualquier niño sólo pensaría en jugar, comer cuando tuviese hambre y recibir de continuo montones de caricias y de amor, yo sin embargo, a pesar de no poseer nada de todas estas maravillosas cosas, era en extremo a mi manera feliz. Marchaba todas las mañanas con mi ganado al monte, donde permanecía todo el día, tan sólo con la compañía que me brindaba mi fiel y siempre por mí con cariño recordado Pelayu, que era un perro, de una inteligencia y sentimientos, que más bien que un chuchu (perro), parecía aquel singular animal un ser humano. Luego por las tardes, cuando el sol se escondía por detrás de las altas cumbres, retornaba feliz a la aldea, siempre lleno de contentura, cantando las más de las veces, amenizado por el potente tañir del zumbiétchu (cencerro) que llevaba colgado al cuello el semental del rebaño. Una mañana como tantas otras me encaminé con mi rebaño al monte y seria como a la media tarde cuando a la entrada de una cueva que se asentaba en un lugar casi inaccesible me encontré medio enterrado con las piedras y la escasa tierra que hacían la reducida plataforma de la portada de la caverna, un pequeño aro de oro, yo he tenido por así decirlo desde mi infancia la inmensa suerte de poseer una imaginación tan inmensamente dislocada, que por tal solían decirme mis vecinos, que era yo el rey de las mentiras, así como el más hábil inventor de endemoniados cuentos. El caso era, que aquel misterioso anillo abandonado a tan larga distancia de mi aldea y en lugar tan argutosu (estrecho, alto, inaccesible), hiciéronme presto pensar, que aquella joya no había llegado a tal escondrijo por sí sola, sino que desde luego alguien la había traído. En el momento mi imaginación desbordante de una alegría que no encontraba un fin para frenarla, comenzó a fomentar sin el menor titubeo la fantástica idea de que en el interior de aquella caverna debía de encontrarse un tesoro de preciosas joyas y valorativas monedas, y quién le había ocultado sabe Dios cuando, seguramente habría perdido aquel anillo que por casualidad yo encontrara. Así pues, ya firmemente convencido, adentreme temerariamente sin el menor temor por la angosta cueva con las miras de apoderarme de aquella inmensa riqueza que según mi soñativa imaginación me había hecho comprender que en su interior me estaba aguardando. Pero aquel día no conseguí mi feliz propósito, porque era la caverna más larga de lo que había pensado y la oscuridad que en ella reinaba me hacía ciego de toda luz. Senteme en su entrada muy desilusionado al no poder lograr lo que había soñado, pero pronto mi mente empezó a dibujarme mil dispares tesoros, pues por el rastro que descubriera seguramente que dentro de la gruta se hallaría escondida alguna chalga (tesoro) guardado con toda seguridad por una Xana, Xumiciu, Trasgu o Culiebru (dioses de la Mitología asturiana), pues al decir de el abuelo Nicomedes cuando en las largas veladas de los inviernos y sin jamás interrumpirle con grande contentura le escuchábamos las leyendas, cuentos e historias que él lúcida y socarronamente nos contaba, afirmándonos siempre que eran tan ciertos sus relatos, como que todos habíamos nacido para morir. Y cuando hablaba de las chalgas aseguraba que tal o cual vecino, morador de esta o aquella aldea, se había hecho de la noche a la mañana rico al haber encontrado una chalga. También afirmaba poniéndose muy serio alegando unos razonamientos que convencían, que las montañas que rodeaban nuestra aldea había muchas chalgas escondidas, que fueron sepultadas hacía muchos siglos por los invasores moros, que al ser vencidos por los astures y al no poder huir con tan pesados tesoros, los ocultaban en las montañas con las miras de poder regresar algún día a desenterrarlos. Como cuento, yo en aquellos momentos vivía alborozado, sumergido en una disloca alegría al saberme ya dueño de aquella incontable riqueza, haciendo que mis inocentes ojos sonriesen felices inmersos en la imaginativa dicha de poder muy pronto liberar a mi madre de la pobreza y quitarla del agobiador trabajo que faenaba trabajando en los eros de los vecinos de estrella a estrella por un miserable sueldo andechandu (en cuadrilla) todos los días. Y así pensando todas las dichas que mi infantil mente podía imaginar, rodeado por el sepulcral silencio que envolvía la grandiosidad de las montañas, rasgado de vez en cuando por el potente y agudo graznido que desde los peñascos más inaccesibles, o desde los infinitos espacios donde con majestuosidad planeaban, lanzaban las útres (águilas), que con ojos inquisitivos oteaban con hambrientas intenciones los escabrosos riscos y las empinadas fistietchas (pequeños valles encajonados entre las peñas), con la esperanza achuquinante (asesina) de poder atrapar con la rapidez del rayo, algún recental que se hubiese xebrau (apartado) de su madre. También aquel silencio que invitaba a la meditación era con más continuidad cortado, por el dinámico tañir del zumbiétchu (pequeño cencerro) que colgaba del brioso cuello del macho cabrio, conductor y semental del rebaño. Como cuento, allí permanecía ensimismada mi mente en el soñar despierto, fabricando sin trabas de la misma nada, las más disparatadas y fabulosas dichas, que harían la felicidad de mi madre junto con la mía. Llegó casi sin enterarme el atapecer del día (al oscurecer) y fue entonces cuando desperté con prisa del maravilloso soñar donde vivía, y raudo, con agilidad y destreza que hoy al recordarla me causa dicha, reuní en pocos minutos mi rebaño, ayudado con eficacia por Pelayu, mi fiel, obediente, valiente y amaestrado perro, que no le tenía miedo a nada ni a nadie si exceptuamos al siempre mal intencionado y vigoroso macho semental de la reciétcha que yo allindiaba (ganado menudo que yo cuidaba). Y cuando ya el día agonizaba entre las negras vestimentas de la noche, entré en mi aldea conduciendo orgullosamente mi rebaño. A la entrada del pueblo sentado plácidamente fumándose un cigarro, estaba esperándome mi amo preocupado por mi tardanza y acercándose a mí, con palabras desaforadas e insultantes, a la par que me reprendía con dureza, me preguntaba el por qué me había demorado tanto. No recuerdo lo que le contesté, ni la historia que le largué, lo que si sé, que no se creyó de ella nada, pues todas las gentes que me conocían bien sabían, que yo confundía la verdad con la mentira haciendo con entrambas las más inverosímiles y dislocadas historias. Sin embargo, lo que yo sabía muy bien, era que aquel miserable labriego de mi aldea, que tenía la desgracia de cuidarle sus ganados, por la triste desgracia de una comida infame y peor vestimenta, no le incomodaba en absoluto que yo llegase tarde o que me despeñara desde un serapu (peña) y me escontonara la motchera (rompiera la cabeza), lo único que le preocupaba al condenado, era que llegasen a su teixada (casa) sanos y fartus (hartos) todos sus ganados. Al siguiente día bien de mañana como de continuo hacía, con un poco de sabadiegu (chorizo malo) un cantezu (pedazo) de pan moreno y cuatro manzanas dentro de mi zurrón, salí de mi aldea afaluchandu (arreando) el rebaño, y con aquellas miserables viandas que llevaba en mi morral, tenía que aguantar todo el día en el monte corriendo sin descanso tras aquella veceira (rebaño) de cabras. Lo que no sabía el condenado de mi amo, era que yo siempre que tenía hambre, le ordeñaba sus cabras dentro de una lata que tenía escondida en la montaña, hartándome tanto yo como mi fiel Pelayu de espumosa y fresca leche hasta el golifar (hastiar). Si el bastruya (zafio) de mi amo tan sólo hubiese sospechado que le mucía (ordeñaba) sus cabras todos los días, me hubiera eszarapau (despedazado) mi frágil cuerpo con un mamplén de cibiétchazus (con muchos palos). Espatuxaba (caminaba) yo muy contento aquella mañana, quizás lo hiciera mucho más feliz que nunca, arreaba mi rebaño con desacostumbrada prisa, porque ansias locas tenía de llegar a la montaña, para entrar de nuevo en la misteriosa cueva, pues ahora ya no tendría problemas con la obscuridad que en ella reinaba, ya que conmigo llevaba una caja de cerillas y un pequeño candil que le había arrapiegáu (hurtado, quitado) de la corte (cuadra, establo) a mi amo, y con aquella luz, sería capaz de bajar hasta las mismas entrañas de la tierra, si a tal lugar la caverna se extendiese. Aquella noche había dormido poco y soñado mucho, tanto despierto como dentro del desvelado sueño, y tanto de una manera como de la otra, siempre llegaba a la conclusión, de que dentro de aquella para mi misteriosa gruta se ocultaba una fabulosa chalga de la que iba ser yo su señor y dueño, y cuando tal me sucediese, ya no sería yo más criado de ningún rapiegu (zorro) amo, ni tampoco a mi querida madre se le encallecerían jamás las manos, efectuando esclavizantes trabajos, nunca para el prójimo bien servidos y siempre por él peor pagados, ni se partiría sus costillas refrescándose el cansancio en su propio sudor por las fincas de nuestros vecinos, por donde se arreventaba todos los días del año, por la mezquina soldada de una fuente no muy grande de harina, un cesto de patatas, o cualquier otra vianda que mitigase el enorme fantasma del hambre, que desde el fin de la guerra se había enseñoreado de nuestro indigente char (lar), que nos obligaba despiadadamente a unos ayunos tan sumamente raquíticos, que el día que comíamos algo en traza (algo mas), tal parecía que habíamos cometido un grave pecado. Cuando yo fuese dueño de aquel tesoro, (abanzaba seguido de Pelayu arreando con prisa los ganados camino de la argutosa «abrupta» montaña, a la par que imaginativamente iba pensando), compraremos una casa decente, buenas fincas y mejores ganados, y entonces nuestros vecinos nos mirarán con respeto, y no nos tratarán con el menosprecio y la esclavitud a que ahora nos someten. Llegué al fin hasta el lugar que por costumbre tenía de enveredar el ganado para que a su aire subiesen guareciendu (pastiando) como siempre hacían hasta llegar al final de la tarde que era cuando el rebaño solía alcanzar lo más alto de la montaña. Pero aquel día no seguí yo al redil como siempre hacía, sino que me adelante a él corriendo sin el menor cansancio laderas arriba, hasta que por fin sudoroso y galopante en la alegría llegué a la vecindad de la caverna. Pude comprobar sonriente a la par que cariñosamente acariciaba a Pelayu, cómo éste me miraba contrariado al ver que yo por primera vez había cambiado todos mis cotidianos hábitos. Ya que siempre nada más llegar al monte y dejar a las cabras a su albedrío pastiando, nos sentábamos en el lugar acostumbrado, y zampábamos sin pérdida de tiempo a partes iguales como buenos compañeros, la miserable comida que nos había servido nuestro amo. Después jugábamos incansablemente en mil dispares entretenimientos hasta quedarnos rendidos, y muchas veces tras de nuestros juegos, los dos juntos abrazados nos quedábamos profundamente dormidos y al despertarnos sino avistábamos el rebaño, corríamos alocados por la preocupación, por entre los abruptos riscos, y las espinosas malezas hasta lograr encontrarlo. Después otra vez gozosos retornábamos a nuestros juegos, o yo me quedaba mirando a las montañas ensimismado pensando, mientras que Pelayu se entretenía cazando grillos, u otros insectos, y otras veces con sus blancos y poderosos colmillos recorría con rabia su pelambrudo cuerpo, diezmando la cabanada (rebaño) de pulgas y otros parásitos que con su sangre se alimentaban. Como cuento, aquella mañana mi fiel Pelayu me miraba preocupado, pudiendo yo observar en sus vivarachos, picarescos e inteligentes ojos, una recriminación que me estaba haciendo, por su forma de ponerme sus fuertes patas en mi pecho, a la vez que me lamía entre pequeños y cariñosos ladridos mi rostro. Si con sus ladridos pudiese hablar mi lenguaje, seguramente que me diría. —No seas un iluso soñador, mi más querido y preciado compañero, no llegues con tu fantástico pensamiento hasta el extremo de acariciar ni tan siquiera cuanto te has imaginado. Comámonos con la alegría de que hacemos gala todos los días, esa mezquina comida que nos da nuestro despreciable amo, y juguemos con la inocente felicidad de siempre, ya que éste será el más grande tesoro que jamás podrás superar en tu vida. ¿Dónde podrás hallar una riqueza que se pueda comparar a la natural y sencilla felicidad que hoy gozas, aunque ésta se haga su camino dentro de la gran pobreza que te acompaña? Pero hoy yo sé fijamente, que aunque mi perro pudiese hablar, haciendo que en tal momento me asustase al presenciar tan grande milagro, y me dijese que no entrase en la cueva, porque lo que dentro de ella iba a encontrar sería mi propia muerte, la verdad es, que ni al mismo Faidor (Dios) en aquellos momentos yo no obedecería, y así de resuelto, encendí el candil, y sin el menor asomo de miedo, ya que la ilusión y la alegría que poblaban mi espíritu en aquel encaldar (hacer) eran tan inmensos, que empequeñecían hasta el ignoro cualquier otro sentimiento. Adentreme en la cueva que era iluminada tenuemente con la pobre luz que el candil despedía, siempre acompañado de Pelayu que tras de mí, el muy tuno de mi aventura se reía, no era larga la caverna, pues a treinta metros no alcanzaría, y cuando llegué al final, no encontré ni las Xanas, ni los Trasgus ni Xumicius, ni la chalga, preciado tesoro que yo perseguía, sólo había muchos cascos de avellanas y de nueces, algunas latas de conservas ya vacías, unos trapos manchados de sangre, unas mantas viejas y apoyadas en la rocosa y húmeda pared de la cueva, había varias armas de fuego que pronto me hicieron olvidar la riqueza que en un principio había imaginado que allí me aguardaría. Por primera vez en mi vida iba a tener juguetes, auténticos juguetes de verdad de los que usaban los hombres para asesinarse vilmente al igual que hacen los lobos cuando por su cuenta cogen un apacible rebano de ovejas. Dejé el candil en el suelo y elegí entre todas aquellas armas una brillante escopeta, lleno de contentura me senté encima de aquellas mantas y empecé a maniobrar con aquel peligroso juguete, yo sabía cómo se manejaba supuesto que mi amo tenía una escopeta muy parecida y le había visto limpiarla y cazar con ella algunas veces, durante algún tiempo estuve jugando con ella, de una canana que allí había saqué dos cartuchos que metía y sacaba dentro de su recámara, yo me creía en aquellos mis felices instantes el más grande cazador del universo. Pelayu que ya se había cansado de husmear por todas las partes y no habiendo encontrado nada donde llancái el diente (hincar) se tumbó en el suelo frente a mi mirándome sonriente y burlonamente, (porque aunque ustedes no lo crean, yo sé que los chuchos saben sonreir). Enojeme de Pelayu al ver como tan descaradamente se mofaba de mí, por eso encañonele con la escopeta con ánimo de amenazarle, pero cambió Pelayu de gesto rápidamente, levantose con rapidez del lugar donde estaba achucáu (costado), enseñome los clientes ladrándome muy enfadado y a la velocidad del rayo salió de la cueva, quizás porque el inteligente animal presentía, de que alguna desgracia iba a lleldar (hacer) yo con aquel mortífero artefacto, y no quería ser él quien primeramente la recibiese en su cuerpo. Aun permanecí algún tiempo en la gruta jugando a mi manera con las armas, y solamente cuando el candil por su guiños me hizo comprender que su luz ya se le estaba escosando (terminando), salí de la caverna con la escopeta en una mano, dos cartuchos en su recámara y el candil en la otra. En el exterior Pelayu correteaba detrás de los grillos y las camporinas (mariposas) al parecer ya libre de todo enfado. Ya cansado de jugar dejé la escopeta en el suelo y senteme tranquilamente al lado del zurrón, y en cuanto mi perro vio que ya había abandonado el arma, vino corriendo hacia mí, moviendo la cola y sonriéndome amigablemente. Allá abajo en la mitad del valle pude ver a mi rebaño cómo subía espenandu (comiendo) los pochitcus (enanas encinas), y yo de nuevo me volví a sentir feliz y contento a pesar de no encontrar la chalga que tanto con su riqueza había soñado e ideado. Comimos a hora desacostumbrada mi perro y yo aquella pobreza de comida, y tras de jugar un rato, él se quedó adormilado y yo comencé a pensar de quién serían aquellas armas. No me cabía la menor duda de que aquel arsenal de armas debía de ser de los fugáus (huidos), seguramente que eran de aquellos cuatro rapazones (mozos) que se entregaran a los soldados que estaban destacados en mi aldea. Yo los había visto en el cuartel que los militares tenían que era en la escuela de mi aldea, un amplio edificio que fuera regalado a la parroquia por unos indianos del chugar (lugar) que retornaran de las américas con la corexa betchá de cuartus (con la cartera llena de dineros). Recuerdo que aquel día que yo los vi, un soldado que de seguro sería el barbero, les estaba cortando el abundante pelo que lucían, y uno de los rapazus le dijo sonrientemente al militar. ¡No hace falta que te molestes mucho camarada, pues cuando un día de estos nos trasladeís a la cárcel de Oviedo, allí lo más seguro es que nos rebanen el pescuezo! EL MACHO CABRÍO Güelgu coyer el filu dóu d'endenantes m'enduébitchaba algamiandu na miou motchera alcuerdancies de cundu you yera guaxe, ya comu tóus non se puén cuntar per filera, per ísu xebreme d'aquín, pa dir p'acuchá, perque toes les couxes tienen la sou xaceda, ya non la quixéramus cataye nuexotrus. (Volviendo coger el hilo de los aconteceres que anteriormente en mi cerebro se barajaban dentro de las añoranzas de mi niñez, y como todos estos acaeceres no se pueden relatar en hilera, por eso me marché de éste, para ir al de más allá, que es de donde vengo ahora, porque todas las cosas tienen su propia postura, y no la que quisiéramos darle nosotros). Y aunque parecía que me había perdido por estar tan llargu lonxe (tan largo lejos) la verdad es que yo no pierdo el tiempo adornando los hechos que no deben de ser adornados, nin fiéndume en xebraures que van esfaese 'n probeces, perque 'l que non ye llicenciáu 'n filloxofía e lletres, non pué faer munches froritures con les pallabres nin les lletres, ya per ístu, tien que encaldase 'n aforrador d'istus dellicáus y'artifixusus monumentus, perque si lus mesmus que güéi día que lus manexan y'atreinan, la metá de les veces non xapien lu que falen, ya llanquen el focicu fasta les urées en telares de Pachu 'l Xabadiegu betcháus de poxa y'escosáus del granu que ye pelu que tóus muramus nista engochá vida, ¿qué fairé you que 'deprendí namái que tres meses nuna escola pública? (Ni me hondeo en deserciones que se deshagan en pobrezas, porque quienes no son licenciados en filosofía y letras, no pueden hacer muchas florituras con las palabras y las letras, y por esta razón, tienen que hacerse ahorrativos de estos delicados y artificiosos monumentos, porque si los mismos que hoy en día los manejan y cuidan, la mitad de las veces no saben muy bien ni la mitad de lo que escriben, ni otra pareja parte de lo que hablan, y meten por estos menesteres el hocico hasta las orejas, en cuestiones que los imposibilitan para después resolverlas, y si se aproximan a este nivelamiento, lo hacen sembrando una hierba productora de mermado grano, que es el punto primordial que todos intentamos recoger en esta cerda vida. Como cuento, si estos señores eruditos en estas materias se equivocan ¿qué puedo hacer yo, ¡pobre de mí!, que tan solamente he tenido la suerte de ir al colegio público tan sólo tres meses?). Cuento yo que me hallaba en aquellos mis infantiles pensares intentando saber a qué huidos pertenecían aquellas armas, y así dejé tal perder el mucho tiempo que me sobraba, cuando mis ojos retrataron el gran combate que a baja altura, muy por debajo de donde yo me encontraba, sostenían tres cuervos, que despiadada y valientemente le atacaban a un águila real, y ésta piando quizás por el dolor que le inferían los efectivos picotazos de los cuervos, o tal vez en su lenguaje maldiciéndoles llena de rabia por el no poder repeler el ataque de que era objeto. No podía defenderse de sus tenaces atacantes, porque todo su cuerpo en gran tensión estaba, ya que al volar tan bajo, todas sus enormes energías las precisaba para mover sin el menor descanso sus grandes alas, con el apremiante fin de salir de aquel espacio que al parecer pertenecía a los belicosos cuervos, que con ardorosa valentía y enquina ofensiva, disputaban tal natural privilegio, a las mismas soberanas de los cielos. Había yo presenciado muchas veces batallas entre las águilas y los cuervos, y siempre éstos las perseguían atacándoles por su parte posterior, hasta la altura donde el águila ya no necesitase mover sus alas para sostenerse, cuando esto sucedía, los cuervos precipitadamente abandonaban el combate, porque ellos sabían, que donde el águila pudiese planear, todo animal viviente que se acercara, encontraría entre sus poderosas garras una rápida muerte. Queriendo yo saber como es natural el por qué los cuervos atacaban a las águilas, un día que cuidando sus cabras junto a mí estaba un paisano llamado Máximo, que por apodo se le llamaba el «Puchegu», porque tenía tantas razones en sus hablares como palabras por su boca se alumbraran, a pesar de que el Puchegu no sabía leer ni escribir, sabía de cuentos más que el mismísimo Quevedo, e igual hacía cuando se le necesitaba de veterinario que de médico, atinaba casi siempre cuando iba a llover o hacer buen tiempo, en fin, que era Máximu el Puchegu en todas aquellas aldeas de mis amores, una Enciclopedia que aventajaría en mucho a todas las que en nuestros días nos sirven las grandes editoriales, industriadas por hombres estudiosos de las ciencias. Empezó mi amigo el Puchegu explicándome, que son los cuervos de las abruptosas montañas más bregáus (valientes) que los que moran en las valladas o pequeñas lomas, y todo porque la escasez de alimentos en las rocosas cumbres, es muy inferior a los que existen en los valles o montículos, y así como a los hombres la abundancia los hace temerosos y a veces hasta pusilánimes, y la necesidad o privaciones los vuelve por ley de vida temerarios y osados, en los animales ocurre en igual medida lo mismo, así pues, el cuervo defiende su pitanza no permitiendo que las águilas cacen a menor altura que la que les pertenece, y si desde tal situación descubren una pieza, y bajan con su endemoniado vuelo de alas plegadas la apresan y luego vuelven a elevarse al lugar que les corresponde, los cuervos no osarán ni tan siquiera molestarlas, pero si por el contrario descienden para dedicarse a cazar desde el lugar que no les pertenece, entonces los cuervos las atacan con verdadera saña y valentía y siempre logran hacerlas ascender hasta la posición que ellos consideran justa. Esto es así, porque desde tal altura las águilas sólo pueden divisar en tierra una pieza que ellos no cazan nunca, como puede ser un conejo, una pequeña res, un zorro, y hasta inclusive el mismo perro que con el pastor cuida el rebano, y también se han dado casos en que las águilas hasta han cazado un lobo, y con él entre sus garras han subido hasta sus utreras (nidos) donde le devoraban con la misma satisfacción que pudieran hacer cuando se afestinaban con las tiernas carnes de un inocente corderillo. Si las águilas pudiesen volar más bajo sin ser por los cuervos molestadas, también podrían cazar con gran facilidad, lagartos, culebras, etc., etc., y es ésta precisamente la comida que el cuervo defiende, por eso ataca al águila cuando ésta intenta apoderarse de la que él cree que es su exclusiva pertenencia. Terminó el águila al fin tras el ardoroso acoso a que la sometieron los cuervos de subir hasta la altura que ellos consideraron lícita, y rápidamente éstos plegando sus alas la abandonaron y en vertiginoso vuelo buscaron el abrigo de los arbustos de sus montañas. Terminó para mí aquel día el maravilloso espectáculo que la soberana del cielo y los bravos cuervos me habían ofrecido, y fue entonces cuando me incorporé del lugar donde me hallaba sentado, para mirar a mis cabras que guarecían (pastiaban) por encima de donde yo estaba a la corta distancia de unos cincuenta metros, lo primero que mis ojos retrataron fue el orgulloso y antipático macho cabrío, que empericotáu (subido) en un cuetaron (peñasco) a la par que espenucaba (arrancaba) las fuéas d'un pótchiscu (hojas de una enana encina), mientras que las enguyía, parecíame a mí que me estaba mirando desafiadora y despreciativamente, con sus grandes y retorcidos cuernos, su larga perilla y enorme cencerro, se me representaba como el diablo que sonriéndose ladinamente se guasaba de mi humilde persona, a la par que de mi buen Pelayu, pues a entrambos y dos el condenado nos había hecho correr infinidad de veces, por eso, tanto Pelayu como yo siempre que teníamos ocasión y traicioneramente, él le mordía sañudamente en sus cadríles (patas) y yo le atizaba barganazus (estacazos) y pedradas donde mejor encaldase (terciase). Ocurriósele a mi mente en aquellos momentos el darle un buen susto a aquel demonio con cuernos y cencerro, por eso así la escopeta con determinación, y cargada como se encontraba con dos cartuchos, apunté por debajo de donde él se hallaba con el firme propósito de tan sólo darle un susto que no olvidase en su vida, y ya sonriéndome adelantadamente por el resultado de la idea que sin más pérdida de tiempo iba llevar a la práctica, apreté los gatillos de la escopeta, y una doble y potente explosión originose que dio conmigo en el suelo por la fuerte sacudida que el arma emburrióu (empujó) con dolor en mi cuerpo. Pero escosóseme d'afechu (marchóseme del todo) tal dolor, cuando entre el repilar (ecos) de la montaña por la explosión, sentí al macho cabrío lanzar al viento grandes berridas, que hiciéronme con preocupada prontitud deducir, que aquel demonio odioso no se quejaba por el susto que pudiera recibir, sino por la perdigonada que sin yo proponérmelo le había albergado en su pelambroso y maloliente cuerpo, levanteme sin demora del pedregoso lecho donde la escopeta con su duro empujón me había acostado, y aún tuve tiempo de ver cómo el semental de mi rebano rodaba por entre los cuetus del xerrapeiru (peñas de la sierra) infiriéndose más heridas en su cuerpo que las que yo por equivocación con los dos disparos le había inferido, siendo quizás su muerte no la perdigonada que le había desequilibrado, sino los argutoxus cuetus (agudos peñascos) que cual cuchillos al rodar su pesado cuerpo por entre ellos le apuñalaban mortíferamente, por eso al detenerse en su poleamientu (rodar) detrás de un pótchiscu (encina) que encontró en su paso, dejó de berrar en el instante, que su vigoroso cuerpo perdiera la vida. Fuime yo corriendo acompañado de Pelayu que me ganó la palma en la carrera, hasta el lugar de aquel desgraciado suceso, y cuando llegué donde el chivo estingarráu (tirado, acostado) ya no contaba como enemigo vivo, vi cómo a torrentes se desangraba, a la par que Pelayu con su nutritiva sangre se fartaba (hartaba). Pensé yo con gran temor cómo decirle a mi amo lo que había pasado, él que sentía por su chivo un orgullo y continuo ponderado casi desmedido, pues siempre que la ocasión se le brindaba cuando con sus vecinos dialogaba, soliales afarrucado (faroleándose, chuleándose) decir, que no había en toda la comarca un macho cabrío que ni con mucho en raza y estatura, se le pudiese parecer al suyo. Era ya casi la hora de afalar (retornar arreando el ganado para casa) cuando se me ocurrió la idea de decirle a mi amo que el chivo por si sólo se había despeñado, así que guardé la escopeta en la cueva y apresuradamente yo temeroso y preocupado y Pelayu contento por hallarse harto, reunimos el rebaño y nos encaminamos hacia la aldea, parecía que hasta las mismas cabras que en otras ocasiones se mostraban rebeldes y saltarinas, aquel desdichado día caminaban cabizbajas y avizorantes, observando en todas las direcciones con pronunciosa alteración, buscando aquel macho cabrío que las dirigía y dominaba con su orgullosa presencia, haciéndose notar en todo momento, por el continuo tañir de su zumbiétchu (cencerro), que por primera vez en el rebaño no se sentía el caidonante ruxíu (dirigente sonido). Pienso yo que solo contento caminaba vigilante mi fiel Pelayu, porque ya nadie en el rebaño se atrevía a discutirle sus ladridos o frágiles mordiscos, cuando por orden mía a las cabras con eficiencia les infería. Más sin embargo yo, al igual que a mis cabras, algo me tenía también apresado, algo extraño para mí, por primera vez a mi espíritu esclavizaba, que ni era tristeza ni pena, pero sí era miedo y grande desesperanza. Siempre que retornaba con mi rebaño a la aldea, cuando en las atardecidas la montaña abandonaba, mi corazón ameruxáu d'allegría (rebosante de alegría) a mi garganta un torrente de cante le rogaba, y ésta inocente y falta de todo perjuicio, sintiéndose tan dichosa como los mismos celestiales ángeles, cantaba recias asturianadas, mientras que todo mi ente, afanosamente afalaba (arreaba) las cabras. Quizás cantara yo aquellas horas con más gracia que en todo el día por alegre que fuera y pudiera tener, porque por así decirlo me acercaba al sencillo y noble vivir de las gentes de mi aldea, pues diez o doce horas en la continua soledad que en las montañas me acompañaba, para un rapacín como yo era, eran muchas horas desamparado de la comunidad humana, y sobre manera yo, que con ser mi cuerpo ágil y fuerte hasta casi rayar en el desuso, empequeñecido se quedaba si le comparaba con mi espíritu tan ensoñador e imaginativo, que todas las cosas al engrandecerlas confundía, menos el miserable pan de la maxera (artesa) que mi amo me entregaba, que a pesar de ser tan escaso, jamás supe imaginar nada para engrandecerle. Estaba mi amo a la entrada de la aldea esperándome como siempre hacía para ayudarme a xebrar el rebaño, ya que como eran tantas cabras, no cogían todas en la misma corte (establo), y había que llevar parte de ellas a otra cortexa (cuadra pequeña) que estaba en la parte opuesta de la aldea. Entretenía siempre su espera el condenado de mi amo, hablando con un artesano del lugar, que se dedicaba a la fabricación de yugos y madreñas, que tenía su taller montado debajo de un hórreo, que estaba asentado a la salida de la aldea, mismamente en la desembocadura del pedregoso y empinado sendero que venía de la montaña. Desde tal lugar él sentía con antelación el potente tañir del zumbiérchu (cencerro) que ximielgaba (movía) con fuerza y hasta con orgullo el estupendo semental de su rebaño, entonces él liquidaba por el momento con el madreñeiru la conversación que estuviesen embargando, y dedicaba toda su atención a su rebano, observando con avarienta atención, en el propiar si sus ganados venían fartus óu famientus (hartos o hambrientos), o si alguna de sus cabras venía coxa (coja) por mor de haberle caído una piedra o cualquier otro accidente que hubiera acaecido, como solía ser normal algunas veces. Pero aquel inolvidable para mi atapecer (atardecer) vio antes sus cabras que escuchara el ya inexistente zumbiétchu, por eso con su vozarrón de trueno, y como una centella por mí temido, me preguntó a la distancia de una piedra lanzada cuesta abajo: —¿Qué fói lu que pasóu Xulín...? —¿El chivu perdiu 'l mayuelu...? —Quería decirme, que si el cencerro que llevaba su chivo, había perdido el majuelo, o pequeño péndulo que lleva dentro el cencerro. —Esto también era frecuente que sucediese. Contestele yo desde aquella altura con mucho menos miedo que si me encontrase ante su presencia, diciéndole que el chivo se había despeñado, y arriba en la montaña se encontraba muerto. Estas mis palabras que en el viento camino de la aldea mi voz empujó con fuerza, fueron escuchadas por mi amo que se encaricotóu (encendió) en una rabiosa tristeza, que si pudiese desahogarla, seguro que en mi persona haría él su complacencia. También la desgracia del chivo, que por mí a voces era anunciada, fue oída por algunos otros vecinos a parte del madreñeiru, y como aquel semental de macho cabrío había sido siempre tan aponderado e idolatrado por el babayu (bocazas, charlatán) de mi amo, que con su dichoso cabrón los vecinos de la aldea ya habían pescado la costumbre de decir siempre que alguien ponderaba una cosa, ¡non si paezme a mín, que moren más castrones que Manín na nuesa aldea! Bueno pues como estoy contando, todo el lugar en pocos minutos se había enterado y en parte congregado a la salida del camino que bajaba de la montaña, ya que la muerte de aquel chivo que había ya dejado entre ellos la ya dicha cantinela, les había algunos los más envidiosos y vengatibles alegrado, y a los otros los más sentimentales y nobles les entristecía la muerte de tan comentado castrón. (También se suele llamar castrones a los chivos muy grandes). Al fin entré yo en la aldea quizás con el mayor recibimiento que jamás a nadie le hicieran, y todos atropelladamente me preguntaban lo que con el dichoso castrón me había sucedido, y yo les repetía a la par que intentaba xebrar las cabras para llevarlas a sus respectivas cuadras, que se había despeñado y que todo descuatramindáu (deshecho, desarmado) se quedara en la montaña. Un ratiquín (un tiempo) más tarde, y ya siendo casi la oscurecida, tres vecinos del lugar haciendo cuadrilla con mi amo, caminaban en pos de Pelayu y mía, otra vez camino de la montaña, para enseñarles donde estaba estrapayáu (aplastado) el chivo, con el propósito de bajarle para casa, con el fin de aprovechar su piel y carnes, que serían curadas bajo las barras del xardu (secadero) una estupendísima cecina. Llegamos a la postre ya con la noche tan negra como la boca de el lobo, al xeitu (sitio) donde el chivo fechu 'n chaceiru (hecho un deshecho) ya en el frío de la muerte sin despertarse dormía, tanto Manín que yera mi amo, como los tres vecinos que le hacían compañía, sudorosos y respirando medio ahogados por el tremendo esfuerzo que suponía subir con tanta rapidez hasta tamaña altura, sin perder un momento amarraron el animal por las cuatro patas juntas haciendo cucara (en montón, juntándolas todas) con una cuerda que para tal menester ya traían, y colgándolas de un fuerte y largo palo del que también venían poseídos, echáronselo al hombro entre dos, y con menor rapidez y mayor precaución, relevándose entre ellos conseguimos llegar sin novedad a la aldea. A pesar de ser casi la media noche, aun había algunos vecinos en reunión dentro de al parecer amena charla que quizás tuviese mucho que ver con el castrón, Manín y con mi desventurada persona, esperándonos en el lugar donde el madreñeiru trabajaba. Entramos todos en procesión rumorosa en la corralada de la casa de Manín, detrás del cabrón que colgado del baral sofitado en los hombros de dos vecinos se xiringaba (balanceaba), vigilado siempre con sonrisa ladina por mi fiel Pelayu, que comprendía que al no tardar, iba a saciarse hasta el no poder manducar más, con los rojos hígados de quien en vida, le hubiera hecho correr con cierto temor con el rabo entre sus piernas. Mientras que mi amo y sus serviciales vecinos se disponían a desfoyar (desollar) colgado de unos garfios que había debajo del hórreo al desgraciado chivo, la muyer (mujer) de Manín sin parar de condolerse, y hasta inclusive queriendo a mi endilgarme parte de la culpa, me dio de cenar una escudilla de farines (harina de maíz cocida) con una taza de leche de cabra, porque la leche de las vacas la tomaban ellos y la que sobraba la hacían en manteca, que tampoco yo nunca la probaba. Por primera vez no se hallaba sentado a mi lado sacando la lengua y relamiéndose, mirándome con sus ojos inteligentes en espera que yo le tirase delante de sus narices una cucharada de mi comida a mi fiel Pelayu, pues él sabía que al lado del castrón, tenía una fiesta grande con sobrada pitanza. Comía yo vorazmente aquellas puliendras (farinas), a tan desusada hora de la noche, sin que mi mente de pensar cesara, y antes de terminar mi miserable cena, una luz que me llenó de cierto temor en mi cerebro escendiose, para decirme con su claridad, que no iba a transcurrir mucho tiempo antes de descubrirse mi mentira, porque al esmianaye 'l pelleyu (quitarle el pellejo) al castrón, le encontrarían incrustadas en su cuerpo las postas que le habían matado, y me interrogarían sobre tal suceso, siendo yo al momento un cómplice y encubridor de la muerte del condenado cabrón, que según parecía me iba a dar guerra hasta después de ser muerto. Seguramente querrían saber el por qué les había mentido, haciéndoles creer que se despeñara, cuando a la prueba estaba que fuera abatido por un tremendo pistoletazo. Bajé después de cenar a la corralada donde los hombres andaban a vueltas en la desfoyadura del castrón, a la luz de un par de candiles de carburo y no llevarían un cuarto de hora reparándoles en su circunstancial oficio de carniceros, cuando Antonón el de la Cuandia dijo sorprendido mirando para mi amo que le alumbraba con el candil en la mano para que los otros vieran mejor en la faena que encalducaban (hacían). ¡Ah Manín, isti castrón non morrióu comu diz el tou criadín despeñáu, pos tién ente 'l coración ya lus polmanes un manegáu de postes llancades, asina que si quiés saber quién l'achuquinóu, pregúntaye 'l tou rapazacu, lu que axucedióu! ¿Qué ye lu que me tas diciendu...? ¿Quién diañus diba pegái 'n tiru 'l miou cabrón ? Antonón arrabucandu d'ente les asaures del chivu cuatru ou cincu postes que yeren de grandies comu arbeyinus rancuayus, díxole 'l miou amu metiénduyes per dellantri 'l focicu: ¡Mira Manín, ístu fói lu qu'achuquinóu 'l tou chivu! (Ah Manín, este cabrón no murió despeñado como dice tu criado, pues tiene entre el corazón y los pulmones un cesto de postas plantadas, así que si quieres saber quién le asesinó, pregúntale a tu muchacho lo que sucedió). (¿Qué es lo que me estás diciendo? ¿Quién demonios le iba a pegar un tiro a mi cabrón?). (Antonón arrancando de entre las asaduras del chivo cuatro o cinco postas que eran de grandes como pequeños guisantes, le dijo al mi amo mostrándoselas por delante de su hocico: ¡Mira Manín, esto ha sido lo que asesinó a tu chivo!). Hallábame yo detrás de ellos a media penumbra, por eso no pudieron ver cómo todo mi cuerpo temblaba, y mis mexiétchas (mejillas) se encendían como las mismas brasas cuando el viento las apuxa (atiza). Quizás si fuese a pleno día, me hubiesen sacado la verdad al descubrir yo mismo por mis síntomas externos la mentira, pero la noche, encubridora de toda claridad que profané sus negras vestiduras, me ayudó a ser firme e inamovible de mi primera mentira. Convencido mi amo de que le había engañado, acercose a mí con el candil en una mano, y llena su despreciable alma de ira, y enloquecida venganza, con la otra su mano, atizome un fatáu de morráes (varias galletas, tortas, guantazos) que dieron con mi cuerpo en el suelo, y antes de que yo pudiese huir del peligro que me rodeaba, levantome del suelo con la misma mano que tan vilmente me castigara, y a la par que alumbraba mi rostro donde la abundante sangre que manaba de mi nariz lo embadurnaba, me dijo mirándome con sus ojillos de bracu (cerdo) donde la maligua ira en un brillo salvaje se enseñoreaba: ¡Ahora mismo me vas a decir hijo de perra y de republicano asesino, que el día que asesinaron a tu padre que era lo mismo que tu un embustero y un bandido, te tenían que haber envenenado a ti, para que no pudieses hacer el mismo mal que hizo tu condenado padre, vamos, dime quién fue el que disparó contra mi chivo, dímelo pronto o terminaré contigo! Y al tenor que esto me estaba diciendo, su dura mano caía una y otra vez sobre mi rostro, y fue entonces cuando aquellos hombres de entre sus manos me arrancaron, pues al no hacerlo, quizás aquella bestia humana, que había luchado en defensa de la (PAZ DE ESPAÑA) fácil me hubiera asesinado, como seguramente acostumbrado debía de estarlo, al haber practicado tal demoníaco proceder, con otros indefensos inocentes, de los miles que asesinados fueron en Nuestra Patria, por cobardes, dañinos y miserables hombres, como lo era mi despreciable amo. Fue curado con agua fresca mi amoratado y sangrante rostro por Antonón de la Cuandia, que me aconsejaba cariñosamente, les dijese lo que con el cabrón me había en la montaña sucedido, y que no tuviera ningún miedo de contar la verdad que se buscaba, pues ella misma me protegería de quien me hubiera amedrantado para que no le delatara. Cuéntanos hijo si fueron los huidos quienes al chivo le dispararon, ya que nadie más que ellos pudo hacer tal cosa, y ten presente que si no nos lo dices ahora, mañana vendrán los guardias y ya verás cómo con ellos no puedes seguir negando. Díjele a Antonón el de la Cuandia, que yo estaba dormido, y que me desperté cuando sentí al cabrón bramar desesperado al tenor que bajaba rodando por entre los peñascos, siendo aquello todo cuanto yo había visto y oído. Volvió otra vez ya más sosegado mi amo a insultarme y amenazarme, y a la postre me ordenó que abandonara su casa, pues él no fartaba bribones que lejos de cuidar su rebaño, permitían que personas tan canallas como yo lo era se lo asesinaran. Marcheme de aquella casa de noche, maltrecho mi cuerpo y deshecha de sufrimientos mi infantil alma, sin más pertrechos que los que llevaba a costillas, que eran los únicos que poseía, y que constaban de un mono de caqui hecho de la guerrera de un soldado, con más remiendinos que de plumas tiene una gallina y de todos los colores que imaginarse puede, calzado con unas alpargatas de esparto donde los calcaños se asentaban en el suelo y los dedos lo mismo hacían por no quedar de las alpargatas nada más que la parte del centro. Por primera vez desde hacía varios meses que Pelayu era o mejor dicho había sido compañero inseparable de hambres y fatigas, de juegos y caricias, de largas soledades entre ambos repartidas, por primera vez digo, mi fiel compañero ya no me seguía, me traicionaba el muy ladino por unas piltrafas que de vez en cuando aquellos hombres que carniceraban en el cabrón, le arrojaban en el empolvado suelo de la corralada, para él valía en aquellos momentos más la asquerosa pitanza, que todo el cariño que yo pudiera brindarle, ya no se recordaba el muy desagradecido de que yo repartía con él a partes iguales la escasa comida que para mi sólo me entregaba el llabascón (cerdo grande) de mi amo, en una palabra, Pelayu era un desagradecido y egoísta, propiedad que en mayor o menor cuantía, va fusionada en el instinto de todo ser mamífero de la Tierra. Llegué aquella primera noche de mi vida, que había sido maltratado, insultado, golpeado, pisoteado, arrastrado y ofendido a tan gran profundidad y altura, que dudo que a mis años en todo el mundo, a nadie le hubiera sucedido tan inhumana atrocidad, cuento yo, que hice mi entrada en la casa de mi madre, que en la sazón se encontraba trabajando en una alejada aldea, en el caserío de otra viuda que su marido había sido asesinado en el cementerio de San Salvador de Oviedo la misma noche y en el mismo paredón que fusilaran a mi padre, así pues, hallábame yo sólo en casa y eso enormemente en aquellos momentos me alegraba, pues si mi madre hubiera estado en la casa, le haría sufrir aviñonándome yo de pena, y quizás ocurriesen peores cosas, ya que mi madre era, y aun sigue siendo, y Dios me la conserve muchos años, pues fue lo mejor y lo único que he tenido en mi existencia, mujer de duro carácter, intrépida y valiente hasta no tener el más pequeño temor, de pelearse ella sólo contra todos los moradores de la aldea. ¡Cómo mi madre, nacen en un siglo pocas mujeres! Al día siguiente que era domingo, y por tener en la parroquia a que pertenecía mi aldea, un cura que para demonio había nacido, ya que el muy condenado había conseguido de las autoridades una ley, que no se quién se la había fabricado, pero el caso es que existía, y condenaba a todos los vecinos a oír la Santa Misa, y a no trabajar ni en las tierras, ni en los prados, ni en nada, bajo pena de una multa que la ley considerara justa por ser injusta. Como yo ya no tenía trabajo, pues cuidar los ganados estaba permitido, y aquel gochu de mi antiguo amo desde aquel día tendría que hacer el trabajo que como un miserable esclavo yo le hacía, me levanté tarde del único xergón de fuéa (jergón de hoja) que en la casa había, que lo había industriado de unos sacos, porque todo cuanto poseíamos que era bien poco, al terminar la guerra el honrado vencedor nos lo había robado, y no contentos con esto, todavía fusilaron a mi padre, acusándole de haber robado grandes cantidades de dinero, de haber hecho esto, lo otro, y lo demás allá, y todo porque se le querían cargar cuatro caciques, como se ha hecho en todos los lugares de mi Patria buena. Noté que me dolía el rostro y que le tenía ensangrentado, no pude mirármelo al espejo. porque éste era un lujo que en mi casa no existía, así pues, me fui hasta el río que por detrás de mi casa pasaba, y me lavé como mejor pude, secándome después a las sucias y ásperas mangas de mi mono, y sin desayunar nada, porque en la casa no habla ni la más mínima consolación de comida, me dirigí a oír la misa, ya que yo de pequeñín era muy creyente y religioso. Estando yo enredando (jugando) con algunos otros guaxinus (niños) de mi aldea, en espera que tocase la última campanada para entrar en la iglesia, vi llegar la pareja de la guardia civil y un vuelco de temor revolvió mi ánimo, que casi consiguió ordenarme que saliese corriendo, huyendo pronto de aquel nuevo peligro que me acechaba. Sin embargo no lo hice, porque o no era lo suficientemente valiente, o lo necesariamente cobarde para hacer tal cosa, lo cierto es que cesé de jugar y me quedé mirando para ellos, lleno de temor, de tristeza, de pena. Preguntaron a alguien quién era yo, uno de mis vecinos me señaló, entonces los guardias me llamaron, y yo hacia ellos avancé, cabizbajo, temeroso y desamparado, igual los niños que los vecinos me miraban sin urniar (decir) palabra, muy posible muchos de ellos, tanto fascistas como rojos, vencedores o vencidos, sintiesen una profunda pena al ver aquel niño, desventurado e inocente ruina que dejó la vil venganza de la posguerra, avanzar sin protección ni cariño de nadie hacia los guardias, al fin llegué junto a ellos y me los quedé mirando, no me gustaron sus rostros, que me parecieron dos demonios, entrambos se quedaron mirando unos momentos en silencio mi rostro, en el que se podía leer la despreciable cobardía y nefastosas intenciones, que se enraizaban en el podrido sentimiento de mi amo, pude comprobar que esbozaban una tenue sonrisa, y no pude descifrar, si era que les alegraba observar el sello del martirio anclado en mi cara, o si por todo lo contrario, me dedicaban un consuelo de lastimosa consideración. Qué enano era yo físicamente en aquella lejana y para mi inolvidable, desgraciada y maestrosa mala época, si desde mi distancia también en el momento mi señora prisionera, proyectó mi mente siempre libre, como el misterioso dios que en cada mente humana vive, cuento yo que si me observé ante toda aquella gente, asustados los unos, hartos de maltratos, satisfechos los otros, por formar parte del mando, e indiferentes los restantes por no contar nada en ningún bando, digo que si me vi tan insignificante en mayor cuantía todos cuantos me rodeaban eran, ya que ninguno de ellos optó, en defender a un niño inocente y lleno de temor, que no había cometido más delito que el matar sin querer a un chivo, que era menos cabrón que todos aquellos papalbus humanos. Uno de los guardias con el mosquetón en la mano, me acarició mi corta y jamás peinada cabellera, pues nada más que tenía dos dedos de larga, mi madre me la rapaba al cero para que los abundantes piojos en ella no sembraran la descendencia de sus miserias, y a la par que esto hacía tan despreciable celador de una ley muy poco justiciera, con palabras que pretendían ser cariñosas y amables me dijo: —Ya veo por las caricias que luces en tu rostro, que con todo merecimiento y sin ninguna duda el señor Manín te ha hecho, que eres un niño rebelde, desobediente y malo, que te niegas a decir la verdad, y por lo tanto por todos estos endemoniados pecados irás al infierno, así es, que si ahora mismo no me dices quién fue el que disparó contra el chivo de tu amo, yo también tendré que castigarte. En esto estábamos el guardia y yo rodeados por los vecinos que no decían ni pío, cuando hizo acto de presencia el señor cura, que relevando a la autoridad de su palabra no así de mi persona, me aconsejó apoyando sus frases en la Divinidad de Señor, para que les contase la verdad que me liberaría de todos mis sufrimientos. Díjele al cura lo mismo que al guardia que yo estaba dormido, y que sólo me había despertado al oír al chivo berrar a la par que bajaba por entre los peñascos rodando. La ruda mano de aquel guardia, que seguramente había sido toda su vida un rústico campesino y que la guerra le había liberado de tan honrado lugar para colocarle en el más delicado de los oficios, como es el de servir con dignidad a la Justicia, cuento yo que aquella pesada mano de aquel hombre que pensaba que las personas había que tratarlas como a las bestias con las que él hubiera vivido siempre, dejó de acariciar mi cabeza y sus dedos se aferraron como si fuesen fuertes murgazas (tenazas) a una de mis uréas (orejas), y sonriéndose como si me estuviese el muy hipócrita acariciándome, a la par que me rogaba que le contase la verdad, me apretujaba con tal fuerza, que el dolor que me inyectaba me hacía ver todas las estrellas. Creo que lo que más le molestaba aquel cobarde representante de la ley, no de la Justicia, era que yo, que la vida ya me había forjado en saber llevar el sufrimiento, ni llorara, ni gritara ni menos me quejara de nada, por eso el infame seguía despiadamente con todas sus fuerzas apretándome, aun es hoy el día, que cada vez que me recuerdo de aquel momento mi oreja se pone tan rápidamente colorada, que hasta me molesta el calor que alumbra. Así en este atroz sufrimiento yo me debatía, sin que nadie de los allí reunidos por mí intercediera, dentro del horripilante dolor que me producía aquel estrapayáu d'uréas (retorcimiento, aplastamiento de orejas), cuando llegó mi madre ante la concurrencia, pues como era domingo, bajaba la pobre de aquella aldea donde toda la semana había estado trabajando, trayendo encima de la cabeza una manieguina (cesta) llena de viandas que en el caserío le habían dado a cuenta de su esfuerzo. Cuando mi madre me vio a mí, en tal escarnecimiento, tiró la manieguca al suelo, y llena de una fuerza airada que la multiplicaba, se acercó tan randa como una centella hasta mi verdugo y arrancándole el mosquetón de un fuerte tirón de entre su mano, le pegó con él tamaño golpe encima de sus costillas, que dio con él como si se tratara de un muñeco de trapo en tierra. Antes de seguir con esta cierta historia, voy hacer un inciso, para describir muy someramente cómo era mi madre en aquella época. Era joven, aun no llegaría a los cuarenta años, y a pesar de su juventud, ya había perdido la pobrecita dentro de los mayores sufrimientos que se puedan imaginar, a dos hijos que luchaban en la guerra, a su marido que fuera fusilado y a todo cuanto poseía. Mi madre como perteneciente a la más ancestral raza astur, era rubia, con el pelo del color de la miel, o de la escanda sazonada, tan abundante lo tenía, que cuando lo llevaba suelto y se acuruxaba (agachaba) le tapaba todo su cuerpo como si lo cubriera con una preciosa manta. Sus ojos eran a veces tan azules como el transparente cielo de una mañana de primavera, y en ocasiones eran tan verdes como los mismos campos de nuestra aldea. Era tan pura y recia como la misma madre naturaleza, inamovible en sus decisiones, honrada y justiciera. Era una auténtica astur procedente de la primera raza que pobló las ubérrimas montañas de mi noble tierra, y no una mistificación como somos hoy en día más del noventa por ciento de las gentes asturianas, enraizados con todos los colonizadores de nuestra tierra. Mi madre enojada era una invencible fiera, y tranquila y serena, era tan hermosa y dulce como incomparablemente lo es mi asturiana tierra. Y ya dicho con suficiente claridad como era esta excepcional mujer, vuelvo a centrarme en el desaguisado que mi madre justicieramente preparara, con una valentía y decisión tal, que dejó a todos perplejos y anonadados, pues el guardia que en posición ridícula espanzarrado moraba en el suelo, desde tal lugar miraba con ojos desorbitados a mi madre que con el mosquetón en la mano y a la par que se lo arrojaba con fuerza y mala sangre contra su pecho le decía: ¡Yes un llimiagu, lu mesmu que toes istes xentes que conxentíen, qu'dellantri de la mesma ilexia del Faedor, y'en prexencia d'isti cura escosáu de coyones ya xusticieres razones, lú mesmu que tous vuexotrus que sois una cabaná de baldreyus, que tu que yes un cachiparru, martirizares a isti nenín pequenu, ya s'ístu faedis con miou fíu qu'entavía 'l probitín non sabe dúnde come, ¿qué faeredis con les prexones mayores? (Eres un rastrero baboso, lo mismo que todas estas gentes que te consienten, que delante de la iglesia de Dios y ante la presencia de este cura que no tiene ni cojones, ni justicieras razones, lo mismo que todos vosotros, que no sois nada más que un rebaño de cobardes, que tú que no eres nada más que un parásito martirizaras a este pequeño niño. Y si esto haceís con mi hijo, que todavía el pobrecito no sabe de dónde come, ¿qué hareis con las personas mayores...?). El otro guardia que sin lugar a dudas parecía un hombre con mejores sentimientos que el gusano que me había martirizado, intentaba sujetar a mi madre propinándole palabras que le aconsejaban que no complicara más las cosas, mientras que su repugnante compañero se levantaba del suelo, y ya con el arma entre sus manos, la enarboló por encima de su cabeza en amago de dejarla caer encima de mi madre a la sazón que con una inquina maligna y cobardosa le decía: ¡Si fuese usted un hombre, ahora mismo le partía la cabeza en dos para que al final de su existencia comprendiera usted, que el deber de todo ciudadano es respetar a la ley! A lo que mi madre le respondió de la siguiente manera: —Si you fora un home, a usté había qu'allevantalu dóu tá, p'ancuandiálu debaxu tierra, que ye 'l llugar quéi cuerresponde a la xentuza baldreyante comu ye usté. Ya tocante a la ley que reprexenta, que ye tan betchá de maldáes comu usté mesmu, pásula you ya toes les prexones decentes pente les piernes ya mexamus per echa. ¡Perque isa lley que tantu cacaréa achuquinóu ya t'achuquinandu a fatáus d'iñocentes, sin respetar nin al vietchu que t'encantu la xepoltura, nin al xoven qu'entavía non golióu 'l tafu de papalbus ya rapiegus que tienen tous los comedores que la endubiechan y'esmarachen! (Si yo fuese un hombre, a usted había que levantarle del lugar donde se encuentra para enterrarle bajo tierra, que es el sitio que le corresponde a la gentuza cobarde como lo es usted. Y tocante a la ley que tanto cacarea, que está tan rica de maldades como usted mismo, la paso yo y todas las personas decentes por entre las piernas y meamos por ella). (¡Porque esa ley que usted representa, ha asesinado y está asesinando a muchos inocentes, sin respetar ni al viejo que ya se encuentra al borde de su sepultura, ni tampoco al joven que todavía no se ha olido, el característico mal hedor que emana de los comedores, indeseables y ladrones que la han hecho, así como ustedes que atropelladamente obligan a punta de pistola y látigo a que se cumpla!). Aun puedo ver en los rostros de todas aquellas gentes que nos rodeaban, desde esta asquerosa celda donde viviendo el presente que me aprisiona en esclavo de unas injustas ordenanzas, mi mente desdoblándose en dimensiones pasadas, añora con tristezas y alegrías, las primeras alumbradoras fuentes de toda mi desgracia. Sí, veo los ojos asustados de algunos de mis convecinos, que al escuchar aquellas graves y acusadoras palabras que mi madre airada, enloquecida y por toparse en su justo desquiciada, le decía a aquel guardia que tan cobardemente la amenazaba. Sí, veo como todos ellos con tristeza pensaban, que mi madre no iba a salir de aquel asunto bien librada. Pues en aquellos tiempos por menor delito, al paredón de fusilamiento llevaban a personas más recomendadas. Vi los ojos de aquel guardia ruin y rastrero, vilos cómo se llenaban de una alegría satánica, quizás en otras ocasiones ya por él vivida, cuando a tantos inocentes martirizaba o asesinaba. Vi cómo dejó de amenazar a mi madre, cómo colgó el mosquetón de su hombro, y metiendo la mano sonriendo canallescamente en su macuto, sacó unas relucientes esposas con las que se disponía a encadenar a mi madre en el lleldar (acaecer) que le decía: —La voy a llevar a usted y a su hijo detenidos hasta el cuartelillo, y allí, le enseñaremos a usted a respetar la ley y el orden, ya verá usted cómo cuando nosotros la dejemos, no se le ocurrirá jamás ofender a la ley y al régimen, ni aun en su propio pensamiento. Y en cuanto a su cachorro, que parece ser tiene su misma casta, también le enseñaremos a decir la verdad aunque tengamos que arrancarle la lengua. Fue entonces cuando uno de los dos principales caciques de la aldea, que también ye menester que cuando encarte les diga cómo eran, le dijo al guardia con palabras amenazadoras: ¡Dexe tranquíl ista muyer ya 'l sou fíu, pos güéi mesmu vou cuntaye you 'l sou xefe la clás de guardia que ta fechu. (Deje tranquila a esta mujer y a su hijo, y hoy mismo le voy a contar a su jefe la clase de guardia que está hecho, que se ha dejado desarmar por una mujer cuando cobardemente usted martirizaba a su hijo, poco puedo poder yo si no le hago catar covixu noitre ufixu (oficio), perque nisti de guardia paeme amindi que nun ten llixa (arte, valer, etc.). La fuerza y poder que tenían aquellos desalmados caciques en aquellos tiempos de desalmados vivires, achindi mesmu xuntu lus mious güétchus (allí mismo frente a mis ojos) quedaba bien claro, porque aquel guardia aviñonáu de miéu (lleno de miedo), se justificaba rastrera y servilmente pidiéndole perdón aquel hombre que no había sido en toda su vida nada más que un verdadero canalla, per ístu miou má noxá fasta cuaxí la llocura dista maneira le falóu (por esto mi madre enojada hasta casi la locura de esta manera le habló). —Lu que me faltaba per uyír, que tena que debéi cumplíus a isti baldrayu d'achuquín, que dexóu la nuexa 'ldina xemá de güerfaninus dexamparáus de la mán del Faidor ya de lus homes. (Lo que me faltaba por escuchar, que tenga yo que deberle favores a este cobarde de asesino que dejó la aldea sembrada de huérfanos desamparados de la mano de Dios y de los hombres). ¿Nun foste tóu sou banduerru de lus enfermus el que denuncióu 'l miou home paque me l'achuquinaren na cárxel d'Uviéu? (¿No has sido tu comedor, canalla de los infiernos el que ha denunciado a mi marido para que me lo asesinasen en la cárcel de Oviedo?). ¿Ya con lus fíus de Manolón el Gocheiru...? ¿Qué foi lu que fixiste conechus baldrayán? Que yeren un par de rapazus más bonus qu'el pan d'escanda qu'enxamás fixerun mal a naide, ya cundu taben per aquíndi de millicianus, ya tóu t'encovaxabes fugáu per les branes, tóus xapiemus na cabana que t'empayaretabes, ya tantu nuexóitres perque yeras veicín comu aquechus ñocentinus rapazus qu’achuquinasti deximiémuste xempre pa que nun te prendieren. Que fatiquinus forun lus probetayus rapazus, y'anxín pagarun con las sous vides les sous fatezas, pos se te viexen deñunciáu, nistes gores tabes fechu 'n meruxéiru de merucus, xustamente lu que yes, y'echus taríen vivus al lláu de lus sous pás. (¿Y qué has hecho con los hijos del Cerdero?, que eran un par de mozos más buenos que el pan de escanda, que no han hecho más mal los pobrecitos, que cuando fueron al servicio militar por la quinta; y estuvieron por estos contornos de milicianos, mientras que tu andabas por la braña huido, y sabiendo nosotros en la cabaña donde te refugiabas, no te hemos denunciado porque eras nuestro vecino, aunque tuvieras la idea política que te diera la gana, que no debe de ser ninguna, porque te parió tu madre canalla desde la entraña, pues como te estoy diciendo, tanto aquellos grandes rapazos como nosotros, te olvidábamos siempre para que nunca te cazaran. ¡Qué tontos fueron aquellos pobres y desgraciadinos muchachos, y así pagaron con sus vidas sus tontezas, pues si te hubiesen denunciado, a estas horas, tu estarías hecho una verbena de gusanos, que ni más ni menos es lo que eres, y ellos estarían vivos al lado de sus desesperantes padres!). Todos escuchaban a mi madre silenciosos y asustados, considerando algunos con tristeza, que mi madre se había vuelto turulata (loca) para atraverse a manifestar acusadoramente ante los guardias, el cura y el pueblo, lo que todas las gentes de la aldea sabían que era cierto, pero no se detuvo mi madre en el acuse que le hacía aquel villano de todas sus bellaquerías, pues al no encontrar nadie que la importunara, siguió con su palabra y con igual fuerza mortificándole de esta manera: —E nus tiempus d'endenantes, cundu lus roxus mandaben lu mesmu que vuexotrus facedis nagora, non trañia l'esquilona de l'ilexa p'axuntanus en conceyu p'uyír la misa tres el cura, perque pieschada taba la casa del Faidor, ya con lus curas lus roxus nagua querían, peru a pesar de tar tan lexus del Faidor, a naide s'achuquinóu n'aldea, ya se morrierun un par de rapazus, fói nel frenti, peru nagora que tenemus l’ilexa 'l entestate, y'un cura que coyius de la man quiér chevanus a tóus pel atayu de non sei que Dios, ya non sei que cielu, pos con tou isti telar, entremedáu de cures, ya caciques comu lu yes tóu, de confexones, mises ya xermones, achuquinasteis n'aldea 'n poucus dies, más xentes que de mala manera, enxamás de lus xamases en Asturies murrierun. Se tóu xupiés so lladrón achuquinante, lu mesmu que toes istes xentes que m'acorrelan, lu que you tenu xufriu nes comunicaciones de la muerte que se encaldaben na cárxel d'Uvieu, dúnde 'l miéu ya 'l espavoríu facien fuercia, únde 'l fríu enxenebráu la entraña te queimaba, únde les chárimes esbocáes en el glayíu xapoixaben, atristeyáus ya dollores qu'eszarapicaben, tous lus xentíus de cuantus escuchaban. Non puéu apoixar de mious videtches, lus güeyus enfervecíus de aquechus homes, qu'agoxáes allumbraben engafuráes chárimes, con les manes tembluqueántes per el miéu, acoyendu con desesperación las rexes de fierru, que non lus dexaben en postreira vez, abrazar a la sou muyer ya lus sous fíus, qu'ameruxáus de cariñu, ya betcháus de dollor, choraben ya glayaben, xiringáus per el amore que profexaben naquel home, que yera 'l pá de lus fíus, el mantín desous quereres, y’l caidonal del sou llare. Naide algamía per mor de aqueches rexes de fierru entemedades, falagar cómu postreira despedida, a la muyer nin al home, nin lus pequeninus fíus, que güerfaninus naquecha nueche diben quedaré, perque banduerrus baldreyus lu mesmu que tóu, lus deñunciaben y'acusaben de faer fatáus de couxes, que ni nel xoñéu lus probetayus dacuandu lleldaren. Tóus nun mirabamus atristeyáus per debaxu la borrina qu'acobertoriaba lus güeyus encarnispáus pe les chárimes, ya lexus de falanus tantes couxes, nel tiempu tan escosu que nus daben, esfaíamonus en playíus choramiqueirus llastimeirus e nes fanes más mortales. Enclicáus tous per un dollor que nes entrañes esquiciáu t'esgarduñaba, tabamus fatáus de xocenes muyeres que güéi toes viudes y'esgraciaínes semos, enlloquecides y'engarrinchades a les rexes que a la llibertá ya la xusticia trincotiaben. Nagua podiamus decinus, perque la pallabra afogábase na conguetcha qu’el alma esfaída pe la tristieza sacupaba, sous penares nel gargüélu, a munchus el dollor añuedábayes el celebru con tal prietura, que esmurgazábanse col xentíu perdíu nel enllabanáu xuelu. Alcuérdume comu s’agora mesmu fora, ya xamás de lus xamases tal desxusticiáu, endiañáu, baldreyóuxu ya chuquinamientu de xentes abondes d'eches tan iñocentes comu isti rapacín, que la mesma lley qu'achuquinóu a suo padre, martirizóulu a él, ante 'l cura, que mangonéa la mitá la aldea, y'isti banduerru de cacique dumeña entrambas partes, ya tous voxoutrus qu'empaparáus per el miéu, olvidósebus defender tou lo güenu per lu que lus vuesus homes llucharun ya morrierun ¡Sin alcuerdume d'aqueches canallesques comunicaciones que se lleldaben na cárxel d'Uvieu, ya non esborraránseme de les mious vidatches metantu que la vida me acompañe! (En los tiempos ya pasados, cuando los rojos mandaban lo mismo que vosotros hacéis ahora, no tañía la campana de la iglesia, para llamarnos y rejuntarnos a todos en fraternal comunidad, para escuchar la misa detrás de un cura, porque cerrada estaba la Casa de Dios, y con los curas los rojos no querían saber nada. Pero a pesar según parecía de que se encontraban muy lejos del Hacedor, a nadie asesinaron en la aldea, y si han muerto un par de jóvenes, ha sido luchando en el frente. Sin embargo ahora, que tenemos la iglesia siempre abierta y un cura que asidos de la mano, quiere llevarnos a todos por el camino más corto para alcanzar, no sé a qué dios, ni tampoco a qué cielo, pues con todos estos sucederes que ahora están pasando, entretejidos por los curas, y por caciques como lo eres tú, de confesiones, misas y sermones, habéis asesinado en la aldea en pocos días, más gentes que de mala manera, jamás de los jamases no contando estos tiempos, en todo Asturias han muerto. Si tu supieras so ladrón y asesino, lo mismo que todas estas gentes que nos rodean, lo que yo he sufrido en las famosas comunicaciones de la muerte que se hacían en la cárcel de Oviedo, donde el miedo y el pavor, hacían fuerza, donde el helado frío que el temor producía, al mismo tiempo las entrañas te quemaba, donde las lágrimas deslocadas en gritos lastimeros se posaban, haciendo tristezas y dolores tan inmensos, que despedazaban todos los sentidos de cuantos escuchaban. No puedo apear de mi cerebro los ojos enardecidos de aquellos hombres, que a cestadas alumbraban envenenadoras lágrimas, y con sus manos temblorosas por el miedo, cogían con desesperación las rejas de hierro, que les prohibían por última vez, abrazar a sus mujeres e hijos, que llenos de cariño y ricos de dolor, lloraban y gritaban desesperadamente, movidos por el amor que profesaban a aquel hombre, que era el padre de los hijos que quedarían ya para siempre desamparados, el amante esposo de sus quereres, y el fuerte guía de sus lares. Nadie alcanzaba por la causa de aquellas rejas de hierro fuertemente entretejidas, halagar como última despedida, a la mujer ni al hombre, ni a los amados y pequeños hijos, que huerfanitos aquella noche si iban a quedar, porque indeseables cobardes lo mismo que tu eres, les habían denunciado y acusado, de haber hecho muchas y malas cosas, que ni en el sueño los pobrecitos, jamás ni habían pensado. Todos nos mirábamos entristecidos, por debajo de la niebla que nublaba los ojos enrojecidos por las lágrimas, y lejos de hablar de tantas cosas en el tiempo tan corto que nos daban, nos deshacíamos en lamentos lastimosos, que nos precipitaban en los abismos más mortales. Agachados todos por un dolor que en nuestras entrañas enloquecido sin piedad las arañaba, estábamos en aquella triste ocasión, muchas jóvenes mujeres que hoy todas viudas y desgraciadas somos, enloquecidas y agarradas con desespero a aquellas rejas, que a la Libertad y a la Justicia pisoteaban. Nada podíamos decirnos, porque las palabras ahogábanse en la garganta, que el alma deshecha por la tristeza, vertía en ella sus penares. A muchos el dolor les aprisionaba el cerebro con tal fuerza, que se desvanecían privados del sentido entre las losas que poblaban el suelo. Recuerdo como si ahora mismo estuviese sucediendo, y nunca jamás, tal injusticia, endiablada cobardía, y canallesco asesinamiento de gentes, muchas de ellas tan inocentes como este pequeño, que la misma ley que asesinó a su padre, le está martirizando ahora, precisamente ante la presencia del cura, que es el dueño de la mitad de la aldea, y de este indeseable de cacique, que domina entrambas partes, y de todos vosotros que llenos y dominados por el miedo, os olvidasteis de defender todo lo bueno y hermoso, por lo que vuestros hombres lucharon y murieron). (¡Sí recuerdo aquellas canallescas comunicaciones que se hacían en la cárcel de Oviedo, y que ya nunca podrán borrarse de mis sienes, mientras que la vida me acompañe!). Recuerdo perfectamente cómo todas aquellas gentes escuchaban a mi madre entre asombrados, y compasivos, entre temerosos avergonzados y ofendidos, y quizás hubiesen escuchado muchas más injusticias que habían hecho no los caballeros y valientes soldados, que denodadamente lucharon hasta conseguir la victoria, ni tampoco las juventudes que militaban en el partido triunfador, sino las gentes maduras, caciques que habían conservado la vida en entrambos bandos, que llenas de un odio vengativo y endiablado, habían hecho ellas más muertes criminales en la paz de la posguerra que todos los leales luchadores de enemigos bandos. Digo yo que mi madre con su cordura de mente les hubiese seguido acusando, si el cura, muy oportuno y diplomático, como son todos los religiosos de carrera larga, no se ausentara sin decir palabra, y ordenara al sacristán que tocase la última campanada, para entrar a la iglesia con el fin de escuchar la misa. Y ahora diré, que mal dicho está que yo diga que el sacristán tocase la campana, porque no había tal campana, ni en la iglesia de mi aldea ni en ninguna otra en todo el valle, ya que los rojos, se las habían llevado todas, no sé con qué fin ni propósito, como tampoco puedo comprender porque quemaban los santos que jamás les harían ningún daño, y dejaban con vida a indeseables como los caciques asesinos de mi aldea. Lo cierto es, que como campana de la vieja iglesia de mi aldea, había un trozo de raíl colgado del pórtico con una alambre, donde aporreaba el sacristán, con un martillo medio deshecho de los de cabruñar la guadaña. Nada más que el toque comenzó hacerse sentir, fueron las gentes desfilando tras la llamada de la postrera campanada, sin que nadie se osara replicarle a mi madre ni tan sola una palabra, bien fuese de desagrado o de conformidad con cuanto había enardecidamente manifestado. Todos se adentraron en la casa del Señor donde yo creo, que si el Nazareno pudiese apoixase (apearse) de la Cruz, no dudo que a todos ellos una tocata de barganazus les esfargayara. (Paliza de palos que en ellos prodigara). Dejó mi madre de reñir a voz en grito, pero siguió haciéndolo muy quedadamente, a la par que con gran remango recogía su cesta, que colocándola esta vez debajo el brazo, nos encaminamos para nuestro lar, mientras que aquellas gentes, culpables unas e inocentes las otras, le rogaban a Dios, los unos por sus pecados monstruosos ya cometidos, que en El no habían pensado cuando los ordenaban, los otros, quizás le pidieran paz y prosperidad para ellos, sus cosechas y ganados, pero Dios no escucharía ni menos ayudaría, ni al pecador tal vez arrepentido, ni al inocente libre de pecado, y lo sé por propia experiencia, porque yo, tantas veces le he llamado, suplicado y rogado, siempre a cuestas con el temor, la miseria y el desprecio que el mundo en mi había sembrado, y jamás El se dignó ni tan siquiera escucharme, porque si me hubiese escuchado, y no remediara con prontitud ni nefastoso sufrimiento, yo diría ya sin el menor equívoco, que el Dios que todos tememos y adoramos, no es nada más que un diablo. Y esto sin lugar a dudas es así, porque Nuestro Señor está harto de nosotros hasta la misma coronilla, y por eso pensó ya en inmemoriales tiempos, que o liquidarnos a todos, y olvidarse sin pena y con prontitud del mal invento que había industriado, o dejarnos vivir a nuestro aire, sin preocuparse ya para nada de nuestros haceres, hasta que la muerte nos lleve a su presencia. Caminaba yo detrás de mi madre, sujetándome con la mano mi dolorosa y sangrante oreja, que más doloroso sufrimiento me había reportado, cuando aquel imbécil y canalla de guardia me la había retorcido, que si me hubiesen molido todo mi cuerpo a palos. Llegamos a la postre a nuestra humilde casa, y siempre sin parar de reñir mi madre, de maldecir y de amenazar, estongóu 'l llar (limpió la cocina) de añejas cenizas, y con la rapidez con que ella solía hacer las cosas, tizóu ‘l fuéu (prendió el fuego) y después, puso un cazo lleno de agua con sal y unas hierbas (que ahora no sé cómo se llaman, pero que son muy buenas para las heridas) a hervir, y mientras que hervía, s'encaldóu nel trabayu de pulgar patacas (se hizo en el trabajo de mondar patatas), de las que había traído de la aldea de donde venía. Cuando el agua estuvo en su punto, que fue en el momento que ella terminara de aliñar las patatas ya listas para ser fritas, se dispuso mi madre a curarme, y al tenor que lo estaba haciendo, y viendo yo en su rostro retratado el cariñoso sufrimiento que por mí sentía, ella como siempre intentando disimular toda emoción, me preguntó dando muestras de un enfado cariñoso, ¿que qué era lo que había sucedido, o en qué líos me había yo alojado, para que los guardias me hubiesen puesto el rostro como un Ecce Homo? —Díjele a mi madre que el guardia no me había hecho nada más que estrapayáu l'uréa (deshecho la oreja), y que las otras heridas me las proporcionara el amo Manín, por las causas del condenado cabrón que ustedes ya saben. —Vi cómo las recias manos de mi madre temblaban al tenor que a mis heridas con aquella agua milagrosa me lavaba, sentí cómo su voz enardecida juraba y perjuraba contra aquel Manín de los infiernos, al cual ella decía, le iba a colgar la foiz (hoz) del pescuezo. Dio por terminada mi cura y en instantes me preparó la comida, que consistía en un buen cazo de patatas fritas con grasa de tocino, un gran cantezu (pedazo) de pan de escanda, y un escudiecháu de lleiche con borona (taza de leche con pan de maíz), y ya fartuquín fasta ‘l rutiar (harto hasta el eructo), preguntele que si podía ir a dar una vuelta por la aldea, a lo que ella me respondió afirmativamente, recordándome con amenazas, el que non m'engarricra con lus oitres rapacinus. (Que no me pelease con los otros niños). Cuando me dirigía al lugar donde todos los chicos por costumbre teníamos de reunirnos para enredar (jugar), en una de las callejas de mi aldea, me topé con Pelayu, que seguramente habría abandonado a su amo en el monte, por el extraño de no verme a mi como sucedía siempre. ¿Porque qué animal o persona con sentimientos nobles y cariñosos, podría vivir en la soledad del monte en la compañía de una repugnante bestia, como lo era Manín nuestro amo...? Viome primero Pelayu que yo a él le avistara, y casi estoy por asegurar, que me había olfateado antes de que yo desembocara en la calleja, donde él buscándose la vida por todos los rincones husmeaba. Porque yo jamás había visto a Manín, darle al pobre de Pelayu de comer nada, ya que Manín solía decir dándoselas siempre de razonero eficiente, que el perro no se le podía dar la esllaba óu llabaza de fregar lus cacíus (las aguas sucias residuos de lavar los cacharros de la cocina) porque estaban los bracus na cobil urniándu per llapalas (cerdos en el cubil gruñendo por tomarlas), que al perro lo único que se le podía dar, era aquello que no tuviese aprovechamiento para nada, como les llixes de les vaques cundu betchaban, de las uvées ya les cabras, óu cuallesquier oitra molicie que paque nún fediera menester yera encuandiála (como las libraduras de las vacas, de las ovejas y las cabras cuando parían, o cualquier otra porquería que para que no oliese mal, fuera necesario enterrarla). Vino Pelayu hacia mí envuelta su alma perruna por una gozasa alegría, pero me di cuenta con pena profunda, que no hacía tal acercamiento dentro del desenfado y gracial camaradería que en todas las ocasiones él conmigo usara, pues por primera vez mi buen Pelayu, para acercarse a mí, rastreramente se arrastraba, no era por el miedo de que yo le apaleara, ya que jamás ni de palabra le había ofendido, era sin duda porque se sentía muy avergonzado de haberme abandonado la pasada noche, cuando tan triste y solo me encontraba, y quizás más le necesitara. ¡Pobre Pelayu! ¡Qué alma más humana tenía, y a cuántos humanos, el alma de los rabiosos perros les dirigía! Me agabuxé (agaché) a su lado, envuelto yo por una sana, jovial, y angelical alegría, le besé su rostro varias veces entusiasmado, y acaricié con gozo su fino y sedoso cuerpo, y olvidándonos entrambos él de su cobardía y yo del rencor que pudiera por su gesto guardarle, nos fusionamos en un abrazo risueño y cariñoso, donde él dando pequeños ladridos por los que manifestaba su alegría y pena, me lamía una y mil veces las heridas que adornaban mis mexietchas (mejillas), y quizás se estuviese jurando, que aunque le costase la vida, nunca de mi lado se alejaría. Toda aquella tarde, estuve jugando al «llanque» y a la «palombietcha» con el único amigo de verdad que en la aldea tenía que se llamaba Muel. Pobre amigo mío, murió cuando apenas tenía veintiocho años, reventado por el más duro y esclavizante trabajo, que desde su niñez y en mi compañía, fustigados por el hambre y la necesidad, entrambos y dos a las severas órdenes de su padre, como serradores en casi todos los montes de mi Asturias, habíamos llevado a cabo, al final, su cuerpo ya deshecho, explotado y gastado, fue consumiéndose en la triste soledad del sanatorio del Naranco, donde murió devorado por una tisis galopante. Tenía Muel dos o tres años más que yo, y sin embargo éramos los dos de la misma estatura, y empezamos a serrar madera manualmente los dos en el mismo día, teniendo yo en la sazón, tan sólo trece años, fue nuestro maestro su propio padre, y nos trataba como nadie se puede imaginar, ya que no había día, que no nos untara ‘l focicu (nos azotaba) por lo menos un par de veces. No es que aquel hombre y excepcional trabajador fuese malo, no nada de eso, es que el pobre precisaba por fuerza mayor, para poder desarrollar el duro trabajo del serrador, que nosotros hiciésemos el trabajo de hombres y no éramos nada más que dos niños. Digo yo que aquella tarde, le conté a mi amigo Muel, como había encontrado en la montaña la cueva de las armas, y así hablando de nuestros proyectos, acordamos que al día siguiente subiríamos hasta ella, para jugar hasta cansarnos con aquellos juguetes de verdad. Así es que a la oscurecida retornamos cada uno para su casa, saboreando por adelantado lo felices que al día siguiente habíamos de ser. Caminaba en pos de mí, tan contento y satisfecho como siempre mi buen Pelayu, sin preocuparse para nada de que él, era un esclavo de Manín, y no un ser libre que pudiese hacer lo que más le conviniese, pero al llegar a la esplanada donde asentada estaba la bolera, lugar clave donde se reunían todos los vecinos de la aldea, después que concluían sus trabajos, bien fuese para charlas y cambiar impresiones, o para jugar unas partidas a los bolos, como cuento, allí estaba Manín, en diálogo con unos vecinos, ya de retirada para su casa después de haber encerrado las cabras, cuando vio a su desleal Pelayu, que muy contento y moviendo con gran felicidad su rabo, me acompañaba a mí, como si yo fuese en vez de él su amo, dejó a su contertulio con la palabra en la boca, y cambiando su pacífica charla por la riña loca, embistiome a mi con ofensiva y pecaminosa palabra, al mismo tiempo que con la vara que portaba en su mano, descargó sobre el confiado Pelayu tal varazo, que a quedarse el pobre tan sólo un segundo condoliéndose del acuciante dolor que en su cuerpo se anidaba, seguramente que hubiese llevado sobrada ración de varazos, que fácil la dejarían sin vida in situ. Pero no hizo tal cosa mi buen Pelayu, sino que salió huyendo como alma que se lleva el diablo, lanzando en el aire ladridos, que yo creo que no eran por el profundo sufrir que le proporcionara el castigo, sino que en su lenguaje, seguramente maldeciría aquella bestia con figura humana, que era capaz de azotar despiadadamente a un inocente niño, o de asesinarle a él mismo, que no se encontraba con más culpa, que de despreciar a su amo, por canalla y miserable. Y lo propio que Pelayu hizo, no lo dejé yo para más pensado, y a la vez que me perdía en la carrera, huyendo de aquel reptil repugnante y asqueroso, recuerdo que con rabia enloquecida yo le dije: ¡Fíu de put, baldreyu, llimiagu! (Hijo de puta, cobarde, rastrero, baboso..., etc., etc.). Pero miren ustedes por donde, estaba mi madre allí cerca en casa de una vecina hablando de sus cosas tranquilamente, cuando al sentir al Manín que me ofendía, al perro ladrar por la caricia que había recibido, y a mi insultándole poniéndole como un pingayu (de lo peor), salió mi madre de casa de su vecina, con todos sus muchos ánimos aviesporáus (envenenados, aguijoniantes), y cogiendo un palo que allí a mano había, bien seco y sudado, porque hiciera su servicio sirviéndole de mango a una fexoria (azada), se dirigió con extrema rapidez y silenciosamente al lugar donde Manín estaba, y sin decirle ni una sola palabra, empezó a darle palos con aquel formidable mango, que la suerte a Manín le cupió de que nuestros vecinos la detuvieran, porque sino, creo que le hubiese matado. «LA MULTA O EL REFORMATORIO» Al día siguiente, mi amigo Muel, yo y Pelayu, subíamos alegremente hacia la montaña, con locas ansias de llegar pronto a la cueva, con el infantil y firme deseo, de jugar hasta saciarnos con aquellas armas, recuerdo a mi querido amigo, futuro candidato al igual que yo, a la penosa esclavitud que como serradores nos aguardaba, la veo con su sana sonrisa, pintada en sus pequeños y vivarachos ojillos azules, acariciar una y otra vez, con una alegría inmensa aquellas armas, no existía para nosotros en el mundo, en aquellos felices momentos, nada que pudiésemos apreciar tanto, como aquellos mortíferos juguetes, de los que en la sazón, éramos los únicos señores y dueños, nos hallábamos fuera de la cueva, enredando cada uno con su escopeta, y una canana repleta de cartuchos colgada del hombro a la bandolera, Pelayu, desentendiéndose de nosotros mitigaba su hambre cazando grillos y mariposas, o cualquier otro insecto que plugiérale y fuérale rentable para entretener su enflaquecido estómago. Después de cansarnos de hacer la instrucción marcando el paso con la escopeta al hombro, emulando a los soldados cuando hacían prácticas en nuestra aldea, yo le dije a mi amigo señalándole el lugar, que desde aquel mismo sitio, yo había tumbado de dos certeros disparos al cabrón de mi amo. Muel, sacando dos cartuchos de la canana y metiéndolos dentro de la recámara de su escopeta, me dijo que él también pudiera haberlo hecho, y para asegurármelo de que no marraría el tiro, me señaló una piedra rojiza que había muy cerca de donde muriera el chivo, y a la par que se ponía la escopeta en el hombro para materializar lo que había asegurado, me decía ilusionado: —¡Fíxate Xulín!, ya veras cómu la desfaigu nun fatáu de cachiquinus—. (—¡Fíjate Julín!, ya verás como la deshago en mil pedazos—). El doble disparo retumbó dentro del natural silencio de la montaña, como si se tratase de un ruidoso trueno de las tormentas de los veranos, las águilas y los cuervos, así como todos los pájaros y animales que moraban por aquellos aledaños, moviéronse de sus lugares, graznando las aves al levantar el vuelo, y quizás las alimañas agudizasen al oído para saber el peligro que pudiese traerles aquel espanto. Hasta Pelayu dejó su caza insectívora para ladrar desaforado, como si presintiera que otro cabrón había sido abatido, que le haría de nuevo volver a hartarse, o tal vez nos estuviese reprimiendo, queriendo con su lenguaje decirnos, que aquella xuxeante folixa (crecido ruido, alegría, juerga, etc., etc.) que tan amanicomiadamente entamábamos (enloquecido ruido que hacíamos) no iba a reportarnos buenos resultados. Lo cierto fue que mi querido amigo Muel, no atinó a deshacer aquella rojiza piedra contra la que había disparado, y yo alegrándome por su fracaso, cargué con rapidez mi escopeta, me la puse en el hombro, y disparé contra aquel blanco otros dos disparos, tampoco pude yo hacer puntería, y él mofándose de mí, cargó de nuevo su escopeta con notoria alegría, a la vez que me aseguraba que de aquella no fallaría, volvía a disparar sin importarle para nada el tremendo culatazo que nos solían dar aquellos guerreros artefactos. Y así, una y otra vez, atenazados por un gozo y felicidad que nunca con tanta fuerza a nuestros juveniles espíritus había con entera libertad creado, disparábamos con alegría ilusionada contra aquel aproxetáu cuctu (enrojecida piedra), creyéndonos guerreros invencibles, o cazadores afamados. Muy posible yo me creyera un jefe poderoso, justiciero y honrado, que cada disparo que hacía, l'eszarapaba les vidatches d'uno de lus baldreyus homes, que habíen achuquináu ‘l miou padre. (Le deshacía las sienes de algunos de los cobardes hombres que habían asesinado a mi padre). Lo cierto fue, que tras de quemar veintitantos cartuchos cada uno, la piedra seguía en su sitio, y nosotros un poco desilusionados, hicimos un pequeño descanso, en el que acordamos cambiar de blanco. Disponíamos de nuevo hacer más atinadas prácticas sobre el rugoso y fuerte tronco de una encina, cuando Pelayu salió de junto nosotros y con apremiante prisa ladrando, contra un intruso que nos visitaba, guiado al parecer por el atronador ruido, que con nuestros alegrativos disparos formábamos. Era nuestro mal recibido visitador un rapazacu (mozalbete) que andaba por aquellos montes a la caza de la perdiz, que había endemasía nutridos bandos, que bajaban a veces hasta los sembrados d'arbeyinus y'oitres semáus (de guisante y otros sembrados) más alejados de la aldea, y ni el gran espantapáxaru tenía llixa de xebrayus (espantapájaros tenía fuerza para espantarlos). Jerónimo se llamaba aquel jovenzuelo indeseable, que había heredado de su padre toda la cobardía y males tales, que muchas gentes de mis lugares, le estarían rabiosa y odiativa, despreciable y asquerosamente maldiciendo, hasta que el Hacedor les llevara de este mundo tan poco lleno de humanidades. Era hijo de este sujeto tan maldecido, cacique de mi aldea con vuelos tales, que no del todo satisfecho con enviar para el otro barrio algunos de sus inocentes convecinos, en el acaecer se dedicaba, a que a sus vecinos la ley, que había, muy moldeable para dar por buenas todas las denuncias avaladas por caciques facciosos como él, se ensañara con crecidas multas, que al no tener dinero la gente aldeana para satisfacerlas, tenían que vender parte de sus ganados, y sabedores los tratantes por ser lobos de la misma camada aunque con diferente collor (color), que los campesinos tenían que vender sus reses con abonda priexa (mucha prisa) para satisfacer aquellas multas antes que se enrodietcharen (enredaran) peores males, pues como cuento, aquellas aves de rapiña de tratantes, se unían todos de tal manera, que lograban desbaratar los mercados hasta tal punto, que más que comprar, lo que hacían, era robar dentro de la ley a los aflijidos y siempre maltratados campesinos. Al quedarse los desdichados aldeanos sin sus ganados, por la causa de aquellas multas, que la verdad era nadie sabía que era lo que castigaban, aquellas asesinantes multas que la ley les inxertaba (injertaba), que les hacía dentro del acuciante temor que en aquel lleldar (ácaecer) era aterrante, deshacerse de sus ganados para pagar tan diabólicas y desnaturalizantes sanciones. Y como los campesinos, por lo menos en todas las embrujadoras aldeas de mi melgueira tierrina (dulce tierra), y me supongo que tal sucederá en todas las aldeyuelas del mundo, sin ganados de tiro no pueden trabajar sus erus (tierras), tenían que por fuerza mayor, agenciárselo aunque fuese dentro de las más viles condiciones, y así, el canalla de cacique de mi aldea, daba vacas, yegüas, cabras, y ovejas a la comuña (condición) que tan sólo el agobio de la desesperante necesidad hacíales aceptar, con lo que se condenaban a ser esclavos de un ganado que no era de ellos, siendo en la mayor parte de las ocasiones las ganancias completamente nulas, pues si una res se moría, se despeñaba, la mataban los lobos o la devoraba el oso, no la perdía el dueño, sino el comuñero, y así, de esta miserable forma, este canalla de cacique, explotaba vilmente a muchos campesinos que por imperativa necesidad, eran comuñeros de este indeseable asesino, que no había hecho la guerra en las trincheras, porque su cobardía era tan grande, que le había obligado a pasar toda la contienda escondido en los montes, y ahora que la guerra ya terminara, era cuando él verdaderamente la hacía, en la entristecida y enlutada paz que poseían las gentes de mis aldeas. ¿Cuántos despreciables seres como este nefasto individuo había en mi Patria... ? ¡¡Yo creo que honradamente debemos todos de reconocer, que había un par de ellos en cada aldea, y en las villas y ciudades me supongo que morarían muchos más!! Cuento que llegó el Jerónimo con su escopeta al hombro acompañado de su perro perdiguero ante la nuestra presencia, y ufanándose altaneramente quizás pensando que nos iba a hacer, lo que le diera la gana, nos dijo con apariencia muy enojada, al mismo tiempo que nos ofendía con sus palabras: ¡Haber decirme pronto, ¿dónde habéis robado estas escopetas?, si no queréis que vos falague ‘l llombu con ista bardiaca! (que nos moliera a palos todo el cuerpo con una vara que portába en sus manos). No despegó sus labios en el momento mi amigo Muel, porque el padre de aquel llabasquín (cerdo pequeño) era el dueño de los ganados de su casa, y por aquello de que el amo siempre, sin la razón con la ganancia anda, no le refutó pequeña palabra. Pero yo que ya me había creído que aquel babayu de guaxón (farolero, fantasma de mozalbete) se iba apoderar de mis armas, las que yo creía que eran de mi entera propiedad, le dije sin miedo y desafiantemente, que aquellas escopetas eran mías, y que ni él ni nadie sería capaz de quitármelas. Entonces Jerónimo mirándome acusadoramente me replicó seguidamente con estas palabras que me condenaban: ¡Entonces... tu fuiste el que mató antes de ayer al chivo de Manín? ¡Si yo fui!, le dije envalentonado y poseído de una airada rabia, a la vez que le encañonaba con la escopeta y amenazándole firmemente le aconsejaba: ¡Fáinus el favore de dexanus nel nuexu antroxu, ya colar pel mesmu xeitu per únde sen chamate 'llegasti, se nun quiés que faiga nel tou ventrón, el mesmu buracu quei fexe nus fégadus del cabrón de Manín! (¡Haznos el favor de dejarnos con nuestra alegría, y márchate por el mismo sitio, por donde sin llamarte has llegado, si no quieres que haga en tu barriga, un orificio parecido, al que le hice en los hígados del cabrón de Manín!). —Y fue entonces cuando Muel valientemente apoyándome con su amenazante escopeta y con sus advertientes palabras le dijo: ¡Mira Jerónimo, no tiene nada que ver que mi padre se arrastre frente a vosotros, por el miedo de que le quitéis el ganado, pero yo ahora no soy mi padre, y si no sales en el momento corriendo como una exhalación (centella, rápido), me parece a mí, que te vamos a coser a perdigonazos! Justificándose Jerónimo con el atropello que en el miedo se cosecha, dio media vuelta y casi a las carreras, tomó las de villadiego, a la par que se alejaba murmurando no se qué amenazas. Su perro, quedose unos instantes olisqueándose con Pelayu, al que yo achuché (azuzé), y Pelayu que para engarradiercharse (pelearse) era una ardorosa fiera, saltó como un león, atacando con un furor endemoniado al fino can perdigonero, y si no es por Muel, me parece que allí en el mismo lugar que había muerto el chivo, Pelayu hubiera despachado, aquel hermoso, cariñoso e inocente perro. Quedámonos muy satisfechos y gozosos, a la par que en nuestros espíritus, navegaba el orgullo perfumándose con la vanidad Humana, y todo, por haber acoyanáu ya féchule moscar ameruxáu de miéu (acojonado y haberle hecho huir, lleno de miedo) al hijo de uno de los amos de la aldea, que en un principio se había creído, que le sería sencillo hacer con nosotros cuanto le viniese en gana. Durante algún tiempo, estuvimos llindiándu (vigilando, cuidando) a Jerónimo por ver el camino que se tomaba, pues teníamos el temor que se ocultara para después sorprendernos, pero no fue así, y al final muy contentos ya le vimos corriendo que se las pelaba en compañía de su perro, desembocando en el pedregoso camino que le conducía a la aldea. Sabiéndonos libres del temor del adefesio de Jerónimo, y olvidándonos en el mismo instante de cuanto con él nos había acontecido, volvimos a nuestro peligroso juego, de disparar las escopetas contra diferentes blancos, y así, hablando de nuestras cosas con satisfacción que nos embargaba dentro de una felicidad pasajera, deslizábase el tiempo sin enterarnos, hasta que a la postre, dimos fin a todos los cartuchos que teníamos, y fue entonces, cuando decidimos esconder las armas en la cueva, y con los hombros doloridos por las sacudidas que nos propinaban las escopetas por los disparos, disponíamosnos muy contentos en el regreso para nuestras casas, y para simular que veníamos de la leña, agenciámosnos unos tochacus de pochiscus (leños de encina) y poniéndonoslos al hombro, bajamos corriendo por entre los vericuetos y las serpenteantes sendas, hasta llegar al camino real que nos conduciría a la aldea. El ubérrimo valle de alegría alborazada, que poblaba por entero nuestros espíritus, viose en unos segundos nublado y con rapidez cubierto, por un zozobrante y temeroso manto, nacido del retrato que nuestros ojos hicieran, cuando a la entrada de la aldea, justamente en el mismo lugar donde por costumbre, mi amo solía esperarme para xebrar (apartar) sus cabras, estaban aguardándonos los guardias, en la alegre compañía de Jerónimo, que poseyendo las mismas indeseables zunas (costumbres) que su padre, no había perdido ningún tiempo en ir hasta el cuartelillo para delatarnos. Yo tentado estuve cuando me percaté que eran los mismos guardias que el día anterior me habían cobardosamente martirizado, de tirar los garbetus (leños) que llevaba en el hombro, y salir corriendo para huir de aquel verdugo que sonriéndose ladinamente, quizás estuviese pensando su enrevesada y nefastosamente, el volver a esforgayame (arrancarme, estriparme, deshacerme) la única oreja que me quedaba sana. Sin embargo, logré dominar el miedo, y dejando a Muel que abriera la marcha, llegamos a la postre ante la presencia de ellos, y aquel canalla de guardia, no se dirigió a Muel a pesar que unos metros delante de mí iba, sino que vino sonriendo malignamente hacia mí, con las mismas asesinas intenciones que el hambriento lobo lleva, cuando para satisfacer sus ansias del espíritu y la carne, sin el menor miedo se lanza, sobre el inocente corderillo que no tiene a nadie que le defienda. Antes de dirigirme la palabra, aquel demonio con tricornio, que a fe mía desprestigiaban, porque hermosa para el pueblo es la esclava de la Justicia, cuando todas sus obligaciones y credos justamente da cumplidas. Digo yo, que lo primero que hizo fue cogerme mi oreja sana, apretarme un poco para ponerme en atención, y luego mirándome altanera y sonrientemente me dijo: ¡Ahora ya no me negarás de que no has sido tu quien disparó sobre el cabrón de tu amo, y me supongo que también me dirás, dónde has conseguido las armas, maldito pilluelo, hijo de una bruja y de un rojo republicano, o comunista sin entrañas! Tiré los tochucus (leños secos) al suelo apremiado por el dolor que de rabia me desencaldaba (deshacía), con tan mala fortuna que por mí no había sido pensada, que diéronle en las piernas de aquella fiera uniformada, y gran dolor en él tuvo que lleldarse (hacerse), porque dejó de esfarugarme (deshacerme la oreja), para acariciar con gestos de dolor la caña de una de sus piernas, al mismo tiempo que yo hacía lo propio con mi oreja, que ya colorada como una guinda, me resquemaba como si estuviese ardiendo. Mirome con ojos extraviados por la rabia que le enloquecía, y siendo mayor la fuerza de su cobardosa entraña ya en poder de las iras que lo movilizaban, que el dolor que su cuerpo sentía, soltome de revés dos guantazos, que dieron conmigo en tierra, con el rostro manando abundante sangre. Fácil siguiese abofeteándome, pues ya estaba enclicándose (agachándose) para hacer conmigo vayan ustedes saber qué, cuando intercedió su compañero que asiéndole por un hombro, con desprecio y enfado le dijo: ¡Lo que terminas de hacer con este pequeño es una canallada, y como otra vez intentes tocarle del pelo la ropa, te las vas a entender conmigo! ¡¡Estoy harto de tus abusos, y de tus odios y desprecios por todas las gentes desgraciadas!! Ayudome aquel buen guardia a levantarme, y después con su propio pañuelo limpiábame el rostro de sangre, y al parojo que esto hacía cariñosamente me decía: ¡Te juro que nadie te volverá a martirizar más pequeño, y ahora si tu quieres, y que conste que ni te ordeno ni te obligo a contarnos nada, dinos de una vez dónde están esas malditas armas que tanto doloroso daño te han originado! Dime cuenta pronto que de seguir negando no sacaría en limpio nada, ya que el baldroyán (cobarde) de Jerónimo había descubierto ya todo, y a poco listos que fuesen, nada más que les conduciese al lugar donde nos había sorprendido, darían pronto con la cueva, donde se ocultaban las armas. Así que acompañado de Muel y de Pelayu, y seguido de cerca por los dos guardias y el delator de Jerónimo, guielos a paso rápido por entre las vegetativas y pedregosas sendas que serpenteaban por casi inaccesibles lugares, pronto me alegré al comprobar cómo aquel despreciable guardia que tan sañudamente me había martirizado, abarquinaba (respiraba) con penoso trabajo, al mismo tiempo que se deshacía en copiosos sudores el condenado, lo mismo que la manteca fresca expuesta al sol en el verano. Al observar el penoso esfuerzo que aquel guardia repugnante y gordo, imbécil y malvado, tenía que realizar para seguirnos, apreté más aun el paso, que casi se convirtió en carrera y que sólo Muel y Pelayu pudieron aguantarme alejándanos en cuestión de segundos un largo trecho de nuestros enemigos, que en el lleldar (acontecer), ya se habían detenido para hacer acopio de energías unos momentos. Aproximadamente aun no habíamos caminado ni una décima parte del trayecto que nos separaba de la cueva, y ya el llimiagu (baboso) de aquel guardia, se encontraba casi d'afechu despaxaretáu (deshecho), seguramente que antes de llegar al final, en la mente de aquel fucheiru (estercolero) humano, se dibujaría el ruin pensamiento, de maldecir a la ley que como enyordiáu pioyu (sucio piojo) servía, al cachiparru (parásito) que me había delatado, y a mí, por no haber seguido negando. Muel y yo con satisfacción nos reíamos de aquellas gentes, que en nuestras infantiles y sin cultivar mentes, habíamos retratado como personas que tenían menos llixa (fuerza, arte, valer, etc.) que un mure entre las zarpas de un gato. Estaríamos como a la mitad de la andadura, cuando la distancia que nos separaba ya era enorme, y a pesar que de continuo nos ordenaban que no corriésemos tanto y que procuráramos ir siempre a su lado, la verdad es, que ya les habíamos perdido todo miedo y que no les hacíamos el menor caso. Fue entonces cuando se me ocurrió la idea de decirle a mi amigo Muel, que cuando llegásemos al potchisquéiru (encinal), yo me adelantaría corriendo con todas mis fuerzas, para volver aquel mismo lugar antes que ellos lo hicieran, pero después de haber ya ido a la cueva, para poder esconder para nosotros, dos pistolinas muy atongadetas (bonitas, curiosas), que era una pena que se llevaran los guardias, y que nosotros podíamos esconder en cualquier lado. Y así lo hice, y logré regresar, mucho antes de que ellos, llegaran escadriláus (derrengados), claro que descontando a Jerónimo, porque éste andaba tanto como con la lengua si quisiera andarlo. El caso fue que los guardias aquel día se llevaron las armas, y a los cinco o seis días, regresaron a la aldea preguntando por mi madre y el padre de Muel, para llevarles hasta el cuartelillo, con el fin de no sé qué preguntarles o darles. Cuando mi madre en compañía del padre de Muel regresaron del cuartel, estábamos nosotros xugaretiándu (jugando) debajo del ñoceón (nogal grande) que había a la entrada de la aldea, que tanto como tenía de frondoso y grande, eran de pequeñas, escasas e insípidas sus nueces. De donde viene un adagio asturiano que dice: ¡Mucher grandie ande óu non ande, peru tantu s'espatuxa, comu senún lu fixera, en dalgún lláu fae bona atongadura! (Mujer grande, ande, o no ande, pero tanto si camina, como si no lo hace, por grande en todos los lugares estorba). «Claro que se me olvidó decir, que menos en el catre, para añuedar el cibietchu cundu nun hay oitra, pequenina, atongaina ya melgucira». (Para hacer el amor, cuando no hay otra, pequeñita, bien hecha, y tan dulce como lo que debe ser vivir en la gloria). Digo yo que al ver nuestros padres corrimos hacia ellos, y cuando ante su presencia nos encontramos, casi sin darme cuenta vi a mi amigo rodar por el suelo, por la fuerza vigorosa del tremendo castañazo que su padre le llantó nuna mexietcha (le plantó en una mejilla), pero antes de que yo me percatara del peligro que sobre mí se cernía, vime acochetáu (cojido, sacudido) por mi madre, que me allumbróu (alumbró) un mamplenáu (muchos) pescozones, tan seguidos y atinados, que me parecía que todos me llegaban en ringlera, no teniendo que esperar uno por el otro, para que no se enfadasen ninguno. Y allí mismo por este procedimiento que nuestros progenitores nos hacían, comprendimos que nada bueno los guardias a nuestros padres les habían hecho. Y claro que no era nada respetable ni justo, sino un atropello despiadado, inhumano, mezquino, repugnante y apartado de la Justicia a tanta distancia, como la que existe desde la Tierra hasta el Infinito Cielo. Resulta que la canallesca ley que en aquella para mí inolvidable época existía, nos había condenado a ir a un reformatorio, o a que pagasen nuestros padres una multa de ciento cincuenta pesetas en papel del Estado, en el término de treinta días. Y fue entonces cuando yo empecé a preguntarme, ¿que qué era lo que tenían que reformar en mi...? ¿Acaso entraba en la reforma que aquella ley que estaba por todos los rincones de la Patria haciendo encima de los vencidos y sus descendientes, asesinar a nuestros padres, hermanos, parientes y hasta madres, privarnos de nuestra libertad, y robarnos cuánto teníamos? —¿Aquella ley digo, todavía tenía que reformar algo más en mí, que en un principio ya no hubiese inhumana y endemoniadamente reformado? Yo que era en aquel lleldar un pobre niño de poco más de ocho años, condenado precisamente por la misma ley, a no tener jamás ya el amoroso cariño de mi padre, yo que había sido condenado como todos los jóvenes hijos de los vencidos y encarcelados y asesinados padres, yo que estaba lleno de hambre, de miseria, de sufrimiento y de una soledad inconsolable, yo que si quería comer un trozo de pan duro, tenía que caminar descalzo y medio desnudo, por entre las zarzas y guijarros de las montañas, esclavizando mi cuerpo y mis sentidos, en el cuidado de unos ganados que no eran míos, a mí, a un ser así de natural, puro, desamparado y desgraciado, ¿aún quería aquella entroyada (sucia) ley reformarme por considerarme malo? —Yo nunca he sido político, pienso ahora, ni tampoco con mis palabras harto vulgares y aldeanescas, pretendo fomentar el odio hacia nadie, soy ante todo un liberal disciplinado, que ama a mi Patria, por la que estoy en cualquier momento dispuesto a morir, pero me creo con el suficiente derecho de contar al mundo de cuanto yo he sufrido, que es el retrato de tantos otros huérfanos de guerra que lo mismo que yo tanto sufrieron, aunque más en duda, pongo que lo hubieran hecho, quiero contar todo lo que considero que siendo verdad, no debe ser olvidado, y desearía con toda mi alma, que mis palabras tuviesen repílos (ecos) más clarividentes, que los que en su origen se formaron, para que llegasen a todos los oídos, y en sus mentes gigantesca Humanidad digna y justa edificasen, que diera paso a una libertad liberal y disciplinada, que atrancase (cerrase, peslase) sus puertas a todo cuanto no fuese digno y honrado, de esta sencilla y natural manera, la fraternidad sería por primera vez, el tesoro más puro, luminoso y deseado, que la Humanidad en toda su existencia hubiese conquistado. En este relato, que para muchos críticos comedores, que sólo saben fartase comu gochus (comer como cerdos) e intentar con sus medios deshacer lo que alguien con más capacidad creativa que ellos, más bien o peor ha edificado, digo yo, que muchos críticos fanáticos defensores de normas idealísticas, que con sus leyes en la ocasión asquerosamente convencionales, que lograron deshacer el destino que a mi vida creo que le pertenecía, al igual que a toda la generación de los hijos de los perdedores, no les agradara en absoluto, que un hombre que fue despojado de cuanto poseía, y empujado vengativa y canallescamente al arroyo, cuando él por ser un niño, no podía defenderse, tenga ahora la osadía, con sus pobres medios culturales, d’abayucar la trelda (revolver la porquería), que nadie hasta el presente, tan ajustada y verídicamente pudiera contar jamás. Digo porquerías, pues es eso precisamente lo que suelen dejar las secuelas de una guerra civil, y pobre de aquellos países que la sufran, porque sus hijos quedarán divididos, y los perdedores, tendrán que soportar un yugo, que más flojo, o menos prieto, esclavizándolos los ha de postergar. En este relato retrato yo, al vencedor y al vencido, menos al perdedor de quien soy hijo, ya que he tenido la desgracia de conocerle cuando el desventurado ya era un vencido, pero con el vencedor he vivido siempre, sirviéndole con decencia y honradez, silenciosamente observándole siempre, y no recibiendo de él, nada más que calamidades y ofensas, y sin embargo, nunca le odié, siempre disciplinadamente le serví, y si en el lleldar se siente ofendido por lo que de verdad digo, espero que se comporte conmigo, de la misma manera que con él siempre yo he hecho. Sé que estas narraciones no se han de publicar en mi Patria, porque la censura no permitirá que el hijo más humilde, cuente una verdad que denigra no a mi querida y noble España, sino algunos de sus inamovibles sistemas, pero tengo la firme certeza, que algún querido hermano país, sin el menor odio ni rencor sí ha de hacerlo, y con esta mi voz del pueblo, sencilla y natural, ubérrima y estéril, millones de seres de la Tierra habrán de saber, que hoy todavía, vive en mi Patria, la mitad de una generación, descendiente de los perdedores de la sanguinaria Guerra Civil que empobreció a la más maravillosa nación del mundo como es mi España, apartados de todo acceso a cualquier puesto de responsabilidad, bien en el gobierno, en los sindicatos, o en cualquier otro lugar, de responsabilidad de la Patria. Y desde aquí, invito a todos los españoles para que investiguen esto que he dicho, y ya verán como es una verdad, que no admite discusión posible. Cuánto placer sentiría yo si me pudiese expresar con ustedes en la maravillosa, ancestral y rica Lengua Asturiana, pues para mí, decir las cosas en Castellano es un verdadero fastidio, con tantos puntos y comas, y demás signos ortográficos, que para un hombre sin estudios de ninguna clase como yo, es una verdadera tortura, pues mi imaginación que idea y piensa con la fuerza de un enorme río enloquecido, a la hora de querer contar estas copiosas cosechas, que hasta en los mismos sueños me alumbra, cuando me pongo a escribir todos estos pensamientos y acaeceres, al expresarlos en español, meto la pata hasta los corbétchones, por esto ruego me perdonen, y háganse a la idea, de quién les está hablando, no es nada más que un humilde aldeano, sin más escuela que la siempre dura universidad de la vida. Y con la fortuna o desgracia de haber nacido con el embrujador duende de ser soñador, no por aparentar, por ocio o por estudio, sino con la intima necesidad que me tortura el alma, al mismo tiempo que me embarga dentro de una felicidad, que me hace en ocasiones ser dichoso, sin jamás haber sido feliz, y en otras dimensiones me llena de tal tristeza, que en apariencia sin sucederme nada, me encuentro tan apenado y deprimido, que todo cuanto me rodea y hasta yo mismo, me parece la pestilente porquería, con que se harta sin jamás hastiarse, el nefasto diablo al que entusiasmados y egoístas servimos. Enteponíu colaba you dellantre de miou madre, espatuxandu caleya adiantre, afalau per las engafuráes pallabres de miou má, camín de la nuesa teixá. (Conducido corría yo delante de mi madre, caminando rápido calleja arriba, arreado por las envenenadoras palabras que mi madre me dirigía, a la vez que hacia nuestro hogar nos acercábamos. Yo miraba arisco para ella, pensando que me iba alcanzar presto, para propinarme ante mis vecinos, otra somanta (paliza) como la que de aun mi cuerpo se condolía. Al fin llegamos a nuestra casa, y ya en ella encoyíu (encogido) por el temor, aguardaba resignado que mi madre calmara su furia dándome una nueva cuera, que mereciéndola, no la merecía. Estaba visto que llevaba unos días, que todos los golpes me habían elegido a mí para sus descansos, primero el cobarde de mi amo, que con sus asquerosas manos, me había puesto el rostro, tan descalabrado que no había en él un lugar sano donde coyera una guya (cupiera una aguja), después el canalla del guardia, que me dejara las orejas tan maltratadas, que me parecía que no eran mías, y para finalizar mi madre con aquella argurtóuxa tocata que m'apurriera (alta paliza que me propinara), que según me parecía, no había sido nada más que la parba (desayuno breve) de la que se esperaba Furibunda y desesperada asiome mi madre por mis maltrechos hombros, y al mirarme yo en sus hermosos y enojudos ojos, pude ver en lo más profundo de ellos, el desmesurado amor que la pobre me tenía, y lejos de azotarme como yo pensaba, sólo me preguntó muy apenada y preocupada: ¿De dónde vamos a sacar esas ciento cincuenta pesetas Xulín? ¡En alguna parte hijo, nos las agenciaremos, porque yo no permitiré que esta canallesca ley, hecha por indeseables sin entrañas, te lleven al reformatorio, donde ellos se tenían primero que reformar, para no seguir sembrando entre los desventurados vencidos, tanta vengativa y nefastosa canallada! Al día siguiente al rayar el alba, después de desayunar el rabón, (leche ácida cocida con harina de maíz) del que yo sí que me harté, pero ella la pobre apenas comió unas cucharadas, armada mi madre de un azáu (hacha) que había pedido prestado a un vecino, y yo de una foiceta (hoz) de podar la leña, fuimos al monte comunal a baltiar (cortar) leña, pues un carro de leña de encina, roble y espinero, que pesaba más de tres mil kilos, pagaba el maestro panadero, de la única panadería que había en el concejo, cincuenta pesetas por él, así que teníamos todo un mes por delante, para preparar los nueve mil kilos de leña, que nos proporcionarían las ciento cincuenta pesetas, con las que calmaríamos las iras de aquella inhumana ley, que tan despiadadamente nos había castigado. Parecía que mi madre poseía la fuerza del más intrépido de los hombres, talmente era un gigante que con una fiereza incomparable, chorreando sudor y espelurciada su rubia cabellera al viento, cortaba sin el menor descanso encinas, robles y espineros, mientras que yo imitándola en cuanto podía, podaba aquellos arbustos con el más grande de todos mis entusiasmos. Serían las tres de la tarde y no habíamos hecho aun el más pequeño descanso, cuando mi madre me dijo que buscase caracoles, que se criaban en abundancia por aquellos lugares, tal cosa hice mientras que ella prendía un buen fuego, y allí asamos los caracoles que al ser atacados por el calor, estiraban su cuerpo asándose perfectamente, y fue aquella asquerosa comida la que mitigó nuestra hambre. Y así un día, y quince, y veinte, hasta que logramos preparar sin desfallecer ni descansar, los tres carros de leña, acarreándolos a las costillas, en otras ocasiones poleándolos (haciéndoles rodar) por entre los zarzales y las peñas, hasta poder llegar con tan copiosa cantidad de leña, al estratégico lugar donde el panadero con su carro, pudiera cargar la leña. Estábamos embalagándola (apilándola) mi madre y yo muy ufanos y satisfechos, de la difícil victoria que habíamos en tan escaso tiempo conseguido, porque en duda pongo, que pocas gentes en todo el Universo en las circunstancias que nosotros nos encontrábamos hubieran podido lograrlo. Digo yo que en tal trabajo nos encontrábamos amontonando aquella leña, que todos los tochos (leños) medio descortezados por la cantidad de veces, que fue menester rodarlos por entre los cuetus (piedras) que poblaban aquel xerrapeíru (sierra) daban señales y no por los cortes de las herramientas, de haber sufrido lo indecible por encontrarse despeyexáus (despellejados) hasta casi el total emporricamiento (desnudez) de las arnas (cortezas) que los cubrían. Nuestras físicas humanidades se encontraban tan maltrechas después de tantos días de sobrehumano trabajo y de raquíticos y deplorables alimentos, que tal parecía que éramos cadabres (cadáveres) vivientes, sino supiesen cuantos nos conocían, que éramos dos invencibles barras del más puro acero. Yo descalzo de afechu (del todo) y mi madre con las alpargatas dándoles vueltas alrededor del tobillo, imposibilitadas del menor encatesu (remiendo) todas nuestras escasas vestiduras lucíanse tan acuchilladas, como si fatáus (muchos) puñales anárquicamente las hubieran rasgado. Y nuestras pieles por todos los lados se encontraban arraguñáes (arañadas), pinchadas, magulladas, en definitiva martirizadas por las piedras, por los espinos, por la infinidad de arbustos que en aquella sierra casi inaccesible para las mismas cabras, yo y mi madre como dos guerreros invencibles, cortamos aquellos tres carros de leña, que al decir de mi madre, servirían estupendísimamente bien para amagostar (asar) a la propia ley, y a los sinvergüenzas y deshumanizadores fascistones que la vieran fechu (hubieran hecho). Y en postura tan deplorable se empobrecían nuestros desventurados cuerpos, por todo lo contrario, nuestros espíritus se lucían sanos y fortalecidos, orgullosos y alegres, por haber conseguido aquel trabajoso y casi imposible triunfo. También solía decir mi madre dentro de una rabia y desilusión enfurecida, que si los «roxus» (rojos) hubiesen batallado con el mismo ardor, e indómito entusiasmo que nosotros habíamos puesto, todos los fascistones de Europa serían nada para vencerlos, ni en lo más mínimo. Vuelvo a repetir, que concluíamos mi madre y yo de empericotar (apilar) los cuatro leños que faltaban para dar por terminada aquella proeza, cuando la diosa fortuna nos vino a visitar en la forma de Falu el maderero, que más o menos, esto fue lo que nos hizo, y nos dijo: ¡Buenas tardes Lluza!, que así era como llamaban en asturiano a mi madre, ya que en castellano su gracia es Luzdivina. ¡Se ‘l tou home allevantara la motchera, ya te viera a tí ya ‘l tuo fiyiquín, nel estáu que vus deixó la llamazoúsa ley del venceor, paime amín, qu'el probetayu espavoríu per tan grandie inxusticia, oitra vez se morrería! (Si tu marido volviera al mundo y te viera a ti y a tu pequeño hijo, en la situación que os ha dejado la fangosa ley del vencedor, me parece a mí, que el pobre lleno de un enloquecedor pavor por tan grande injusticia, otra vez se volvería a morir). —Recuerdo yo muy bien, lo mismo que si en este momento de nuevo lo estuviese viviendo, lo que me ha hecho esta canallesca ley que ahora a ti te martiriza, cuando en los frentes de Teruel me cogieron prisionero. Me internaron en un campo de concentración, y me dieron más palos que días me quedan de vida, aunque muerra tan viétchu (muera tan viejo) como Marcelín el de Fresnedo, que le llevó Dios cuando pasaba de los ciento diez años. Como comida nos daban una lata redonda de sardinas o bonito, que los prisioneros le llamábamos «el reloj», ya que así era de pequeña. Cuando te salía podre, que sucedía la mayor parte de las veces, te pasabas el día haciendo vigilia. ¿Cuánto te va a dar el panadero por esta leña Lluza? ¡Hombre yo creo que son tres carros buenos, y como está pagándose a diez duros el carro, pues me dará treinta! ¿Algamate? (alcánzate para la multa). ¡Sí Falu, ye lu xustu! (Es lo justo). Rafael, que así se llamaba Falu, (uno de los hombres más honrados, trabajadores y enteros que yo he conocido), a la vez que del bolsillo interior de su chaqueta sacaba la cartera dijo: ¡Mera compañera, voy a venir con el camión de la compañía maderera y llevar toda esta montaña de leña a Trubia, yo te voy a entregar ahora por ella trescientas pesetas, si después vale más, ya te daré el resto, y si vale menos, considera ese dinero que te di, como regalo de un roxu decente ya honráu comu tú le yes miou neña! (Rojo decente y honrado como tú lo eres mujer). Al día siguiente que era feria semanal en la capital del concejo, pidiole mi madre prestado a una buena vecina amiga suya un paxiechacu (traje, vestido) y unas zapatillas, y así vestida de prestado la pobre, se trasladó bien de mañana a la Villa, pagó la multa a aquellos canallas que servían a una ley tan ultrajante, que a los vencidos y sus inocentes descendientes peor que a apestosos esclavos nos trataba. Luego, después, compró ella un paxietyín (un vestidito), unas zapatillas y unas madreñas, para mí, un buzo, que era la vestimenta que entre los pobres se estilaba, unas alpargatinas y unas fuertes madreñas, y después de mercar algunas cosas necesarias, vino para casa la mar de contenta y satisfecha. Y ahora yo me pregunto a muchos años de distancia, viviendo aquellos por mí vividos pisoteados y vengativos tiempos, ¿a qué asesinas, sucias y cobardosas manos, irían a parar, aquellos nuestros dineros, ganados con el sobrehumano esfuerzo y la más justa honradez, manchados por la sangre de nuestras heridas producidas en el agotador trabajo, y mojados por tantas gotas de sudor, como de estrellas debe de haber en el infinito cielo? ¿No se dan cuenta amigos lectores, que injusticias como ésta, o de otra índole aun mayores, deben de contarse al Mundo, pese a quien pese, para quienes las escuchan forjen en sus sentimientos, de que en toda guerra, y sobre todo las civiles, dejan tras de sí, primeramente el dolor más deshumanizante, después las venganzas más pervertidas, que darán vida con fuerza ilimitada, a la repugnante, sanguinaria y odiosa fiera, que todo ser humano, desde los primitivos tiempos de su nacencia, lleva celosamente escondida, en el apartamiento más oscuro y más brillante de su espíritu, donde se mueve gozoso el sentimiento humano, tras de saber que a su Prójimo bien le ha hecho, y se revuelve envilecido, encanallado y airado por el odio y las iras endiabladas, cuando también comprende que a sus semejantes, en el dolor y el sufrimiento los ha sumergido. Y fue precisamente a estos desatinados sentimientos, manejantes en aquellos tristes momentos, de las inhumanas leyes que regían los destinos de mi Patria, donde fueron a parar mis dineros, mis primeros dineros, ganados con más santidad y honradez, que pueda llevar dentro la propia Hostia Santa, que es tanto como decir, que sólo los mismos demonios faltos de toda conciencia y sin el más mínimo sentimiento de honestidad, podrían sin sentir asco de sus propias personas, apoderarse de los honrados y muy fatigosos trabajos, de una viuda de los roxus (izquierdistas, rojos, por el mismo estilo), y de un huérfano de los mismos. ¡¡Yo creo, que como aún no habían satisfecho sus ansias asesinas, con la muerte de mi padre y de tantos inocentes, precisaban en el momento que preciso les venía, afestinarse en postres con el esfuerzo y sufrimiento de sus deudos!! Durante algunos días viví yo jugueteando por la aldea, mi vida sin ninguna preocupación, muy contento porque iba vestido con aquel mono nuevo, más delgado que un papel de fumar, ya que se me había esgazáu (roto) por más de media docena de lugares, pero aún así, a mí me parecía que llevaba puesto, mejores galas que el mismo vencedor, que poco lucía sobre sus costillas, que se le pudiera denominar verdaderamente honrado. Mi madre mientras tanto, seguía incansablemente trabajando por las tierras de los vecinos, sin jamás cobrarles ni una peseta de sueldo, pues ella tan sólo quería, que al cambio de sus sudores le dieran una cestina de patatas, una fontadina de farina, ou de fabes lu mesmu foran prietes que blanques, d'arbeyinus ou d'oitra cebeira, dalgún terreñaín de lleiche, mazá, tarabazá, ‘n culiestrus ou cabantes de brañar. (Una fuente de harina, o de alubias de cualquier marca o color que fueran, de guisantes o de cualquier otro cereal que fuera, algún jarro de leche, desnatada, cuajada, o la que alumbran las vacas recién paridas, o de la que terminasen de ordeñar a una vaca de leche). Ella llegaba todos los atardeceres a nuestra casa, sudorosa y cansada, pero resplandeciente de alegría, porque en su mandil traía mi comida. Luego, después de que yo me hartaba, nos acostábamos los dos en aquel jergón de sacos, repleto de hojas de maíz y también de pulgas, y abrazada a mí, se quedaba muy pronto profundamente dormida. Yo que desde niño he dormido poco siempre, quizás para hacer bueno el dicho que de camino me invento, que considera al que poco duerme más infeliz, que quienes tienen la dicha de dormir prácticamente, dentro de estos mis desvelos, en la silenciosa tranquilidad de la noche de aquella amplia sala desmueblada, cuyas paredes y techo estaban del sarro que deja el humo, y plagadas de arroxetáus (enrubiecidos) goterones, que ponían al descubierto las primeras pinturas que habían tenido, fendíu (cortado) de continuo este silencio, por el risueño y sórdido murmullo que alumbraba el pequeño río que vertiginosamente se deslizaba a menos de diez metros de nuestra casa, y otras veces también era enruxeráu (alterado) aquel silencio, por los ladridos de los perros de la aldea, o por el cante siempre misterioso y apabullador que hacen las curuxas (buhos) en la noche, cuento yo en que estos desvelos, observaba el placenteroso dormir de mi madre, con su respirar acompasado, fuerte y sano, con todos sus acerosos músculos, con naturalidad relajados, talmente parecía mi madre del todo inofensiva, mas sin embargo, aquel perfecto y vigoroso cuerpo que acoplaba fuerzas en el descanso, de la misma natural manera que agigantadamente dormido descansaba, cuando despierto se hallaba, se transformaba en un invencible e incansable guerrero, condenada ya a luchar en l'engarradiétcha del trabayu (la pelea del trabajo), todos los momentos de su vida, por los mismos endemoniados vencedores, que primeramente le habían achuquináu ‘l sou home ya lus sous fíus. (Asesinado a su marido y a sus hijos). Y ahora que ya todo ha pasado, y lejos de olvidarlo se agiganta cada día más en mi mente, yo me pregunto, que si mi madre no hubiese sido así de luchadora, de brava, de valiente y honrada, qué seria de mí y de ella misma, acosados en todo momento por la ley insana del vencedor, y xunius (uncidos) también para siempre, en el desventuroso carro de la esclavitud bien vigilada, por el látigo y la pistola del triunfador.

    Primer Diccionario Enciclopédicu de la Llingua Asturiana > carraca

  • 4 mucho

    adj.
    a lot of, too much, much, plenty of.
    adv.
    1 a lot, much, very much, a great deal.
    2 very often, too often.
    m.
    a great deal, quite much, much, a lot.
    * * *
    1 (singular - en afirmativas) a lot of; (- en negativas, interrogativas) a lot of, much
    no tiene mucho dinero he hasn't got a lot of/much money
    ¿nos queda mucha gasolina? have we got a lot of/much petrol left?
    2 (plural - en afirmativas) a lot of, lots of; (- en negativas, interrogativas) a lot of, many
    no hay muchas copas there aren't a lot of/many glasses
    ¿tienes muchos libros? have you got a lot of/many books?
    hace mucho calor/frío it's very hot/cold
    tengo mucha hambre/sed I'm very hungry/thirsty
    3 (demasiado - singular) too much; (- plural) too many
    1 (singular) a lot, much; (plural) a lot, many
    1 (de cantidad) a lot, much
    mucho mejor/peor much better/worse
    ¿te ha gustado la película? --sí, mucho did you like the film? --yes, very much
    ¿estaba buena la comida? --sí, mucho was the food good? --yes, very good
    mucho antes/después much earlier/later
    \
    como mucho at the most
    con mucho by far
    muy mucho familiar very much so
    ni con mucho nowhere near as
    ni mucho menos far from
    por mucho que however much
    * * *
    1. (f. - mucha)
    adj.
    many, much, a lot of, plenty of
    2. adv.
    much, a lot
    - con mucho
    - mucho tiempo
    3. (f. - mucha)
    pron.
    many, much, a lot
    * * *
    1. ADJ
    1) [en singular] [en oraciones afirmativas] a lot of, lots of; [en oraciones interrogativas y negativas] a lot of, much

    tengo mucho dineroI have a lot of o lots of money

    había mucha gentethere were a lot of o lots of people there

    ¿tienes mucho trabajo? — do you have a lot of o much work?

    2) [en plural] [en oraciones afirmativas] a lot of, lots of; [en oraciones interrogativas y negativas] a lot of, many

    muchas personas creen que noa lot of o lots of people don't think so

    ¿había muchos niños en el parque? — were there a lot of o many children in the park?

    3) * [con singular colectivo]

    había mucho borrachothere were a lot of o lots of drunks there

    hay mucho tonto sueltothere are a lot of o lots of idiots around

    mucho beso, pero luego me critica por la espalda — she's all kisses, but then she criticizes me behind my back

    4) (=demasiado)

    es mucha mujer para ti* that woman is too much for you

    esta es mucha casa para nosotros* this house is too big for us

    2. PRON
    1) [en singular]
    a) [en frases afirmativas] a lot, lots; [en frases interrogativas y negativas] a lot, much

    ¿has aprendido mucho en este trabajo? — have you learnt a lot o much from this job?

    -¿cuánto vino queda? -mucho — "how much wine is left?" - "a lot" o "lots"

    b) [referido a tiempo] long

    ¿te vas a quedar mucho? — are you staying long?

    ¿falta mucho para llegar? — will it be long till we arrive?

    -¿cuánto nos queda para acabar? -mucho — "how long till we finish?" - "ages"

    hace mucho que no salgo a bailarit's a long time o ages since I went out dancing

    2) [en plural] [en frases afirmativas] a lot, lots; [en frases interrogativas y negativas] a lot, many

    son muchos los que no quierenthere are a lot o lots who don't want to

    muchos dicen que... — a lot of o lots of o many people say that...

    muchos de los ausentesmany of o a lot of those absent

    -¿hay manzanas? -sí, pero no muchas — "are there any apples?" - "yes, but not many o not a lot"

    ¿vinieron muchos? — did many o a lot of people come?

    -¿cuántos había? -muchos — "how many were there?" - "a lot" o "lots"

    3. ADV
    1) (=en gran cantidad) a lot

    me gusta mucho el jazz — I really like jazz, I like jazz a lot

    sí señor, me gusta y mucho — I do indeed like it and I like it a lot

    - son 75 euros -es mucho — "that will be 75 euros" - "that's a lot"

    lo siento muchoI'm very o really sorry

    ¡mucho lo sientes tú! — * a fat lot you care! *

    mucho anteslong before

    mucho másmuch o a lot more

    mucho menosmuch o a lot less

    muy mucho, se guardará muy mucho de hacerlo — * he'll jolly well be careful not to do it *

    si no es mucho pedirif that's not asking too much

    pensárselo mucho, se lo pensó mucho antes de contestar — he thought long and hard about it before replying

    mucho peormuch o a lot worse

    2) [en respuestas]

    -¿estás cansado? -¡mucho! — "are you tired?" - "I certainly am!"

    -¿te gusta? -no mucho — "do you like it?" - "not really"

    3) [otras locuciones]

    como mucho — at (the) most

    con mucho — by far, far and away

    fue, con mucho, el mejor — he was by far the best, he was far and away the best

    no se puede comparar, ni con mucho, a ninguna de nuestras ideas — it bears no comparison at all o you can't begin to compare it with any of our ideas

    cuando mucho — frm at (the) most

    tener a algn en mucho — to think highly of sb

    ni mucho menos, Juan no es ni mucho menos el que era — Juan is nothing like the man he was

    mi intención no era insultarte, ni mucho menos — I in no way intended to insult you, I didn't intend to insult you, far from it

    por mucho que, por mucho que estudies — however hard you study

    por mucho que lo quieras no debes mimarlo — no matter how much you love him, you shouldn't spoil him

    * * *
    I
    a) <salir/ayudar> a lot

    me gusta muchísimo — I like it/her/him very much o a lot

    ¿llueve mucho? — is it raining hard?

    ¿estás preocupado? - mucho — are you worried? - (yes, I am,) very

    ¿te gusta? - sí, mucho — do you like it? - yes, very much; para locs ver mucho III 3)

    II
    - cha adjetivo
    1)
    a) (sing) a lot of; ( en negativas e interrogativas) much, a lot of

    ¿tienes mucha hambre? — are you very hungry?

    b) (pl) a lot of; ( en negativas e interrogativas) many, a lot of

    ¿recibiste muchos regalos? — did you get many o a lot of presents?

    2) (sing)
    a) (fam) ( con valor plural)
    III
    - cha pronombre
    1) (refiriéndose a cantidad, número)

    mucho de lo que ha dichomuch o a lot of what he has said

    muchos creen que... — many (people) believe that...

    2) mucho ( refiriéndose a tiempo) a long time

    ¿falta mucho para llegar? — are we nearly there?

    ¿tuviste que esperar mucho? — did you have to wait long?

    con mucho — by far, easily

    no es un buen pianista ni mucho menos — he isn't a good pianist, far from it

    * * *
    = heavily, much, widely, a great deal, eminent + Nombre, utmost, vitally + Verbo, plenty, to any great degree, severely, lots of, rather a lot, numerable, a whole lot (of), a great deal of, a good deal of, greatly, wide [wider -comp., widest -sup.], broad [broader -comp., broadest -sup.], extensively, a barrel/barrow load of monkeys, bags of.
    Ex. Regular overhaul of guiding is important, especially for the new user who may rely heavily upon it.
    Ex. Although the 1949 code was much longer than its predecessor, the 1908 code, it only contained rules pertaining to headings.
    Ex. An aggressive approach is made to publicity, with posters and leaflets distributed widely, visits to local shops, post offices, doctors surgeries etc, to drum up business, and the use of volunteers to hand out leaflets at street corners = Se inicia una campaña de publicidad enérgica, distribuyendo de forma general folletos y pósteres, visitando las tiendas, oficinas de correos y consultorías médicas de la localidad, etc., para promocionar el negocio, además de utilizar voluntarios para distribuir prospectos por las esquinas de las calles.
    Ex. Thus charwomen and porters in a university work in an institution where books are used a great deal but they themselves are highly unlikely to use them.
    Ex. 'I think it makes eminent sense, for the reasons I've outlined,' he said and started toward the door.
    Ex. Indeed, he must take the utmost care never to jump to conclusions.
    Ex. Though the reference librarian cannot enter the reference process until he receives the question from the enquirer he is vitally concerned about all of its stages.
    Ex. One of the great glories of books is that there are plenty to suit everybody, no matter what our taste, our mood, our intellectual ability, age or living experience.
    Ex. Consumer advice centres were not used to any great degree by the working classes or those groups most at risk as consumers -- the elderly, divorced, widowed and separated.
    Ex. Pressure on space will create the desire on the part of the editor to limit severely the length any paper being published.
    Ex. Though reference work is the backbone of their task, they do lots of things that are not reference work.
    Ex. Carlyle has been dead nearly a hundred years, but many an academic would like to agree with Carlyle even if, perhaps, universities have changed rather a lot since his day.
    Ex. During the past decade both groups have developed numerable measures to assess creative potential.
    Ex. For the libraries in Belgium CD-ROM offers a new range of possibilities and a whole lot of reference works will be searchable and much more used.
    Ex. As earlier sections amply demonstrate, there is a great deal of choice with regards to data bases.
    Ex. There is a good deal of scope for users and novice cataloguers to find difficulty in identifying the appropriate heading for many of the works which are the responsibility of corporate bodies.
    Ex. The computer can greatly assist in thesaurus compilation and updating.
    Ex. The method is sufficiently flexible to allow for wide modifications.
    Ex. In 'upper town' streets are broad, quiet, and tree-shaded; the homes are tall and heavy and look like battleships, each anchored in its private sea of grass.
    Ex. Fiction classifications are used extensively in public libraries.
    Ex. The landlord is as mad as a barrel load of monkeys, but a fine man and ex-soldier.
    Ex. His colleagues would say he's as daft as a brush, has bags of energy and enthusiasm but gets the job done.
    ----
    * a costa de mucho = at (a) great expense.
    * afectar mucho = hit + hard.
    * Algo a lo que hay que dedicar mucho tiempo = time-consuming [time consuming].
    * Algo que lleva mucho tiempo de hacer = time-consuming [time consuming].
    * a muchos niveles = many-levelled [many-leveled, -USA].
    * andarse con mucho cuidado = walk on + eggshells, tread + the thin line between... and.
    * andarse con mucho ojo = keep + Posesivo + eyes peeled, keep + Posesivo + eyes skinned, keep + Posesivo + eyes (wide) open.
    * arriesgar mucho = play (for) + high stakes.
    * avanzar mucho = travel + a long way down the road.
    * bajar mucho = go + way down.
    * beber mucho = drink + heavily.
    * bebida alcohólica con muchos grados = hard drink, hard liquor.
    * cada vez mucho mayor = fast-increasing, exploding.
    * causar muchas víctimas = take + a toll on life.
    * como mucho = at best, at most, if at all, at the most, at the very latest.
    * conceder mucha importancia a = lay + great store on.
    * con mucha antelación = far in advance.
    * con mucha ceremonia = ceremoniously.
    * con mucha diferencia = by far.
    * con mucha energía = high energy.
    * con mucha frecuencia = very often.
    * con mucha información = populated.
    * con mucha labia = glibly, smooth-talking.
    * con mucha palabrería = glibly.
    * con mucha población = heavily populated.
    * con mucha pompa = ceremoniously.
    * con mucha prisa = without a minute to spare.
    * con muchas actividades = event-filled.
    * con muchas deudas = heavily indebted.
    * con muchas ilustraciones = copiously illustrated.
    * con muchas imágenes = image intensive.
    * con muchas prestaciones = feature-filled, multifacility.
    * con mucha vitalidad = lively [livelier -comp., liveliest -sup.].
    * con mucho = very much, far + Verbo, grossly, by far, by a long shot, by a long way, hands down.
    * con mucho ánimo = spiritedly.
    * con mucho bombo = ceremoniously.
    * con mucho contenido = information packed [information-packed].
    * con mucho esfuerzo = painfully.
    * con mucho éxito = with a wide appeal.
    * con mucho protocolo = ceremoniously.
    * con mucho público = well attended [well-attended].
    * con muchos acontecimientos = event-filled.
    * con muchos detalles = elaborately.
    * con muchos eventos = event-filled.
    * con muchos huesos y poca carne = bony [bonier -comp., boniest -sup.].
    * con muchos lectores = with a wide appeal.
    * con muchos miramientos = ceremoniously.
    * con mucho trabajo = painfully.
    * conseguir mucho = do + much.
    * contener mucho = be high in.
    * costar mucho trabajo = have + a tough time, have + a hard time.
    * dar mucha importancia = put + a premium on.
    * dar mucho en qué pensar = give + Nombre + much to think about, give + Nombre + a lot to think about.
    * dar mucho valor a Algo = value + Nombre + highly.
    * darse (muchos) aires = give + Reflexivo + such airs, aggrandise + Reflexivo.
    * decir mucho de Algo = speak + volumes.
    * de hace muchos años = long-standing.
    * de hace mucho tiempo = age-old, long-term, long-lost.
    * dejar mucho que desear = fall (far) short of + ideal, leave + a lot to be desired, leave + much to be desired.
    * demandar mucho esfuerzo por parte de Alguien = tax + Posesivo + imagination.
    * de muchas formas = in more ways than one.
    * de muchas maneras = in every way.
    * de mucho arraigo = long-established.
    * de mucho beneficio = high-payoff.
    * de mucho cuidado = badass.
    * de mucho provecho = high-payoff.
    * de muchos usos = all-purpose.
    * desde hace muchos años = for years.
    * desde hace mucho tiempo = for ages, long-time [longtime], far back in time, for a long time, long since, in ages (and ages and ages).
    * desear mucha suerte a Alguien = wish + Nombre + the (very) best of luck.
    * desempeñando muchas funciones = in many capacities.
    * destacar con mucho sobre = stand out + head and shoulders (above/over), be head and shoulder (above/over).
    * día de mucho calor = scorcher.
    * donde cabe mucho también cabe poco = what holds a lot will hold a little.
    * durante el transcurso de muchos años = over many years.
    * durante muchas horas = for many long hours.
    * durante muchos años = for many years, for years to come, for many years to come, over many years, for years and years (and years).
    * durante mucho tiempo = long [longer -comp., longest -sup.], for generations, long-time [longtime], for a long time to come, for long periods of time, for a long period of time, lastingly, for a very long time, for many long hours, for a long time, in ages (and ages and ages).
    * durar mucho = last + long.
    * durar mucho rato = take + a long time.
    * durar mucho tiempo = last + long.
    * echar muchas horas al día = work + long hours.
    * echar mucho de menos = be sorely missed, be sadly missed.
    * echar mucho en falta = be sorely missed, be sadly missed.
    * el que mucho abarca poco aprieta = jack of all trades, master of none.
    * en muchos aspectos = in most respects.
    * en muchos casos = in many instances.
    * en muchos grupos = in many quarters.
    * en muchos grupos de la población = in many quarters.
    * en muchos sectores = in many quarters.
    * en muchos sectores de la población = in many quarters.
    * en muchos sentidos = in many ways, in many respects, in most respects, in more ways than one.
    * escribir mucho sobre Algo = a lot + be written about, much + be written about.
    * existen de muchos tipos = come in + many guises.
    * existir mucha diferencia entre... y... = be a far cry from... to....
    * faltar mucho = be a long way off.
    * faltar mucho (para) = there + be + a long way to go (before), have + a long way to go (before).
    * fue durante mucho tiempo = long remained.
    * ganar mucho dinero = make + good money, earn + good money.
    * guardar con mucho cariño = treasure.
    * guardar muchas esperanzas = get + Posesivo + hopes up.
    * gustar mucho = come up + a treat, go down + a treat.
    * gustar mucho las mujeres = womanise [womanize, -USA].
    * gustar mucho lo dulce = have + a sweet tooth.
    * haber de muchos tipos = come in + all/many (sorts of) shapes and sizes.
    * haber recorrido mucho mundo = be well-travelled.
    * haber viajado mucho = be well-travelled.
    * hace muchas lunas = all those many moons ago, many moons ago.
    * hace muchos años = many years ago.
    * hace mucho tiempo = long since, all those many moons ago, many moons ago.
    * hacer mucho = do + much.
    * hacer mucho dinero = make + good money, earn + good money.
    * hacer mucho por = go + a long way (towards/to/in) + Gerundio.
    * hacer muchos aspavientos por Algo = make + a song and dance about.
    * hace ya mucho tiempo que = gone are the days of.
    * hombre que tiene mucho mundo = a man of the world.
    * ir con mucho ojo = keep + Posesivo + eyes peeled, keep + Posesivo + eyes skinned, keep + Posesivo + eyes (wide) open.
    * la mayoría con mucho = the vast majority of.
    * llenar mucho = be filling.
    * lo mucho que = how extensively.
    * mucha gente + esperar que = be widely expected.
    * muchas ganancias = high return.
    * Muchas gracias = Thank you very much.
    * muchas horas = long hours.
    * muchas otras cosas = much else.
    * muchas otras cosas más = much else besides.
    * mucha suerte = best of luck.
    * muchas veces = multiple times.
    * mucho + Adjetivo = very much + Adjetivo, significantly + Adjetivo.
    * mucho antes = early on.
    * mucho antes de = well before.
    * mucho + Comparativo = a good deal + Comparativo.
    * mucho dinero = big bucks.
    * mucho esfuerzo = hard work.
    * mucho interés = keen interest.
    * mucho más = order of magnitude, much more, much more so, a lot more, lots more.
    * mucho más + Adjetivo = all the more + Adjetivo, far + Adjetivo Comparativo.
    * mucho más + Adverbio/Adjetivo = far more + Adverbio/Adjetivo, far more + Adverbio/Adjetivo.
    * mucho más allá de = far beyond.
    * mucho más cerca = far closer.
    * mucho más de = well over + Expresión Numérica.
    * mucho más rápido = far faster.
    * mucho mayor = far greater, far larger, very much greater.
    * mucho mejor = far better.
    * mucho mejor que = far superior to.
    * mucho menos = a great deal less, let alone, far less.
    * mucho menos + Adjetivo = far + Adjetivo Comparativo.
    * mucho + Nombre = a lot of + Nombre, bleeding + Adjetivo/Nombre.
    * mucho peor = far worse.
    * mucho que + Infinitivo = a lot + Infinitivo.
    * mucho ruido y pocas nueces = much ado about nothing, storm in a teacup, Posesivo + bark is worse than + Posesivo + bite.
    * muchos = many, good many, many a(n).
    * muchos beneficios = high return.
    * muchos jefes y pocos trabajadores = too many chiefs and not enough Indians.
    * muchos más = a great many more.
    * muchos + Nombre = a lot of + Nombre.
    * mucho tiempo = long time, long periods of time, a very long time, long hours, ample time, for a long time.
    * mucho tiempo antes de (que) = long before.
    * mucho tiempo después = ages and ages hence.
    * mucho tiempo después (de que) = long after.
    * mucho trabajo = hard graft.
    * ni con mucho = not by a long shot.
    * ni mucho menos = by any stretch (of the imagination), by any means, not by a long shot.
    * no estar finalizado (con mucho) = fall (far) short of + completeness.
    * no existir muchos indicios de que = there + be + little sign of.
    * no haber muchas señales de que = there + be + little sign of.
    * no hace mucho = in the recent past.
    * no hace mucho tiempo = not so long ago.
    * Nombre + no tardará mucho en = it won't be long before + Nombre.
    * Nombre + no tardó mucho en = it wasn't long before + Nombre.
    * no mucho después = not long after.
    * no parar mucho en un sitio = live out of + a suitcase.
    * no pasar mucho tiempo antes de que + Subjuntivo = be not long before + Indicativo.
    * no perderse mucho = be no great loss.
    * pasar mucho tiempo antes de que = be a long time before.
    * pasar por muchas dificultades = be to hell and back.
    * persona con mucha ambición = social climber.
    * persona que ha viajado mucho = seasoned traveller.
    * poner mucho ahínco = try + Posesivo + heart out.
    * poner mucho ahínco en = put + Posesivo + heart into.
    * poner mucho empe = put + Posesivo + heart into.
    * poner mucho empeño = try + Posesivo + heart out.
    * poner mucho empeño en + Verbo = be at pains to + Infinitivo.
    * poner mucho empeño por = take + (great) pains to.
    * poner mucho esmero por = take + (great) pains to.
    * por muchas razones = in many ways.
    * por mucho que lo + intentar = try as + Pronombre + might.
    * por mucho que lo intento = for the life of me.
    * por mucho tiempo = for long, for long periods of time.
    * prometer mucho = promise + great possibilities, bode + well.
    * que consume mucha CPU = CPU intensive.
    * que consume mucha energía = energy-intensive.
    * que contiene muchas imágenes = image intensive.
    * quedar mucho más por hacer = much more needs to be done.
    * quedar mucho (para) = have + a long way to go (before), there + be + a long way to go (before).
    * quedar mucho por conocer = there + be + a great deal yet to be learned, there + be + still a great deal to be learned.
    * quedar mucho por hacer = more needs to be done, have + a long way to go.
    * quedar mucho por saber = there + be + a great deal yet to be learned, there + be + still a great deal to be learned.
    * que deja mucho al azar = hit-or-miss.
    * que hay que dar muchas vueltas = circuitous.
    * que hay que dedicarle mucho tiempo = time-intensive.
    * que ocupa mucho espacio = space-consuming.
    * que se percibe desde hace mucho tiempo = long-felt.
    * que utiliza muchos recursos = resource-intensive.
    * quien mucho abarca poco aprieta = bite off more than + Pronombre + can chew.
    * resaltar con mucho sobre = stand out + head and shoulders (above/over), be head and shoulder (above/over).
    * saber un poco de todo y mucho de nada = jack of all trades, master of none.
    * ser de mucho uso = take + Nombre + a long way.
    * ser mucho = be a mouthful.
    * ser mucho más = be all the more.
    * ser mucho más que = be far more than.
    * sin mucha antelación = at short notice.
    * sin mucha anticipación = at short notice.
    * sin mucha dificultad = painlessly.
    * sin muchas contemplaciones = unceremoniously.
    * sin muchos inconvenientes = without much grudging.
    * sin pensarlo mucho = off the top of + Posesivo + head.
    * sorprenderse mucho = eyes + pop (out), Posesivo + eyes + pop out of + Posesivo + head, Posesivo + eyes + pop out of + Posesivo + socket.
    * tener mucha distancia que recorrer = have + a long way to go.
    * tener mucha personalidad = be full of character.
    * tener mucho camino que recorrer = have + a long way to go.
    * tener mucho carácter = be full of character.
    * tener mucho cuidado = be extra vigilant.
    * tener mucho éxito = hit + a home run, hit it out of + the park, knock it out of + the park.
    * tener mucho interés en = have + a high stake in.
    * tener mucho interés por = be keen to.
    * tener mucho que ver con = have + a great deal to do with.
    * tener mucho tiempo libre = have + plenty of time to spare.
    * trabajando mucho = hard at work.
    * trabajar muchas horas al día = work + long hours.
    * trabajar mucho = work + hard.
    * usuario que hace mucho uso del préstamo = heavy borrower.
    * venir de mucho tiempo atrás = go back + a long way.
    * Verbo + mucho = Verbo + hard.
    * y cuanto mucho menos = much less.
    * y mucho más = and much more.
    * y mucho menos = much less, least of all.
    * y mucho(s) más = and more.
    * * *
    I
    a) <salir/ayudar> a lot

    me gusta muchísimo — I like it/her/him very much o a lot

    ¿llueve mucho? — is it raining hard?

    ¿estás preocupado? - mucho — are you worried? - (yes, I am,) very

    ¿te gusta? - sí, mucho — do you like it? - yes, very much; para locs ver mucho III 3)

    II
    - cha adjetivo
    1)
    a) (sing) a lot of; ( en negativas e interrogativas) much, a lot of

    ¿tienes mucha hambre? — are you very hungry?

    b) (pl) a lot of; ( en negativas e interrogativas) many, a lot of

    ¿recibiste muchos regalos? — did you get many o a lot of presents?

    2) (sing)
    a) (fam) ( con valor plural)
    III
    - cha pronombre
    1) (refiriéndose a cantidad, número)

    mucho de lo que ha dichomuch o a lot of what he has said

    muchos creen que... — many (people) believe that...

    2) mucho ( refiriéndose a tiempo) a long time

    ¿falta mucho para llegar? — are we nearly there?

    ¿tuviste que esperar mucho? — did you have to wait long?

    con mucho — by far, easily

    no es un buen pianista ni mucho menos — he isn't a good pianist, far from it

    * * *
    = heavily, much, widely, a great deal, eminent + Nombre, utmost, vitally + Verbo, plenty, to any great degree, severely, lots of, rather a lot, numerable, a whole lot (of), a great deal of, a good deal of, greatly, wide [wider -comp., widest -sup.], broad [broader -comp., broadest -sup.], extensively, a barrel/barrow load of monkeys, bags of.

    Ex: Regular overhaul of guiding is important, especially for the new user who may rely heavily upon it.

    Ex: Although the 1949 code was much longer than its predecessor, the 1908 code, it only contained rules pertaining to headings.
    Ex: An aggressive approach is made to publicity, with posters and leaflets distributed widely, visits to local shops, post offices, doctors surgeries etc, to drum up business, and the use of volunteers to hand out leaflets at street corners = Se inicia una campaña de publicidad enérgica, distribuyendo de forma general folletos y pósteres, visitando las tiendas, oficinas de correos y consultorías médicas de la localidad, etc., para promocionar el negocio, además de utilizar voluntarios para distribuir prospectos por las esquinas de las calles.
    Ex: Thus charwomen and porters in a university work in an institution where books are used a great deal but they themselves are highly unlikely to use them.
    Ex: 'I think it makes eminent sense, for the reasons I've outlined,' he said and started toward the door.
    Ex: Indeed, he must take the utmost care never to jump to conclusions.
    Ex: Though the reference librarian cannot enter the reference process until he receives the question from the enquirer he is vitally concerned about all of its stages.
    Ex: One of the great glories of books is that there are plenty to suit everybody, no matter what our taste, our mood, our intellectual ability, age or living experience.
    Ex: Consumer advice centres were not used to any great degree by the working classes or those groups most at risk as consumers -- the elderly, divorced, widowed and separated.
    Ex: Pressure on space will create the desire on the part of the editor to limit severely the length any paper being published.
    Ex: Though reference work is the backbone of their task, they do lots of things that are not reference work.
    Ex: Carlyle has been dead nearly a hundred years, but many an academic would like to agree with Carlyle even if, perhaps, universities have changed rather a lot since his day.
    Ex: During the past decade both groups have developed numerable measures to assess creative potential.
    Ex: For the libraries in Belgium CD-ROM offers a new range of possibilities and a whole lot of reference works will be searchable and much more used.
    Ex: As earlier sections amply demonstrate, there is a great deal of choice with regards to data bases.
    Ex: There is a good deal of scope for users and novice cataloguers to find difficulty in identifying the appropriate heading for many of the works which are the responsibility of corporate bodies.
    Ex: The computer can greatly assist in thesaurus compilation and updating.
    Ex: The method is sufficiently flexible to allow for wide modifications.
    Ex: In 'upper town' streets are broad, quiet, and tree-shaded; the homes are tall and heavy and look like battleships, each anchored in its private sea of grass.
    Ex: Fiction classifications are used extensively in public libraries.
    Ex: The landlord is as mad as a barrel load of monkeys, but a fine man and ex-soldier.
    Ex: His colleagues would say he's as daft as a brush, has bags of energy and enthusiasm but gets the job done.
    * a costa de mucho = at (a) great expense.
    * afectar mucho = hit + hard.
    * Algo a lo que hay que dedicar mucho tiempo = time-consuming [time consuming].
    * Algo que lleva mucho tiempo de hacer = time-consuming [time consuming].
    * a muchos niveles = many-levelled [many-leveled, -USA].
    * andarse con mucho cuidado = walk on + eggshells, tread + the thin line between... and.
    * andarse con mucho ojo = keep + Posesivo + eyes peeled, keep + Posesivo + eyes skinned, keep + Posesivo + eyes (wide) open.
    * arriesgar mucho = play (for) + high stakes.
    * avanzar mucho = travel + a long way down the road.
    * bajar mucho = go + way down.
    * beber mucho = drink + heavily.
    * bebida alcohólica con muchos grados = hard drink, hard liquor.
    * cada vez mucho mayor = fast-increasing, exploding.
    * causar muchas víctimas = take + a toll on life.
    * como mucho = at best, at most, if at all, at the most, at the very latest.
    * conceder mucha importancia a = lay + great store on.
    * con mucha antelación = far in advance.
    * con mucha ceremonia = ceremoniously.
    * con mucha diferencia = by far.
    * con mucha energía = high energy.
    * con mucha frecuencia = very often.
    * con mucha información = populated.
    * con mucha labia = glibly, smooth-talking.
    * con mucha palabrería = glibly.
    * con mucha población = heavily populated.
    * con mucha pompa = ceremoniously.
    * con mucha prisa = without a minute to spare.
    * con muchas actividades = event-filled.
    * con muchas deudas = heavily indebted.
    * con muchas ilustraciones = copiously illustrated.
    * con muchas imágenes = image intensive.
    * con muchas prestaciones = feature-filled, multifacility.
    * con mucha vitalidad = lively [livelier -comp., liveliest -sup.].
    * con mucho = very much, far + Verbo, grossly, by far, by a long shot, by a long way, hands down.
    * con mucho ánimo = spiritedly.
    * con mucho bombo = ceremoniously.
    * con mucho contenido = information packed [information-packed].
    * con mucho esfuerzo = painfully.
    * con mucho éxito = with a wide appeal.
    * con mucho protocolo = ceremoniously.
    * con mucho público = well attended [well-attended].
    * con muchos acontecimientos = event-filled.
    * con muchos detalles = elaborately.
    * con muchos eventos = event-filled.
    * con muchos huesos y poca carne = bony [bonier -comp., boniest -sup.].
    * con muchos lectores = with a wide appeal.
    * con muchos miramientos = ceremoniously.
    * con mucho trabajo = painfully.
    * conseguir mucho = do + much.
    * contener mucho = be high in.
    * costar mucho trabajo = have + a tough time, have + a hard time.
    * dar mucha importancia = put + a premium on.
    * dar mucho en qué pensar = give + Nombre + much to think about, give + Nombre + a lot to think about.
    * dar mucho valor a Algo = value + Nombre + highly.
    * darse (muchos) aires = give + Reflexivo + such airs, aggrandise + Reflexivo.
    * decir mucho de Algo = speak + volumes.
    * de hace muchos años = long-standing.
    * de hace mucho tiempo = age-old, long-term, long-lost.
    * dejar mucho que desear = fall (far) short of + ideal, leave + a lot to be desired, leave + much to be desired.
    * demandar mucho esfuerzo por parte de Alguien = tax + Posesivo + imagination.
    * de muchas formas = in more ways than one.
    * de muchas maneras = in every way.
    * de mucho arraigo = long-established.
    * de mucho beneficio = high-payoff.
    * de mucho cuidado = badass.
    * de mucho provecho = high-payoff.
    * de muchos usos = all-purpose.
    * desde hace muchos años = for years.
    * desde hace mucho tiempo = for ages, long-time [longtime], far back in time, for a long time, long since, in ages (and ages and ages).
    * desear mucha suerte a Alguien = wish + Nombre + the (very) best of luck.
    * desempeñando muchas funciones = in many capacities.
    * destacar con mucho sobre = stand out + head and shoulders (above/over), be head and shoulder (above/over).
    * día de mucho calor = scorcher.
    * donde cabe mucho también cabe poco = what holds a lot will hold a little.
    * durante el transcurso de muchos años = over many years.
    * durante muchas horas = for many long hours.
    * durante muchos años = for many years, for years to come, for many years to come, over many years, for years and years (and years).
    * durante mucho tiempo = long [longer -comp., longest -sup.], for generations, long-time [longtime], for a long time to come, for long periods of time, for a long period of time, lastingly, for a very long time, for many long hours, for a long time, in ages (and ages and ages).
    * durar mucho = last + long.
    * durar mucho rato = take + a long time.
    * durar mucho tiempo = last + long.
    * echar muchas horas al día = work + long hours.
    * echar mucho de menos = be sorely missed, be sadly missed.
    * echar mucho en falta = be sorely missed, be sadly missed.
    * el que mucho abarca poco aprieta = jack of all trades, master of none.
    * en muchos aspectos = in most respects.
    * en muchos casos = in many instances.
    * en muchos grupos = in many quarters.
    * en muchos grupos de la población = in many quarters.
    * en muchos sectores = in many quarters.
    * en muchos sectores de la población = in many quarters.
    * en muchos sentidos = in many ways, in many respects, in most respects, in more ways than one.
    * escribir mucho sobre Algo = a lot + be written about, much + be written about.
    * existen de muchos tipos = come in + many guises.
    * existir mucha diferencia entre... y... = be a far cry from... to....
    * faltar mucho = be a long way off.
    * faltar mucho (para) = there + be + a long way to go (before), have + a long way to go (before).
    * fue durante mucho tiempo = long remained.
    * ganar mucho dinero = make + good money, earn + good money.
    * guardar con mucho cariño = treasure.
    * guardar muchas esperanzas = get + Posesivo + hopes up.
    * gustar mucho = come up + a treat, go down + a treat.
    * gustar mucho las mujeres = womanise [womanize, -USA].
    * gustar mucho lo dulce = have + a sweet tooth.
    * haber de muchos tipos = come in + all/many (sorts of) shapes and sizes.
    * haber recorrido mucho mundo = be well-travelled.
    * haber viajado mucho = be well-travelled.
    * hace muchas lunas = all those many moons ago, many moons ago.
    * hace muchos años = many years ago.
    * hace mucho tiempo = long since, all those many moons ago, many moons ago.
    * hacer mucho = do + much.
    * hacer mucho dinero = make + good money, earn + good money.
    * hacer mucho por = go + a long way (towards/to/in) + Gerundio.
    * hacer muchos aspavientos por Algo = make + a song and dance about.
    * hace ya mucho tiempo que = gone are the days of.
    * hombre que tiene mucho mundo = a man of the world.
    * ir con mucho ojo = keep + Posesivo + eyes peeled, keep + Posesivo + eyes skinned, keep + Posesivo + eyes (wide) open.
    * la mayoría con mucho = the vast majority of.
    * llenar mucho = be filling.
    * lo mucho que = how extensively.
    * mucha gente + esperar que = be widely expected.
    * muchas ganancias = high return.
    * Muchas gracias = Thank you very much.
    * muchas horas = long hours.
    * muchas otras cosas = much else.
    * muchas otras cosas más = much else besides.
    * mucha suerte = best of luck.
    * muchas veces = multiple times.
    * mucho + Adjetivo = very much + Adjetivo, significantly + Adjetivo.
    * mucho antes = early on.
    * mucho antes de = well before.
    * mucho + Comparativo = a good deal + Comparativo.
    * mucho dinero = big bucks.
    * mucho esfuerzo = hard work.
    * mucho interés = keen interest.
    * mucho más = order of magnitude, much more, much more so, a lot more, lots more.
    * mucho más + Adjetivo = all the more + Adjetivo, far + Adjetivo Comparativo.
    * mucho más + Adverbio/Adjetivo = far more + Adverbio/Adjetivo, far more + Adverbio/Adjetivo.
    * mucho más allá de = far beyond.
    * mucho más cerca = far closer.
    * mucho más de = well over + Expresión Numérica.
    * mucho más rápido = far faster.
    * mucho mayor = far greater, far larger, very much greater.
    * mucho mejor = far better.
    * mucho mejor que = far superior to.
    * mucho menos = a great deal less, let alone, far less.
    * mucho menos + Adjetivo = far + Adjetivo Comparativo.
    * mucho + Nombre = a lot of + Nombre, bleeding + Adjetivo/Nombre.
    * mucho peor = far worse.
    * mucho que + Infinitivo = a lot + Infinitivo.
    * mucho ruido y pocas nueces = much ado about nothing, storm in a teacup, Posesivo + bark is worse than + Posesivo + bite.
    * muchos = many, good many, many a(n).
    * muchos beneficios = high return.
    * muchos jefes y pocos trabajadores = too many chiefs and not enough Indians.
    * muchos más = a great many more.
    * muchos + Nombre = a lot of + Nombre.
    * mucho tiempo = long time, long periods of time, a very long time, long hours, ample time, for a long time.
    * mucho tiempo antes de (que) = long before.
    * mucho tiempo después = ages and ages hence.
    * mucho tiempo después (de que) = long after.
    * mucho trabajo = hard graft.
    * ni con mucho = not by a long shot.
    * ni mucho menos = by any stretch (of the imagination), by any means, not by a long shot.
    * no estar finalizado (con mucho) = fall (far) short of + completeness.
    * no existir muchos indicios de que = there + be + little sign of.
    * no haber muchas señales de que = there + be + little sign of.
    * no hace mucho = in the recent past.
    * no hace mucho tiempo = not so long ago.
    * Nombre + no tardará mucho en = it won't be long before + Nombre.
    * Nombre + no tardó mucho en = it wasn't long before + Nombre.
    * no mucho después = not long after.
    * no parar mucho en un sitio = live out of + a suitcase.
    * no pasar mucho tiempo antes de que + Subjuntivo = be not long before + Indicativo.
    * no perderse mucho = be no great loss.
    * pasar mucho tiempo antes de que = be a long time before.
    * pasar por muchas dificultades = be to hell and back.
    * persona con mucha ambición = social climber.
    * persona que ha viajado mucho = seasoned traveller.
    * poner mucho ahínco = try + Posesivo + heart out.
    * poner mucho ahínco en = put + Posesivo + heart into.
    * poner mucho empe = put + Posesivo + heart into.
    * poner mucho empeño = try + Posesivo + heart out.
    * poner mucho empeño en + Verbo = be at pains to + Infinitivo.
    * poner mucho empeño por = take + (great) pains to.
    * poner mucho esmero por = take + (great) pains to.
    * por muchas razones = in many ways.
    * por mucho que lo + intentar = try as + Pronombre + might.
    * por mucho que lo intento = for the life of me.
    * por mucho tiempo = for long, for long periods of time.
    * prometer mucho = promise + great possibilities, bode + well.
    * que consume mucha CPU = CPU intensive.
    * que consume mucha energía = energy-intensive.
    * que contiene muchas imágenes = image intensive.
    * quedar mucho más por hacer = much more needs to be done.
    * quedar mucho (para) = have + a long way to go (before), there + be + a long way to go (before).
    * quedar mucho por conocer = there + be + a great deal yet to be learned, there + be + still a great deal to be learned.
    * quedar mucho por hacer = more needs to be done, have + a long way to go.
    * quedar mucho por saber = there + be + a great deal yet to be learned, there + be + still a great deal to be learned.
    * que deja mucho al azar = hit-or-miss.
    * que hay que dar muchas vueltas = circuitous.
    * que hay que dedicarle mucho tiempo = time-intensive.
    * que ocupa mucho espacio = space-consuming.
    * que se percibe desde hace mucho tiempo = long-felt.
    * que utiliza muchos recursos = resource-intensive.
    * quien mucho abarca poco aprieta = bite off more than + Pronombre + can chew.
    * resaltar con mucho sobre = stand out + head and shoulders (above/over), be head and shoulder (above/over).
    * saber un poco de todo y mucho de nada = jack of all trades, master of none.
    * ser de mucho uso = take + Nombre + a long way.
    * ser mucho = be a mouthful.
    * ser mucho más = be all the more.
    * ser mucho más que = be far more than.
    * sin mucha antelación = at short notice.
    * sin mucha anticipación = at short notice.
    * sin mucha dificultad = painlessly.
    * sin muchas contemplaciones = unceremoniously.
    * sin muchos inconvenientes = without much grudging.
    * sin pensarlo mucho = off the top of + Posesivo + head.
    * sorprenderse mucho = eyes + pop (out), Posesivo + eyes + pop out of + Posesivo + head, Posesivo + eyes + pop out of + Posesivo + socket.
    * tener mucha distancia que recorrer = have + a long way to go.
    * tener mucha personalidad = be full of character.
    * tener mucho camino que recorrer = have + a long way to go.
    * tener mucho carácter = be full of character.
    * tener mucho cuidado = be extra vigilant.
    * tener mucho éxito = hit + a home run, hit it out of + the park, knock it out of + the park.
    * tener mucho interés en = have + a high stake in.
    * tener mucho interés por = be keen to.
    * tener mucho que ver con = have + a great deal to do with.
    * tener mucho tiempo libre = have + plenty of time to spare.
    * trabajando mucho = hard at work.
    * trabajar muchas horas al día = work + long hours.
    * trabajar mucho = work + hard.
    * usuario que hace mucho uso del préstamo = heavy borrower.
    * venir de mucho tiempo atrás = go back + a long way.
    * Verbo + mucho = Verbo + hard.
    * y cuanto mucho menos = much less.
    * y mucho más = and much more.
    * y mucho menos = much less, least of all.
    * y mucho(s) más = and more.

    * * *
    1
    salen mucho they go out a lot
    no salen mucho they don't go out much o a lot
    ¿salen mucho? do they go out much o a lot?
    me ayudaron muchísimo they really helped me a lot
    ahora funciona mucho mejor it works much o a lot better now
    esto preocupa, y mucho, a los ecologistas this is a matter of great concern to ecologists
    trabaja mucho he works very hard
    ¿llueve mucho? is it raining hard?
    me gusta muchísimo I like it a lot o very much
    por mucho que insistas, no te va a hacer caso no matter how much you insist o however much you insist he won't listen to you
    por mucho que le grites no te oye you can shout as much as you like but he won't hear you
    después de mucho discutir llegaron a un acuerdo after long discussions, they reached an agreement
    mucho criticar a los demás pero ella tampoco hace nada por ayudar she's forever o always criticizing others but she doesn't do anything to help either
    2
    (en respuestas): ¿estás preocupado? — mucho are you worried? — (yes, I am,) very
    ¿te gusta? — sí, mucho do you like it? — yes, very much
    para locs ver mucho3 pron C. (↑ mucho (3))
    A
    1 ( sing) a lot of; (en negativas e interrogativas) much, a lot of
    tiene mucha vitamina C it contains a lot of vitamin C
    no le tienen mucho respeto they don't have much o a lot of respect for him
    había mucha gente there were lots of o a lot of people there
    sucedió hace mucho tiempo it happened a long time ago
    ¿tienes mucha hambre? are you very hungry?
    una ciudad con mucha vida nocturna a city with plenty of night life
    2 (pl) a lot of; (en negativas e interrogativas) many, a lot of
    ¿recibiste muchos regalos? did you get many o a lot of presents?
    sus muchas obligaciones le impidieron asistir his many commitments prevented him from attending
    muchos niños pasan hambre many children go hungry
    seis hijos son muchos six children's a lot
    somos muchos there are a lot of us
    B ( sing)
    1 ( fam)
    (con valor plural): mucho elogio, mucho cumplido pero no me lo van a publicar they're full of praise and compliments but they're not going to publish it
    hoy día hay mucho sinvergüenza por ahí these days there are a lot of rogues around
    2 ( fam)
    (con valor ponderativo): era mucho jugador para un equipo tan mediocre he was much too good a player for a mediocre team like that
    A
    (refiriéndose a cantidad, número): mucho de lo que ha dicho es falso much o a lot of what he has said is untrue
    tengo mucho que hacer I have a lot to do
    si no es mucho pedir if it's not too much to ask
    muchos creen que … many (people) believe that …
    muchos son los llamados pero pocos los elegidos ( Bib) many are called but few are chosen
    B
    hace mucho que no vamos al teatro we haven't been to the theater for a long time o for ages
    ¿falta mucho para llegar? are we nearly there?, is it much further?
    ¿tuviste que esperar mucho? did you have to wait long?
    mucho antes de conocerte long o a long time before I met you
    C ( en locs):
    como mucho at (the) most
    costará unos 30 dólares como mucho it probably costs about 30 dollars at (the) most
    con mucho by far, easily
    fue, con mucho, la mejor de la clase she was by far o easily the best in the class, she was the best in the class, by far
    cuando mucho at (the) most
    ni mucho menos: no pretendo aconsejarte ni mucho menos I'm in no way trying to give you advice
    no es un buen pianista ni mucho menos he isn't a good pianist, far from it
    * * *

     

    mucho 1 adverbio
    a)salir/ayudar a lot;

    trabajar hard;
    no salen mucho they don't go out much o a lot;

    me gusta muchísimo I like it very much o a lot;
    mucho mejor a lot better;
    por mucho que insistas no matter how much you insist;
    después de mucho discutir after much discussion

    ¿estás preocupado? — mucho are you worried? — (yes, I am,) very;

    ¿te gusta? — sí, mucho do you like it? — yes, very much
    mucho 2
    ◊ - cha adjetivo

    a) ( sing) a lot of;

    (en oraciones negativas, interrogativas) much, a lot of;

    no gano mucho dinero I don't earn much o a lot of money;
    ¿ves mucha televisión? do you watch much o a lot of television;
    tiene mucha hambre he's very hungry
    b) (pl) many, a lot of;

    había muchos extranjeros/muchas personas allí there were many o a lot of foreigners/people there;

    hace muchos años many years ago
    ■ pronombre
    1 ( referido a cantidad)
    a) ( sing) a lot;

    ( en oraciones negativas) much;

    tengo mucho que hacer I have a lot to do;
    eso no es mucho that's not much;
    no queda mucha there isn't much left
    b) (pl) many;

    muchos creen que … many (people) believe that …;

    muchos de nosotros many of us
    2
    mucho



    ¿te falta mucho para terminar? will it take you long to finish?;
    mucho antes long before;
    ¿tuviste que esperar mucho? did you have to wait long?
    b) ( en locs)


    con mucho by far, easily;
    ni mucho menos far from it;
    por mucho que … however much …
    mucho,-a
    I adj indef
    1 (abundante, numeroso) (en frases afirmativas) a lot of, lots of
    mucha comida, a lot of food
    muchos animales, lots of animals
    (en frases negativas) much, many pl: no queda mucho azúcar, there isn't much sugar left
    no conozco muchos sitios, I don't know many places
    2 (intenso) very: tengo mucho calor/miedo, I'm very hot/scared
    hizo mucho esfuerzo, he made a great effort
    3 (demasiado) es mucha responsabilidad, it's too much responsibility
    II pron
    1 a lot, a great deal, many: muchos fuimos al baile, many/lots of us went to the dance
    muchos de nosotros/vosotros, many of us/you
    de ésos tengo muchos, I've got lots of those
    III adverbio
    1 (cantidad) a lot, very much: me arrepentí mucho, I was very sorry
    2 (tiempo) hace mucho que desapareció, he went missing a long time ago
    hace mucho que estamos aquí, we have been here for a long time
    (a menudo) often: vamos mucho al cine, we go to the cinema quite often
    ♦ Locuciones: como mucho, at the most
    con mucho, by far
    ¡ni mucho menos!, no way!
    por mucho (que), however much
    Recuerda que el singular es much, el plural es many, y que estas dos palabras se suelen usar en frases negativas (no tengo demasiado tiempo, I haven't got much time), mientras que a lot (of) y lots (of) se encuentran en frases afirmativas: Tengo mucho dinero. I've got a lot of/lots of money. En frases interrogativas se usa tanto much y many como a lot o lots of: ¿Tienes mucho dinero?, Have you got much/ a lot of/lots of money? Sin embargo, en preguntas que empiezan por how sólo puedes emplear much o many: ¿Cuánto dinero tienes?, How much money have you got?
    ' mucho' also found in these entries:
    Spanish:
    abandonarse
    - abrigar
    - abultar
    - achicharrar
    - achicharrarse
    - acoger
    - adelantar
    - adentro
    - adorar
    - afear
    - afecta
    - afectar
    - afecto
    - agradecer
    - alejarse
    - antes
    - aparato
    - aprecio
    - aprovechar
    - ascendiente
    - avejentarse
    - avenida
    - avenido
    - bailar
    - bastante
    - boato
    - bombo
    - brío
    - cacarear
    - caché
    - cachet
    - calor
    - carácter
    - cariño
    - carrete
    - cascar
    - cervical
    - chapar
    - chiflar
    - cocerse
    - coco
    - comer
    - contraponer
    - costar
    - cuando
    - de
    - deber
    - decaer
    - decir
    - defraudar
    English:
    ability
    - ado
    - afraid
    - age
    - ago
    - agony
    - all-out
    - alone
    - anywhere
    - around
    - as
    - attract
    - attuned to
    - backlog
    - badly
    - bake
    - balance
    - be
    - best
    - booze
    - bulky
    - busywork
    - capital
    - cautious
    - chalk
    - challenging
    - charisma
    - come along
    - come into
    - commotion
    - concern
    - deal
    - dear
    - demand
    - devoted
    - difficult
    - do
    - dog days
    - doing
    - easily
    - emotional
    - enthusiastic
    - esteem
    - exhilarate
    - experience
    - extravagant
    - fancy
    - far
    - fat
    - few
    * * *
    mucho, -a
    adj
    1. [gran cantidad de] a lot of;
    comemos mucho pescado/mucha verdura we eat a lot of fish/vegetables;
    había mucha gente there were a lot of people there;
    producen muchos residuos they produce a lot of waste;
    tengo muchos más/menos amigos que tú I've got a lot more/fewer friends than you;
    no tengo mucho tiempo I haven't got much o a lot of time;
    no nos quedan muchas entradas we haven't got many o a lot of tickets left;
    ¿hay muchas cosas que hacer? are there a lot of things to do?, is there much to do?;
    no tengo muchas ganas de ir I don't really o much feel like going;
    tengo mucho sueño I'm very sleepy;
    hoy hace mucho calor it's very hot today;
    hace mucho tiempo a long time ago;
    ¡mucha suerte! the best of luck!;
    ¡muchas gracias! thank you very much!
    2. (singular) [demasiado]
    hay mucho niño aquí there are rather a lot of kids here;
    mucha sal me parece que le estás echando I think you're overdoing the salt a bit, I think you're adding a bit too much salt;
    ésta es mucha casa para mí this house is much too big for me;
    Fam
    es mucho hombre he's a real man;
    es mucho coche para un conductor novato it's far too powerful a car for an inexperienced driver;
    es mucha mujer para ti she's out of your league!;
    Fam
    mucho lujo y mucho camarero trajeado pero la comida es horrible it's all very luxurious and full of smartly dressed waiters, but the food's terrible
    pron
    (singular) a lot;
    * * *
    I adj
    1 singular a lot of, lots of; en frases interrogativas y negativas tb
    much;
    mucho tiempo a lot of time;
    no tengo mucho tiempo I don’t have a lot of time o much time;
    tengo mucho frío I am very cold;
    es mucho coche para mí this car’s too much for me
    2 plural a lot of, lots of; en frases interrogativas y negativas tb
    many;
    muchos amigos a lot of friends;
    no tengo muchos amigos I don’t have a lot of friends o many friends
    II pron
    1 singular a lot; en frases interrogativas y negativas tb
    much;
    no tengo mucho I don’t have much o a lot
    2 plural a lot; en frases interrogativas y negativas tb
    many;
    no tengo muchos I don’t have many o a lot;
    muchos creen que … a lot of people o many people think that …
    III adv
    1 a lot; en frases interrogativas y negativas tb
    much;
    ¿cuesta mucho? does it cost a lot o much?;
    nos vemos mucho we see each other often o a lot;
    hace mucho que no te veo I haven’t seen you for a long time;
    ¿dura/tarda mucho? does it last/take long?
    2
    :
    como mucho at the most;
    dan mucho de sí you can do a lot in 10 months;
    no es ni con mucho he is far from being …;
    ni mucho menos far from it;
    por mucho que however much
    * * *
    mucho adv
    1) : much, a lot
    mucho más: much more
    le gusta mucho: he likes it a lot
    2) : long, a long time
    tardó mucho en venir: he was a long time getting here
    3)
    por mucho que : no matter how much
    mucho, - cha adj
    1) : a lot of, many, much
    mucha gente: a lot of people
    hace mucho tiempo que no lo veo: I haven't seen him in ages
    2)
    muchas veces : often
    mucho, - cha pron
    1) : a lot, many, much
    hay mucho que hacer: there is a lot to do
    muchas no vinieron: many didn't come
    2)
    como mucho : at most
    3)
    con mucho : by far
    4)
    ni mucho menos : not at all, far from it
    * * *
    mucho1 adj
    1. (en general) a lot of / lots of
    ¿marcaste muchos goles? did you score many goals?
    mucho2 adv
    1. (en general) a lot
    lo siento mucho I'm very sorry / I'm really sorry
    3. (mucho tiempo) a long time
    no está acabado, ni mucho menos it is far from finished
    mucho3 pron
    3. (con plurales) many / a lot

    Spanish-English dictionary > mucho

  • 5 andar

    m.
    1 gait, walk.
    tener andares de to walk like
    2 way of walking, walking, gait, pace.
    v.
    1 to walk (caminar). (especially peninsular Spanish)
    ¿fuiste en autobús o andando? did you go by bus or on foot?, did you go by bus or did you walk?
    andar por la calle to walk in the street
    Ricardo anduvo por las calles Richard walked along the streets.
    María anduvo el muelle Mary walked the dock.
    2 to work, to go.
    el reloj no anda the clock has stopped
    las cosas andan mal things are going badly
    los negocios andan muy bien business is going very well
    El motor anda bien The engine is working well.
    3 to be.
    ¿qué tal andas? how are you (doing)?
    andar preocupado to be worried
    creo que anda por el almacén I think he is somewhere in the warehouse
    andar haciendo algo to be doing something
    anda explicando sus aventuras he's talking about his adventures
    andar tras algo/alguien to be after something/somebody
    de andar por casa basic, rough and ready (explicación, método)
    mi ropa de andar por casa my clothes for wearing around the house
    Anda triste He is sad.
    Ella anda visitando a su prima She is visiting her cousin.
    4 to go, to travel.
    anduvimos 15 kilómetros we walked (for) 15 kilometers
    7 to have, to be using.
    Anda una pistola He has a gun.
    8 to be wearing, to wear.
    Anda una bonita corbata He is wearing a nice tie.
    * * *
    Past Indicative
    Imperfect Subjunctive
    Future Subjunctive
    * * *
    1. verb
    2) function, work, run
    2. noun m.
    * * *
    1. VI
    1) (=ir a pie) to walk; (=moverse) to move; (=viajar) to travel around

    vinimos andando — we walked here, we came on foot

    andar a caballoto ride

    andar tras algo/algn — to be after sth/sb

    andar tras una chicato be o chase after a girl

    2) (=funcionar) to go, work

    el reloj no anda — the clock won't go, the clock isn't working

    ¿cómo anda esto? — how does this work?

    3) * (=estar) to be

    andar alegreto be o feel cheerful

    andar bien de salud — to be well, be in good health

    andamos mal de dinero — we're badly off for money, we're short of money

    ¿cómo andan las cosas? — how are things?

    ¿cómo anda eso? — how are things going?

    ¿qué tal andas? — how are you?

    ¿cómo andas de tabaco? — how are you off for cigarettes?

    de andar por casa, ropa de andar por casa — clothes for wearing around the house

    4) (=rebuscar)

    ¡no andes ahí! — keep away from there!

    5)

    andar a, siempre andan a gritos — they're always shouting

    andan a la greña o a la gresca — they're at each other's throats

    6)

    andar con algn — to go around with sb

    7)

    andar en(=estar implicado en) to be involved in

    andar en pleitosto be engaged o involved in lawsuits

    ¿en qué andas? — what are you up to?

    8)

    andar haciendo algo — to be doing sth

    ¿qué andas buscando? — what are you looking for?

    9)

    andar por (=rondar)

    el pueblo anda por los 1.000 habitantes — the village has about 1,000 inhabitants

    10)

    andando el tiempo —

    un niño que, andando el tiempo, sería rey — a child who, in time, would become king

    11) [exclamaciones]

    ¡anda! — (=¡no me digas!) well I never!; (=¡vamos!) come on!

    ¡anda!, no lo sabía — well I never, I didn't know that!

    anda, dímelo — go on, tell me

    anda, no me molestes — just stop annoying me, will you?

    anda, no te lo tomes tan a pecho — come on, there's no need to take it to heart like that

    ¡anda, anda! — come on!

    ¡ándale (pues)! — Méx * (=apúrese) come on!, hurry up!; (=adiós) cheerio!; (=gracias) thanks!; [encontrando algo] that's it!

    ¡andando! — right, let's get on with it!

    andando, que todavía hay mucho que hacer — let's get moving, there's still a lot to do

    ¡anda ya!, anda ya, no nos vengas con esnobismos — come on, don't be such a snob

    -dile que te gusta -¡anda ya, para que me suba el precio! — "tell her you like it" - "oh sure, so she can charge me more!"

    2. VT
    1) (=recorrer a pie) [+ trecho] to walk

    me conocía muy bien el camino por haberlo andado varias veces — I knew the path very well, as I'd been down o walked it several times before

    2) LAm (=llevar) [+ ropa] to wear; [+ objeto] to carry
    3.
    See:
    * * *
    I 1.
    verbo intransitivo
    1)
    a) (esp Esp) ( caminar) to walk

    ¿has venido andando? — did you come on foot?, did you walk?

    a poco andar — (Chi) before long

    b) (Col, CS, Ven) (ir) to go

    andá a pasear (RPl fam) — get lost! (colloq)

    c) (AmL)

    andar a caballo/en bicicleta — to ride (a horse/a bicycle)

    2) (marchar, funcionar) to work

    el coche anda de maravillathe car's running o (BrE) going like a dream

    3) (+ compl)
    a) ( estar) to be

    ¿cómo andas? — how are you?, how's it going? (colloq)

    ¿quién anda ahí? — who's there?

    ¿cómo andamos de tiempo? — how are we doing for time?

    andar + ger — to be -ing

    anda buscando peleahe's out for o he's looking for a fight

    lo andan buscandothey are looking for him o (colloq) are after him

    quien mal anda, mal acaba — if you live like that, you're bound to come to a bad end

    b)

    andar con alguien — ( juntarse) to mix with somebody; ( salir con) to go out with somebody

    4) ( rondar)

    andar por algo: andará por los 60 (años) — he must be around o about 60

    5)

    andar detrás de or tras alguien/algo — (buscar, perseguir) to be after somebody/something

    6)
    a)

    andar con algo — (esp AmL fam) con revólver/dinero to carry something; con traje/sombrero to wear something

    b) ( revolver)

    andar en algoto rummage o poke around in something

    a) (expresando sorpresa, incredulidad)

    anda! mira quién está aquí! — well, well! look who's here!

    b) (expresando irritación, rechazo)

    anda! déjame en paz! — oh, leave me alone!

    préstamelo, anda — go on, lend it to me!

    ándale, no seas sacón — (Méx fam) go on, don't be chicken (colloq)

    andando, que se hace tarde! — let's get a move on, it's getting late!

    2.
    andar vt
    1) ( caminar) to walk

    he andado muchos caminos — (liter) I have trodden many paths (liter)

    2) (AmC) ( llevar)
    3.
    andarse v pron
    1)

    andarse con algo: ése no se anda con bromas he's not one to joke; ándate con cuidado — take care, be careful

    ándate luegoget going o get a move on (colloq)

    II
    masculino, andares masculino plural gait, walk
    * * *
    = tread, walking.
    Nota: Nombre.
    Ex. E. M. Forster fashions a homoerotic subjectivity in his novel 'Where Angels Fear to Tread'.
    Ex. Some physiotherapists argue that baby walkers delay independent walking, and encourage abnormal gait and posture, and urge toy libraries to exclude them from their provision.
    ----
    * andando = on foot.
    * andar a caballo entre... y = tread + the line between... and.
    * andar a la caza de = tout for, gun for.
    * andar al antojo de Uno = roam + freely.
    * andar apurado de dinero = be strapped for + cash.
    * andar a tientas = kiss + in the dark, grope (for/toward).
    * andar a tientas y a ciegas = grope (for/toward).
    * andar a traspiés = stumble.
    * andar a tropezones = stumble.
    * andar a zancadas = stride.
    * andar camino trillado = tread + well-worn ground.
    * andar como un reloj = fit as a fiddle.
    * andar con = be in with.
    * andar con arrogancia = swagger, strut.
    * andar con cuidado = tread + lightly, tread + softly, tread + carefully.
    * andar con los hombros caídos = slouch.
    * andar con pesadez = trudge.
    * andar con pies de plomo = tread + warily.
    * andar de arriba para abajo = pace.
    * andar de boca en boca = be the talk of the town.
    * andar de prisa = patter.
    * andar de puntillas = tiptoe.
    * andar despacio = saunter.
    * andar de un lado para otro = pace.
    * andar de un modo pausado = stroll + at a leisurely pace.
    * andar encorbado = slouch.
    * andar encorbado, encorbarse, andar con los hombros caídos, sentarse encorbad = slouch.
    * andar escaso de = be short of.
    * andar escaso de dinero = be strapped for + cash.
    * andar escondido = abscond.
    * andar falto de = be short of.
    * andar falto de dinero = be strapped for + cash.
    * andar mal = feel under + the weather, be under the weather.
    * andar (muy) apurado de dinero = be (hard) pressed for + money.
    * andar (muy) apurado de tiempo = be (hard) pressed for + time.
    * andar (muy) corto de dinero = be (hard) pressed for + money.
    * andar (muy) corto de tiempo = be (hard) pressed for + time.
    * andar (muy) escaso de dinero = be (hard) pressed for + money.
    * andar (muy) escaso de tiempo = be (hard) pressed for + time.
    * andar (muy) falto de dinero = be (hard) pressed for + money.
    * andar (muy) falto de tiempo = be (hard) pressed for + time.
    * andar perdido = be out of + Posesivo + depth, be in over + Posesivo + head.
    * andar pisando fuerte = go from + strength to strength, make + a big impact.
    * andar pisando huevos = drag + Posesivo + feet, drag + Posesivo + heels.
    * andar por = move about, walk (a)round, hike.
    * andar por ahí = go + (a)round, be out and about, get out and about.
    * andar por la cuerda floja = walk + the tight wire, walk + the tightrope.
    * andar por los cuarenta = be fortyish.
    * andar por los treinta = be thirtyish.
    * andar por terreno peligroso = skate + on thin ice, tread on + dangerous ground.
    * andar por terreno resbaladizo = skate + on thin ice, tread on + dangerous ground.
    * andarse con cuidado = tread with + care.
    * andarse con dilaciones = procrastinate.
    * andarse con mucho cuidado = tread + the thin line between... and.
    * andarse con mucho ojo = keep + Posesivo + eyes peeled, keep + Posesivo + eyes skinned, keep + Posesivo + eyes (wide) open.
    * andarse con pies de plomo = walk on + eggshells.
    * andarse con rodeos = mince + words, go round in + circles, beat about/around + the bush.
    * andarse por las ramas = mince + words.
    * andar siempre detrás de las mujeres = womanise [womanize, -USA].
    * andar sin prisa = mosey.
    * andar suavemente = pad.
    * andar tramando algo malo = be up to no good, get up to + no good.
    * ande yo caliente, ríase la gente = cry all the way to the bank, laugh all the way to the bank.
    * a poca distancia andando = within walking distance, within an easy walk.
    * a pocos minutos andando = within easy walking distance, within an easy walk.
    * bebé que empieza a andar = toddler.
    * conducir o andar con cuidado debido a la dificultad existente = navigate.
    * dime con quién andas y te diré quién eres = you are known by the company you keep.
    * echar a andar = implement, leg it.
    * edad en la que un niño aprende a andar = toddlerhood.
    * el camino se hace andando = actions speak louder than words.
    * el movimiento se demuestra andando = actions speak louder than words.
    * llegar andando pausadamente = stroll into + view.
    * máquina de andar o correr estática = treadmill.
    * modo de andar = gait.
    * no andar con reparos = make + no bones about + Algo.
    * no andar con tapujos = make + no bones about + Algo.
    * no andar en nada bueno = be up to no good, get up to + no good.
    * no andar muy equivocado = be in the right realm.
    * no andarse con rodeos = call + a spade a spade.
    * raqueta de andar por la nieve = snowshoe.
    * si se parece a un pato, anda como un pato y grazna como un pato, entonces es = If it looks like a duck, walks like a duck, and quacks like a duck, then it must be a duck.
    * * *
    I 1.
    verbo intransitivo
    1)
    a) (esp Esp) ( caminar) to walk

    ¿has venido andando? — did you come on foot?, did you walk?

    a poco andar — (Chi) before long

    b) (Col, CS, Ven) (ir) to go

    andá a pasear (RPl fam) — get lost! (colloq)

    c) (AmL)

    andar a caballo/en bicicleta — to ride (a horse/a bicycle)

    2) (marchar, funcionar) to work

    el coche anda de maravillathe car's running o (BrE) going like a dream

    3) (+ compl)
    a) ( estar) to be

    ¿cómo andas? — how are you?, how's it going? (colloq)

    ¿quién anda ahí? — who's there?

    ¿cómo andamos de tiempo? — how are we doing for time?

    andar + ger — to be -ing

    anda buscando peleahe's out for o he's looking for a fight

    lo andan buscandothey are looking for him o (colloq) are after him

    quien mal anda, mal acaba — if you live like that, you're bound to come to a bad end

    b)

    andar con alguien — ( juntarse) to mix with somebody; ( salir con) to go out with somebody

    4) ( rondar)

    andar por algo: andará por los 60 (años) — he must be around o about 60

    5)

    andar detrás de or tras alguien/algo — (buscar, perseguir) to be after somebody/something

    6)
    a)

    andar con algo — (esp AmL fam) con revólver/dinero to carry something; con traje/sombrero to wear something

    b) ( revolver)

    andar en algoto rummage o poke around in something

    a) (expresando sorpresa, incredulidad)

    anda! mira quién está aquí! — well, well! look who's here!

    b) (expresando irritación, rechazo)

    anda! déjame en paz! — oh, leave me alone!

    préstamelo, anda — go on, lend it to me!

    ándale, no seas sacón — (Méx fam) go on, don't be chicken (colloq)

    andando, que se hace tarde! — let's get a move on, it's getting late!

    2.
    andar vt
    1) ( caminar) to walk

    he andado muchos caminos — (liter) I have trodden many paths (liter)

    2) (AmC) ( llevar)
    3.
    andarse v pron
    1)

    andarse con algo: ése no se anda con bromas he's not one to joke; ándate con cuidado — take care, be careful

    ándate luegoget going o get a move on (colloq)

    II
    masculino, andares masculino plural gait, walk
    * * *
    = tread, walking.
    Nota: Nombre.

    Ex: E. M. Forster fashions a homoerotic subjectivity in his novel 'Where Angels Fear to Tread'.

    Ex: Some physiotherapists argue that baby walkers delay independent walking, and encourage abnormal gait and posture, and urge toy libraries to exclude them from their provision.
    * andando = on foot.
    * andar a caballo entre... y = tread + the line between... and.
    * andar a la caza de = tout for, gun for.
    * andar al antojo de Uno = roam + freely.
    * andar apurado de dinero = be strapped for + cash.
    * andar a tientas = kiss + in the dark, grope (for/toward).
    * andar a tientas y a ciegas = grope (for/toward).
    * andar a traspiés = stumble.
    * andar a tropezones = stumble.
    * andar a zancadas = stride.
    * andar camino trillado = tread + well-worn ground.
    * andar como un reloj = fit as a fiddle.
    * andar con = be in with.
    * andar con arrogancia = swagger, strut.
    * andar con cuidado = tread + lightly, tread + softly, tread + carefully.
    * andar con los hombros caídos = slouch.
    * andar con pesadez = trudge.
    * andar con pies de plomo = tread + warily.
    * andar de arriba para abajo = pace.
    * andar de boca en boca = be the talk of the town.
    * andar de prisa = patter.
    * andar de puntillas = tiptoe.
    * andar despacio = saunter.
    * andar de un lado para otro = pace.
    * andar de un modo pausado = stroll + at a leisurely pace.
    * andar encorbado = slouch.
    * andar encorbado, encorbarse, andar con los hombros caídos, sentarse encorbad = slouch.
    * andar escaso de = be short of.
    * andar escaso de dinero = be strapped for + cash.
    * andar escondido = abscond.
    * andar falto de = be short of.
    * andar falto de dinero = be strapped for + cash.
    * andar mal = feel under + the weather, be under the weather.
    * andar (muy) apurado de dinero = be (hard) pressed for + money.
    * andar (muy) apurado de tiempo = be (hard) pressed for + time.
    * andar (muy) corto de dinero = be (hard) pressed for + money.
    * andar (muy) corto de tiempo = be (hard) pressed for + time.
    * andar (muy) escaso de dinero = be (hard) pressed for + money.
    * andar (muy) escaso de tiempo = be (hard) pressed for + time.
    * andar (muy) falto de dinero = be (hard) pressed for + money.
    * andar (muy) falto de tiempo = be (hard) pressed for + time.
    * andar perdido = be out of + Posesivo + depth, be in over + Posesivo + head.
    * andar pisando fuerte = go from + strength to strength, make + a big impact.
    * andar pisando huevos = drag + Posesivo + feet, drag + Posesivo + heels.
    * andar por = move about, walk (a)round, hike.
    * andar por ahí = go + (a)round, be out and about, get out and about.
    * andar por la cuerda floja = walk + the tight wire, walk + the tightrope.
    * andar por los cuarenta = be fortyish.
    * andar por los treinta = be thirtyish.
    * andar por terreno peligroso = skate + on thin ice, tread on + dangerous ground.
    * andar por terreno resbaladizo = skate + on thin ice, tread on + dangerous ground.
    * andarse con cuidado = tread with + care.
    * andarse con dilaciones = procrastinate.
    * andarse con mucho cuidado = tread + the thin line between... and.
    * andarse con mucho ojo = keep + Posesivo + eyes peeled, keep + Posesivo + eyes skinned, keep + Posesivo + eyes (wide) open.
    * andarse con pies de plomo = walk on + eggshells.
    * andarse con rodeos = mince + words, go round in + circles, beat about/around + the bush.
    * andarse por las ramas = mince + words.
    * andar siempre detrás de las mujeres = womanise [womanize, -USA].
    * andar sin prisa = mosey.
    * andar suavemente = pad.
    * andar tramando algo malo = be up to no good, get up to + no good.
    * ande yo caliente, ríase la gente = cry all the way to the bank, laugh all the way to the bank.
    * a poca distancia andando = within walking distance, within an easy walk.
    * a pocos minutos andando = within easy walking distance, within an easy walk.
    * bebé que empieza a andar = toddler.
    * conducir o andar con cuidado debido a la dificultad existente = navigate.
    * dime con quién andas y te diré quién eres = you are known by the company you keep.
    * echar a andar = implement, leg it.
    * edad en la que un niño aprende a andar = toddlerhood.
    * el camino se hace andando = actions speak louder than words.
    * el movimiento se demuestra andando = actions speak louder than words.
    * llegar andando pausadamente = stroll into + view.
    * máquina de andar o correr estática = treadmill.
    * modo de andar = gait.
    * no andar con reparos = make + no bones about + Algo.
    * no andar con tapujos = make + no bones about + Algo.
    * no andar en nada bueno = be up to no good, get up to + no good.
    * no andar muy equivocado = be in the right realm.
    * no andarse con rodeos = call + a spade a spade.
    * raqueta de andar por la nieve = snowshoe.
    * si se parece a un pato, anda como un pato y grazna como un pato, entonces es = If it looks like a duck, walks like a duck, and quacks like a duck, then it must be a duck.

    * * *
    andar1 [ A24 ]
    vi
    A
    1 ( esp Esp) (caminar) to walk
    la niña ya anda the little girl's already walking
    anda encorvado he stoops, he walks with a stoop
    el perrito venía andando detrás de ella the little dog was coming along o walking along behind her
    se acercó andando de puntillas she tiptoed up to him, she went up to him on tiptoes
    ¿has venido andando? did you come on foot?, did you walk?
    a poco andar ( Chi); before long
    2 (Col, CS, Ven) (ir) to go
    anda a comprar el periódico go and buy the newspaper
    anduvo de aquí para allá intentando encontrarla he went all over the place trying to find her
    andá a pasear ( fam) or ( vulg) a la mierda ( RPl) get lost! ( colloq), go to hell! (sl), piss off! ( BrE sl)
    3
    ( AmL) (montar): no sé andar a caballo I can't ride a horse
    fue a andar a caballo al parque she went horseriding o riding in the park
    los domingos salen a andar en bicicleta they go cycling on Sundays, they go for bike rides on Sundays ( colloq)
    está aprendiendo a andar en bicicleta she's learning to ride a bicycle
    gata f B. (↑ gata)
    B (marchar, funcionar) to work
    el tocadiscos no anda the record player's not working
    el coche anda de maravilla the car's running o ( BrE) going like a dream
    C (+ compl)
    1 (estar) to be
    ¿cómo andas? how are you?, how's it going? ( colloq), how are things? ( colloq), what's up? ( AmE colloq)
    ¿cómo andas de calcetines? how are you for o ( BrE) how are you off for socks?
    ¿cómo andamos de tiempo? how are we doing for time?
    no anda muy bien de salud he isn't very well
    ando enfermo I'm ill
    anda un poco tristón he's (looking) a bit gloomy
    siempre anda con prisas he's always in a hurry
    anda siempre muy arregladita she's always very well turned-out
    no andes descalza don't walk o go around without your shoes on
    ¿quién anda ahí? who's there?
    ¿y Manolo? — creo que anda por América what about Manolo? — I think he's in America somewhere
    ¿dónde andan mis calcetines? where have my socks got(ten) o gone to? ( colloq), what's happened to my socks?
    andar + GER to be -ING
    anda buscando pelea he's out for o he's looking for a fight
    la policía lo anda buscando the police are looking for him o ( colloq) are after him
    quien mal anda, mal acaba if you live like that, you're bound to come to a bad end
    2 (juntarse) andar CON algn to mix WITH sb
    no me gusta la gente con la que andas I don't like the people you're mixing with o ( colloq) you're hanging around with
    dime con quién andas y te diré quién eres you can tell a man o a man is known by the company he keeps
    3
    (salir con): andar CON algn to go out WITH sb
    D (rondar) andar POR algo:
    andará por los 60 (años) he must be around o about 60
    E andar DETRáS DE or TRAS algn/algo (buscar, perseguir) to be AFTER sb/sth
    ese sólo anda detrás de tu dinero he's only after your money
    andan tras la fama y la riqueza they are looking for o ( colloq) they are out for fame and fortune
    F
    1 ( fam) andar CON algo (llevar) ‹con revólver/dinero› to carry sth; ‹contraje/sombrero› to wear sth
    sabes que no me gusta que andes con cuchillos you know I don't like you playing with o messing around with knives
    2 (revolver) andar EN algo to rummage o poke o ferret around IN sth
    no me andes en el bolso don't go rummaging o poking o ferreting around in my bag
    1
    (expresando sorpresa, incredulidad): ¡anda! ¡qué casualidad! well! o good heavens! o good grief! what a coincidence!
    ¡anda! ¡mira quién está aquí! well, well! o hey! look who's here!
    ¡anda ya! ¡eso es imposible! go on! o ( BrE) get away with you! that's impossible! ( colloq)
    2
    (expresando irritación, rechazo): ¡anda! ¡déjame en paz! oh, leave me alone!
    ¡anda! no me vengas con excusas come on! o come off it! I don't want to hear your excuses ( colloq)
    ¡anda! ¡se me ha vuelto a olvidar! damn! I've forgotten it again! ( colloq)
    3
    (instando a hacer algo): préstamelo, anda go on, lend it to me!
    anda, déjate de tonterías come on, stop being silly!
    ándale, no seas sacón ( Méx fam); go on, don't be chicken ( colloq)
    ¡anda! or ( Méx) ¡ándale! or ( Col) ¡ándele! que llegamos tarde come on o get a move on o let's get moving, we'll be late! ( colloq)
    ¡vamos, andando, que se hace tarde! come on, let's get a move on, it's getting late!
    ■ andar
    vt
    A (caminar) to walk
    tuvimos que andar un buen trecho we had to walk a fair distance
    he andado muchos caminos ( liter); I have trodden many paths ( liter)
    B
    ( AmC) (llevar): no ando dinero I don't have any money on me
    siempre ando shorts en casa I always go around in o wear shorts at home
    A andarse CON algo:
    ése no se anda con bromas he's not one to joke around o not one for jokes
    ándate con cuidado take care, be careful
    ( AmL) (irse): ándate de aquí inmediatamente get out of here this minute
    ándate luego, no vayas a llegar tarde get going o get a move on, otherwise you'll be late ( colloq)
    A (modo de andar) gait, walk
    un viejo de andar pausado an old man with an unhurried gait o walk
    tiene andares de princesa she walks like a princess, she has the bearing o deportment of a princess ( frml)
    1 (viajes) travels (pl)
    en mis andares por Sudamérica on my travels through South America
    2 (aventuras) adventures (pl)
    * * *

     

    andar 1 ( conjugate andar) verbo intransitivo
    1
    a) (esp Esp) ( caminar) to walk;

    ¿has venido andando? did you come on foot?, did you walk?

    b) (AmL):

    andar a caballo/en bicicleta to ride (a horse/a bicycle)

    c) ( en imperativo) (AmS) (ir) to go;


    2 (marchar, funcionar) to work;
    el coche anda de maravilla the car's running o (BrE) going like a dream

    3 (+ compl)
    a) ( estar) to be;

    ¿cómo andas? how are you?, how's it going? (colloq);

    ¿quién anda por ahí? who's there?;
    anda en Londres he's in London;
    anda buscando pelea he's out for o he's looking for a fight;
    me anda molestando (AmL fam) he keeps bothering me
    b) andar con algn ( juntarse) to mix with sb;

    ( salir con) to go out with sb;

    c) andar detrás de or tras algn/algo (buscar, perseguir) to be after sb/sth

    4 ( rondar):
    andará por los 60 (años) he must be around o about 60

    5 andar con algo (esp AmL fam) ‹con revólver/dinero to carry sth;
    con traje/sombrero to wear sth
    6 ( en exclamaciones)
    a) (expresando sorpresa, incredulidad):

    ¡anda! ¡qué casualidad! good heavens! what a coincidence!;

    ¡anda! ¡mira quién está aquí! well, well! look who's here!
    b) (expresando irritación, rechazo):

    ¡anda! ¡déjame en paz! oh, leave me alone!;

    ¡anda! ¡se me ha vuelto a olvidar! damn! I've forgotten it again! (colloq)

    préstamelo, anda go on, lend it to me!;

    ¡ándale (Méx) or (Col) ándele que llegames tarde! come on, we'll be late! (colloq)
    verbo transitivo
    1 ( caminar) to walk
    2 (AmC) ( llevar):

    siempre ando shorts I always wear shorts
    andarse verbo pronominal
    1 andarse con algo:

    ándate con cuidado take care, be careful
    2 ( en imperativo) (AmL) ( irse):

    ándate luego get going, get a move on (colloq)
    andar 2 sustantivo masculino,
    andares sustantivo masculino plural

    gait, walk
    andar
    I verbo intransitivo
    1 to walk
    2 (moverse) to move
    3 (funcionar) to work: este reloj no anda bien, this clock doesn't keep good time
    4 (aproximarse a una cantidad) andará por los cincuenta, she's about fifty
    5 (realizar una acción: + gerundio) anda contando por ahí tu vida y milagros, he's telling everybody all about you
    6 (estar) ¿cómo andamos de tiempo?, how are we off for time?
    tus llaves tienen que andar por casa, your keys must be somewhere in the house
    7 (llevar consigo) LAm to have on, to carry/take with oneself: la llave la andaba con él a todas partes, he carried the key with him everywhere he went
    II vtr (recorrer) to walk: andaré el tortuoso camino que lleva a tu casa, I'll walk the winding road that leads to your door
    andar m, andares mpl walk sing, gait sing

    ' andar' also found in these entries:
    Spanish:
    andares
    - bicicleta
    - boca
    - casa
    - cien
    - dinero
    - echar
    - escasa
    - escaso
    - gatas
    - greña
    - holgada
    - holgado
    - juego
    - peculiar
    - puntilla
    - reconocer
    - soltarse
    - tienta
    - torpe
    - torpeza
    - anduve
    - bien
    - caballo
    - caminar
    - cojo
    - compañía
    - corto
    - descaminado
    - desgarbado
    - gata
    - gatear
    - mal
    - nube
    - ojo
    - paso
    English:
    ambulatory
    - badly
    - barefoot
    - blunder
    - bustle
    - crawl
    - down
    - drag
    - even
    - gait
    - grope
    - heavily
    - large
    - loose
    - mooch
    - mope about
    - mope around
    - move about
    - move around
    - pad about
    - pad around
    - pick
    - plod
    - pound
    - prance
    - pressed
    - pussyfoot
    - run
    - scramble
    - short
    - slouch
    - slouch about
    - slouch around
    - slow
    - stall
    - steadily
    - stoop
    - stride
    - tiptoe
    - toddler
    - tout
    - tramp
    - trek
    - trip along
    - upright
    - waddle
    - walk
    - walking pace
    - walking shoes
    - blink
    * * *
    vi
    1. esp Esp [caminar] to walk;
    [moverse] to move;
    ¿fuiste en autobús o andando? did you go by bus or on foot?, did you go by bus or did you walk?;
    andar por la calle to walk in the street;
    andar deprisa/despacio to walk quickly/slowly;
    andar a gatas to crawl;
    todo se andará all in good time
    2. [funcionar] to work, to go;
    la nueva moto anda estupendamente the new motorbike is running superbly;
    el reloj no anda the clock has stopped;
    las cosas andan mal things are going badly;
    los negocios andan muy bien business is going very well
    3. [estar] to be;
    ¿qué tal andas? how are you (doing)?;
    no sabía que habían operado a tu padre – ¿qué tal anda? I didn't know your father had had an operation, how is he (getting on o doing)?;
    ¿dónde anda tu hermano? no lo he visto desde hace meses what's your brother up to these days? I haven't seen him for months;
    creo que anda por el almacén I think he's somewhere in the warehouse;
    andar en boca de todos to be on everyone's lips;
    desde que tiene novia, andar muy contento ever since he got a girlfriend he's been very happy;
    ando muy ocupado I'm very busy at the moment;
    ¿cómo andas de dinero? how are you (off) for money?;
    andamos muy mal de dinero we're very short of money, we're very badly off for money;
    ¡date prisa, que andamos muy mal de tiempo! hurry up, we haven't got much time!, hurry up, we're late!;
    andar detrás de o [m5]tras algo/alguien to be after sth/sb;
    de andar por casa [explicación, método] basic, rough and ready;
    mi ropa de andar por casa my clothes for wearing around the house;
    hice un apaño de andar por casa y ya funciona I patched it up myself and it works again now;
    ande yo caliente, ríase la gente I'm quite happy, I don't care what other people think;
    quien mal anda mal acaba everyone gets their just deserts
    4. [ocuparse]
    andar en [asuntos, líos] to be involved in;
    [papeleos, negocios] to be busy with;
    anda metido en pleitos desde el accidente ever since the accident he's been busy fighting legal battles
    5. [hurgar]
    andar en to rummage around in;
    ¿quién ha andado en mis papeles? who has been messing around with my papers?
    6. [indica acción]
    andar haciendo algo to be doing sth;
    con esa chulería, David anda buscándose problemas David's asking for trouble, always being so cocky;
    en ese país andan a tiros in that country they go round shooting one another;
    andan a voces todo el día they spend the whole day shouting at each other;
    anda echando broncas a todos he's going round telling everybody off;
    anda explicando sus aventuras he's talking about his adventures;
    andar a vueltas con algo to be having trouble with sth;
    RP
    ¡andá a saber! who knows!
    7. [ir]
    andar con alguien to go around o round with sb;
    anda por ahí con una jovencita he's running around with a young girl;
    anda con gente muy poco recomendable she mixes with o goes around with a very undesirable crowd;
    dime con quién andas y te diré quién eres birds of a feather flock together
    8.
    andar por [alcanzar, rondar] to be about;
    anda por los sesenta he's about sixty;
    debe de andar por el medio millón it must be o cost about half a million
    9. Fam [enredar]
    andar con algo to play with sth
    vt
    1. [recorrer] to go, to travel;
    anduvimos 15 kilómetros we walked (for) 15 kilometres
    2. CAm [llevar puesto] to wear
    3. CAm [llevar] to carry
    nm
    1. [modo de caminar] gait, walk;
    andares [de persona] gait;
    tiene andares de modelo she walks like a model
    2. [transcurso]
    con el andar del tiempo, comprenderás todo mejor you'll understand everything better with the passing of time
    * * *
    I v/i
    1 ( caminar) walk;
    andando on foot;
    ¡andando! come on!, move it! fam
    2 ( funcionar) work
    3
    :
    andar alegre/triste be happy/sad;
    andar bien/mal do well/badly;
    andar bien/mal de algo have a lot of/be short of sth;
    andar con cuidado be careful;
    andar con alguien mix with s.o., hang out with s.o. fam ;
    andar en algo ( buscar) rummage in sth;
    andar en el cajón rummage around in the drawer;
    por los 30 años be around 30;
    andar tras algo be after sth fam ;
    andar haciendo algo be doing sth;
    andar a golpes, andar a palos be always fighting;
    andar a una work together;
    ¡anda! sorpresa wow!; incredulidad come on!
    II v/t walk
    III m
    :
    andares gait, walk
    * * *
    andar {6} vi
    1) caminar: to walk
    2) ir: to go, to travel
    3) funcionar: to run, to function
    el auto anda bien: the car runs well
    4) : to ride
    andar a caballo: to ride on horseback
    5) : to be
    anda sin dinero: he's broke
    andar vt
    : to walk, to travel
    andar nm
    : walk, gait
    * * *
    andar vb
    1. (caminar) to walk
    2. (moverse) to go
    3. (funcionar) to work / to go
    4. (estar) to be
    ¿cómo andas? how are you?
    ¿cómo andas de tu resfriado? how's your cold?
    ¿por dónde anda Enrique? where's Enrique?
    ¿quién anda por ahí? who's there?

    Spanish-English dictionary > andar

  • 6 nada

    adv.
    1 at all.
    la película no me ha gustado nada I didn't like the film at all
    no es nada extraño it's not at all strange
    la obra no es nada aburrida the play isn't the slightest bit boring
    2 a little, a bit (poco).
    no hace nada que salió he left just a minute ago
    3 not at all, not a single thing, nothing, not a bit.
    4 anything.
    intj.
    nothing at all.
    pron.
    1 nothing.
    no pasó nada nothing happened
    no he leído nada de Lorca I haven't read anything by Lorca
    nada me gustaría más que poder ayudarte there's nothing I'd like more than to be able to help you
    no hay nada como un buen libro there's nothing (quite) like a good book
    nada más nothing else, nothing more
    no quiero nada más I don't want anything else
    no dijo nada de nada he didn't say anything at all
    no es nada it's nothing serious
    esto no es nada that's nothing
    te he traído un regalito de nada I've brought you a little something
    cuesta cinco millones, ¡ahí es nada! it costs five million, a real snip!
    casi nada almost nothing
    como si nada as if nothing was the matter, as if nothing had happened
    de nada don't mention it, you're welcome (respuesta a 'gracias')
    dentro de nada any second now
    ¡nada de eso! absolutely not!
    No quiero nada I don't want any.
    2 love (en tenis). (peninsular Spanish)
    f.
    1 nothing, bugger all.
    2 little bit, trace, tiny bit, tiny little bit.
    pres.indicat.
    3rd person singular (él/ella/ello) present indicative of spanish verb: nadar.
    * * *
    1 nothing
    (no hay) nada como... there's nothing like...
    ¿te has hecho daño? --no, no ha sido nada did you hurt yourself? --no, I'm all right thank you
    1 (not) at all
    1 nothingness
    \
    antes de nada first of all
    como si nada just like that
    de nada (no hay de qué) don't mention it, think nothing of it, (US you're welcome) 2 (insignificante) insignificant
    gracias, --de nada thanks, --don't mention it
    dentro de nada in a moment
    nada de eso not at all, nothing of the kind
    ¿se casa Maribel? --¡nada de eso! is Maribel getting married? --absolutely not!, no way!
    nada más... as soon as..., no sooner...
    nada menos que no less than
    por nada for no reason at all
    por nada del mundo (not) for anything in the world
    ¡y nada de...! and don't...!
    ¡y nada de bañarse en el río! and don't go bathing in the river!
    * * *
    1. noun f. 2. adv. - de nada 3. pron.
    nothing, anything
    * * *
    1. PRON
    1) (=ninguna cosa) [con el verbo inglés en forma afirmativa] nothing; [con el verbo inglés en forma negativa] anything

    no dijo nada en toda la tarde — he said nothing all afternoon, he didn't say anything all afternoon

    no hay nada como un café después de comer — there's nothing like a coffee after your meal, nothing beats a coffee after your meal

    -¿qué has comprado? -nada — "what have you bought?" - "nothing"

    nada de, no sabe nada de español — he knows no Spanish at all, he doesn't know any Spanish at all

    -¿qué te cuentas? -nada de particular — "what's new?" - "nothing much" o "not a lot"

    ¡nada de eso! — not a bit of it!

    ¡nada de marcharse! — forget about leaving!

    nada de nada — absolutely nothing, nothing at all

    ahí
    2) [en locuciones]
    a) [con verbo]

    estuvo en nada que lo perdiesen — they very nearly lost it

    no me falta de nada — I've got everything I need

    hace nada — just a moment ago

    no se parecen en nada — they're not at all alike

    quedar(se) en nada — to come to nothing

    no reparar en nada — to stop at nothing

    no servir para nada — to be utterly useless

    no ha sido nada — it's nothing, it doesn't matter

    b) [con preposición, adverbio]

    antes de nada, antes de nada tengo que telefonear — before I do anything else I must make a phone call

    a cada nada — LAm * constantly

    casi nada, no costó casi nada — it cost next to nothing

    ¡había unas cien mil personas! ¡casi nada! — there were no fewer than a hundred thousand people there!

    como si nada, se lo advertí, pero como si nada — I warned him but it was as if I hadn't spoken

    de nada, -¡gracias! -de nada — "thanks!" - "don't mention it" o "you're welcome"

    ¡tanto revuelo por un premio de nada! — all that fuss over such a silly little prize!

    dentro de nada — very soon

    nada más, -¿desea algo más? -nada más, gracias — "can I get you anything else?" - "no, that's all thank you"

    no dijo nada más — he didn't say anything else, he said nothing else

    nada más que estoy muy cansado And, Méx it's just that I'm very tired

    (nada más y) nada menos que... — (no more and) no less than...

    han ganado nada menos que un coche — they've won a car, no less

    ni nada — or anything

    pues no es feo ni nadairó he's not ugly... much!

    para nada — at all

    -¿te gusta? -para nada — "do you like it?" - "not at all"

    por nada, por nada se echa a llorar — she's always crying over nothing o for no reason at all

    no por nada le llaman "apestoso" — he's not called "smelly" for nothing

    ¡por nada! — Cono Sur not at all!, don't mention it!

    3) [como coletilla]

    pues nada, me voy — well, I'm off then

    -¿qué pasó? -pues nada, que estuve esperando y no llegó — "what happened?" - "well, I was there waiting and he didn't arrive"

    y nada, al final nos fuimos — anyway, in the end we left

    4) (Tenis) love
    2.
    ADV not at all, by no means

    no es nada fácil — it's not at all easy, it's by no means easy

    pues no eres tú nada ambiciosoiró well you're not very ambitious, are you?... much!

    3.
    SF
    * * *
    I
    1)

    antes que or de nada — first of all

    no hay nada como... — there's nothing like...

    no es por nada pero... — don't take this the wrong way but...

    nada de nada — (fam) not a thing

    nada más: no hay nada más there's nothing else; ¿algo más? - nada más anything else? - no, that's it o that's all; nada más fui yo (Méx) I was the only one who went; salí nada más comer I went out right o straight after lunch; sacó (nada más ni) nada menos que el primer puesto she came first no less; nada más que: no se lo dije nada más que a él he's the only one I told; para nada: no me gustó para nada I didn't like it at all; como si nada (fam): me lo dijo como si nada! she told me as if it was nothing; se quedó como si nada she didn't even bat an eyelid; no hay nada que hacerle — (fam) that's all there is to it

    2)
    b) ( muy poco)

    con or de nada se rompe — it breaks just like that

    estar en nada: estuvo en nada que perdiéramos el tren — we very nearly missed the train

    c) (fam) ( uso expletivo)

    y nada, que al final no lo compró — anyway, in the end she didn't buy it

    pues nada, ya veremos qué pasa — well o anyway, we'll see what happens

    3) (Esp) ( en tenis) love
    II

    no está nada preocupadohe isn't at all o the least bit worried

    III
    1) (Fil)
    2) (Méx, RPl fam) ( pequeña cantidad)
    * * *
    = anything, nothing, nil, zero + Nombre, naught, nothingness, nowt, zilch.
    Ex. As an inveterate user of the British Museum Library he was able to confirm that 'a library is not worth anything without a catalogue'.
    Ex. Nothing happens until the ENTER key is pressed.
    Ex. While our vision of our readers is hazy and our interests in them nil, then criticism must be either trivial or irrelevant.
    Ex. In recent years special libraries have been faced with a number of important factors, including reduced purchase budgets, zero increases in staffing, and the opportunities offered by automation.
    Ex. Was everything she learned for naught? She felt extinguished.
    Ex. The emptiness and nothingness associated with writer's block is often described as a kind of death, a place where there is nothing to decide, nothing about which to express an opinion.
    Ex. There's a real danger of flying off on a tangent while writing about this as it for once is purely about politics and there's ' nowt' as controversial as that.
    Ex. Before you lend cash to Tom, Dick and Harry, be sure you know what you're doing or else your friendship will be worth zilch.
    ----
    * a cambio de nada = for nothing.
    * a nadie le importa nada = nobody + gives a damn.
    * antes de nada = before long, before + Pronombre + know what + happen, before + Pronombre + know it.
    * antes que nada = first of all, before anything else, first off, above all things.
    * a propósito de nada = for no specific reason, for no particular reason.
    * caer en la nada = fall into + the void, fall into + (empty) space.
    * casi nada = next to nothing.
    * como si nada = be right as rain, unfazed.
    * contar para nada = count + for nothing.
    * decir la verdad, toda la verdad y nada más que la verdad = to tell the truth, the whole truth, and nothing but the truth.
    * de la nada = from nowhere, out of nowhere.
    * del año de la nada = from the year dot.
    * en apenas nada = in no time at all, in next to no time, in no time.
    * en casi nada = in no time at all, in next to no time.
    * en nada de tiempo = at a moment's notice, in next to no time, in no time at all, in no time.
    * esperar sin nada que hacer = kick + Posesivo + heels.
    * estar con amigos en la calle pasando el rato sin hacer nada = hang out + on the street.
    * estar sin hacer nada = sit + idle, stand + idle.
    * hablar sin decir nada = waffle.
    * hacer como si nada = play it + cool.
    * más que nada = more than anything else.
    * nada bonito = unlovely.
    * nada claro = unclear, uncleared.
    * nada convencido = unimpressed.
    * nada convencional = unorthodox.
    * ¡nada de eso! = no dice!.
    * nada de importancia = nothing in particular.
    * nada de nada = zilch.
    * nada desdeñable = not inconsiderable.
    * nada despreciable = not inconsiderable.
    * nada en absoluto = not at all, nothing whatsoever.
    * nada en la vida es gratuito = you cannot make an omelette without breaking eggs.
    * nada envidiable = unenviable.
    * nada es gratis = nothing comes without a cost.
    * nada es gratis en la viña del Señor = there is no such thing as a free lunch, there is no such thing as a free ride.
    * nada es mejor que = nothing beats....
    * nada + estar + más apartado de la realidad = nothing + can + be further from the truth.
    * nada + estar + más apartado de la verdad = nothing + can + be further from the truth.
    * nada + estar + más lejos de la verdad = nothing + can + be further from the truth, nothing + can + be further from the truth.
    * nada extraordinario = unremarkable.
    * nada impresionado = unimpressed.
    * nada instintivo = counter-intuitive [counterintuitive].
    * nada intuitivo = counter-intuitive [counterintuitive].
    * nada lógico = counter-intuitive [counterintuitive].
    * nada más = anything else, nothing else.
    * nada más y nada menos = as much as + Expresión Numérica.
    * nada más y nada menos que = in the order of + Cantidad, nothing less than.
    * nada más y nada menos que de/por + Cantidad = to the tune of + Cantidad.
    * nada más y nada menos que desde + Expresión Temporal = from as far back as + Expresión Temporal.
    * nada más y nada menos que + Número = as many as + Número.
    * nada materialista = unworldly.
    * nada menos que + Nombre + tan + Adjetivo + como = no less + Adjetivo + Nombre + than.
    * nada puede estar más alejado de la realidad = nothing can be further from the truth.
    * nada puede estar más apartado de la realidad = nothing can be further from the truth.
    * nada sabe mejor que sentirse delgado = nothing tastes as good as thin feels.
    * nada se acaba hasta que no se acaba = nothing is done until it's done.
    * nada sorprendente = unsurprising.
    * nada supera a = nothing beats....
    * no andar en nada bueno = be up to no good, get up to + no good.
    * no conducir a nada = be exercises in + futility.
    * no conocer a Alguien de nada = not know + Pronombre + from Adam.
    * no conocer a Alguien para nada = not know + Pronombre + from Adam.
    * no conseguir nada = achieve + nothing.
    * no deber nada = pay + Posesivo + dues.
    * no decir nada = keep + quiet.
    * no decir nada a nadie = lips + seal.
    * no encontrar nada + Adjetivo = find far from + Adjetivo.
    * no estar nada + Adjetivo = be anything but + Adjetivo.
    * no + haber + nada como = there + be + nothing like.
    * no haber nada de verdad en = there + be + any/no truth to.
    * no + haber + nada malo en = there + be + nothing wrong in/with.
    * no hacer nada = vegetate, veg out.
    * no hacer nada al respecto = leave + unchecked.
    * no hacer nada de particular = do + nothing in particular.
    * no hay nada como = nothing beats....
    * no hay nada imposible = all bets are off.
    * no hay nada mejor que = nothing beats....
    * no hay nada oculto = what you see is what you get.
    * no importar nada = not give a shit, not give a fuck.
    * no parecerse en nada a = be nothing like.
    * no perderse nada = be no great loss.
    * no querer saber más nada de = drop + Nombre + like a hot potato, drop + Nombre + like a hot brick.
    * no querer saber nada de = want + nothing to do with.
    * no querer tener nada que ver con = want + nothing to do with.
    * no revelar nada a nadie = lips + seal.
    * no ser nada = add up to + nothing.
    * no ser nada fácil = be hard-pushed to.
    * no servir de nada = be of no avail, be to no avail.
    * no servir de nada que + Subjuntivo = no use + Ving.
    * no servir para nada = be good for nothing, pissing into the wind, be of no avail, be to no avail, all + be for + naught.
    * no significar nada = add up to + nothing.
    * no suponer nada = add up to + nothing.
    * no tener nada en contra de Algo = have + nothing against, have + no quarrel about + Nombre.
    * no tener nada que perder = have + nothing to lose.
    * no tener nada que ver con = be irrelevant to.
    * no tener tiempo de nada = have + not a moment to spare.
    * o nada en absoluto = if at all.
    * para nada = in vain, to no avail, without any avail, vainly, of no avail.
    * para que no falte de nada = for good measure.
    * persona que nunca se deshace de anda = hoarder, packrat, magpie.
    * por nada = for nothing.
    * por nada del mundo = for the life of me.
    * por nada o casi nada = at little or no extra cost.
    * por no decir nada de = to say nothing of.
    * por poco o nada = at little or no extra cost.
    * por probar nada se pierde = nothing ventured, nothing gained.
    * primero que nada = first off.
    * que no conduce a nada = circuitous.
    * quien nada arriesga nada gana = nothing ventured, nothing gained.
    * reducir a la nada = reduce to + nil.
    * saber un poco de todo y mucho de nada = jack of all trades, master of none.
    * sentarse sin hacer nada = sit + idle.
    * ser nada más y nada menos que = be nothing less than.
    * servir de poco o nada = be of little or no avail.
    * servir para nada = count + for nothing.
    * sin decir nada = dumbly.
    * sin dejar nada fuera = the works!.
    * sin nada de gracia = unfunny.
    * sin nada que destacar = uneventful.
    * sin poder hacer nada = helplessly.
    * trabajar a cambio de nada = work for + nothing.
    * una cosa no + tener + nada que ver con la otra = one thing + have + nothing to do with the other.
    * y antes de nada = the next thing + Pronombre + know.
    * * *
    I
    1)

    antes que or de nada — first of all

    no hay nada como... — there's nothing like...

    no es por nada pero... — don't take this the wrong way but...

    nada de nada — (fam) not a thing

    nada más: no hay nada más there's nothing else; ¿algo más? - nada más anything else? - no, that's it o that's all; nada más fui yo (Méx) I was the only one who went; salí nada más comer I went out right o straight after lunch; sacó (nada más ni) nada menos que el primer puesto she came first no less; nada más que: no se lo dije nada más que a él he's the only one I told; para nada: no me gustó para nada I didn't like it at all; como si nada (fam): me lo dijo como si nada! she told me as if it was nothing; se quedó como si nada she didn't even bat an eyelid; no hay nada que hacerle — (fam) that's all there is to it

    2)
    b) ( muy poco)

    con or de nada se rompe — it breaks just like that

    estar en nada: estuvo en nada que perdiéramos el tren — we very nearly missed the train

    c) (fam) ( uso expletivo)

    y nada, que al final no lo compró — anyway, in the end she didn't buy it

    pues nada, ya veremos qué pasa — well o anyway, we'll see what happens

    3) (Esp) ( en tenis) love
    II

    no está nada preocupadohe isn't at all o the least bit worried

    III
    1) (Fil)
    2) (Méx, RPl fam) ( pequeña cantidad)
    * * *
    = anything, nothing, nil, zero + Nombre, naught, nothingness, nowt, zilch.

    Ex: As an inveterate user of the British Museum Library he was able to confirm that 'a library is not worth anything without a catalogue'.

    Ex: Nothing happens until the ENTER key is pressed.
    Ex: While our vision of our readers is hazy and our interests in them nil, then criticism must be either trivial or irrelevant.
    Ex: In recent years special libraries have been faced with a number of important factors, including reduced purchase budgets, zero increases in staffing, and the opportunities offered by automation.
    Ex: Was everything she learned for naught? She felt extinguished.
    Ex: The emptiness and nothingness associated with writer's block is often described as a kind of death, a place where there is nothing to decide, nothing about which to express an opinion.
    Ex: There's a real danger of flying off on a tangent while writing about this as it for once is purely about politics and there's ' nowt' as controversial as that.
    Ex: Before you lend cash to Tom, Dick and Harry, be sure you know what you're doing or else your friendship will be worth zilch.
    * a cambio de nada = for nothing.
    * a nadie le importa nada = nobody + gives a damn.
    * antes de nada = before long, before + Pronombre + know what + happen, before + Pronombre + know it.
    * antes que nada = first of all, before anything else, first off, above all things.
    * a propósito de nada = for no specific reason, for no particular reason.
    * caer en la nada = fall into + the void, fall into + (empty) space.
    * casi nada = next to nothing.
    * como si nada = be right as rain, unfazed.
    * contar para nada = count + for nothing.
    * decir la verdad, toda la verdad y nada más que la verdad = to tell the truth, the whole truth, and nothing but the truth.
    * de la nada = from nowhere, out of nowhere.
    * del año de la nada = from the year dot.
    * en apenas nada = in no time at all, in next to no time, in no time.
    * en casi nada = in no time at all, in next to no time.
    * en nada de tiempo = at a moment's notice, in next to no time, in no time at all, in no time.
    * esperar sin nada que hacer = kick + Posesivo + heels.
    * estar con amigos en la calle pasando el rato sin hacer nada = hang out + on the street.
    * estar sin hacer nada = sit + idle, stand + idle.
    * hablar sin decir nada = waffle.
    * hacer como si nada = play it + cool.
    * más que nada = more than anything else.
    * nada bonito = unlovely.
    * nada claro = unclear, uncleared.
    * nada convencido = unimpressed.
    * nada convencional = unorthodox.
    * ¡nada de eso! = no dice!.
    * nada de importancia = nothing in particular.
    * nada de nada = zilch.
    * nada desdeñable = not inconsiderable.
    * nada despreciable = not inconsiderable.
    * nada en absoluto = not at all, nothing whatsoever.
    * nada en la vida es gratuito = you cannot make an omelette without breaking eggs.
    * nada envidiable = unenviable.
    * nada es gratis = nothing comes without a cost.
    * nada es gratis en la viña del Señor = there is no such thing as a free lunch, there is no such thing as a free ride.
    * nada es mejor que = nothing beats....
    * nada + estar + más apartado de la realidad = nothing + can + be further from the truth.
    * nada + estar + más apartado de la verdad = nothing + can + be further from the truth.
    * nada + estar + más lejos de la verdad = nothing + can + be further from the truth, nothing + can + be further from the truth.
    * nada extraordinario = unremarkable.
    * nada impresionado = unimpressed.
    * nada instintivo = counter-intuitive [counterintuitive].
    * nada intuitivo = counter-intuitive [counterintuitive].
    * nada lógico = counter-intuitive [counterintuitive].
    * nada más = anything else, nothing else.
    * nada más y nada menos = as much as + Expresión Numérica.
    * nada más y nada menos que = in the order of + Cantidad, nothing less than.
    * nada más y nada menos que de/por + Cantidad = to the tune of + Cantidad.
    * nada más y nada menos que desde + Expresión Temporal = from as far back as + Expresión Temporal.
    * nada más y nada menos que + Número = as many as + Número.
    * nada materialista = unworldly.
    * nada menos que + Nombre + tan + Adjetivo + como = no less + Adjetivo + Nombre + than.
    * nada puede estar más alejado de la realidad = nothing can be further from the truth.
    * nada puede estar más apartado de la realidad = nothing can be further from the truth.
    * nada sabe mejor que sentirse delgado = nothing tastes as good as thin feels.
    * nada se acaba hasta que no se acaba = nothing is done until it's done.
    * nada sorprendente = unsurprising.
    * nada supera a = nothing beats....
    * no andar en nada bueno = be up to no good, get up to + no good.
    * no conducir a nada = be exercises in + futility.
    * no conocer a Alguien de nada = not know + Pronombre + from Adam.
    * no conocer a Alguien para nada = not know + Pronombre + from Adam.
    * no conseguir nada = achieve + nothing.
    * no deber nada = pay + Posesivo + dues.
    * no decir nada = keep + quiet.
    * no decir nada a nadie = lips + seal.
    * no encontrar nada + Adjetivo = find far from + Adjetivo.
    * no estar nada + Adjetivo = be anything but + Adjetivo.
    * no + haber + nada como = there + be + nothing like.
    * no haber nada de verdad en = there + be + any/no truth to.
    * no + haber + nada malo en = there + be + nothing wrong in/with.
    * no hacer nada = vegetate, veg out.
    * no hacer nada al respecto = leave + unchecked.
    * no hacer nada de particular = do + nothing in particular.
    * no hay nada como = nothing beats....
    * no hay nada imposible = all bets are off.
    * no hay nada mejor que = nothing beats....
    * no hay nada oculto = what you see is what you get.
    * no importar nada = not give a shit, not give a fuck.
    * no parecerse en nada a = be nothing like.
    * no perderse nada = be no great loss.
    * no querer saber más nada de = drop + Nombre + like a hot potato, drop + Nombre + like a hot brick.
    * no querer saber nada de = want + nothing to do with.
    * no querer tener nada que ver con = want + nothing to do with.
    * no revelar nada a nadie = lips + seal.
    * no ser nada = add up to + nothing.
    * no ser nada fácil = be hard-pushed to.
    * no servir de nada = be of no avail, be to no avail.
    * no servir de nada que + Subjuntivo = no use + Ving.
    * no servir para nada = be good for nothing, pissing into the wind, be of no avail, be to no avail, all + be for + naught.
    * no significar nada = add up to + nothing.
    * no suponer nada = add up to + nothing.
    * no tener nada en contra de Algo = have + nothing against, have + no quarrel about + Nombre.
    * no tener nada que perder = have + nothing to lose.
    * no tener nada que ver con = be irrelevant to.
    * no tener tiempo de nada = have + not a moment to spare.
    * o nada en absoluto = if at all.
    * para nada = in vain, to no avail, without any avail, vainly, of no avail.
    * para que no falte de nada = for good measure.
    * persona que nunca se deshace de anda = hoarder, packrat, magpie.
    * por nada = for nothing.
    * por nada del mundo = for the life of me.
    * por nada o casi nada = at little or no extra cost.
    * por no decir nada de = to say nothing of.
    * por poco o nada = at little or no extra cost.
    * por probar nada se pierde = nothing ventured, nothing gained.
    * primero que nada = first off.
    * que no conduce a nada = circuitous.
    * quien nada arriesga nada gana = nothing ventured, nothing gained.
    * reducir a la nada = reduce to + nil.
    * saber un poco de todo y mucho de nada = jack of all trades, master of none.
    * sentarse sin hacer nada = sit + idle.
    * ser nada más y nada menos que = be nothing less than.
    * servir de poco o nada = be of little or no avail.
    * servir para nada = count + for nothing.
    * sin decir nada = dumbly.
    * sin dejar nada fuera = the works!.
    * sin nada de gracia = unfunny.
    * sin nada que destacar = uneventful.
    * sin poder hacer nada = helplessly.
    * trabajar a cambio de nada = work for + nothing.
    * una cosa no + tener + nada que ver con la otra = one thing + have + nothing to do with the other.
    * y antes de nada = the next thing + Pronombre + know.

    * * *
    A
    1 nothing
    es mejor que nada it's better than nothing
    de nada sirve que le compres libros si no los lee there's no point in buying him books if he doesn't read them
    antes que or de nada first of all
    nada te faltará or no te faltará nada you won't want for anything
    no hay nada como un buen baño caliente there's nothing like a nice hot bath
    hace dos días que no come nada he hasn't eaten a thing o anything for two days
    ¡no sirves para nada! you're useless
    no se hizo nada he wasn't hurt
    no sé por qué llora, yo no le hice nada I don't know why he's crying, I didn't touch him
    ¿te has hecho daño? — no, no ha sido nada did you hurt yourself? — no, it's nothing
    ¡perdón! — no fue nada sorry! — that's all right
    no es por nada pero … don't take this the wrong way but …
    se fue sin decir nada she left without a word
    nadie me dio nada nobody gave me anything
    nada DE algo:
    no necesita nada de azúcar it doesn't need any sugar at all
    eso no tiene nada de gracia that's not in the least bit o not at all funny
    ¡nada de juegos or jugar ahora! you're not playing o I don't want any games now!
    2 ( en locs):
    de nada you're welcome, it's a pleasure, don't mention it ( frml)
    nada de nada ( fam); not a thing
    nada más: no hay nada más there's nothing else
    ¿algo más? — nada más anything else? — no, that's it o that's all o that's the lot
    no se pudo hacer nada más or más nada por él nothing more could be done for him
    nada más fui yo ( Méx); I was the only one who went
    no nada más yo lo critico ( Méx); I'm not the only one to criticize him
    salí nada más comer I went out right o straight after lunch
    nada más llegar subió a verla as soon as he arrived he went up to see her
    nada más que: la verdad, toda la verdad y nada más que la verdad the truth, the whole truth, and nothing but the truth
    no se lo dije nada más que a él he's the only one I told, I didn't tell anyone except him o but him
    nada que … ( Andes fam): ya son las diez y nada que vienen it's already ten o'clock and there's still no sign of them
    ni nada ( fam): no me avisó ni nada ( fam); he didn't tell me or anything, he didn't even tell me
    no es ambicioso ni nada ( iró); he's not at all ambitious or anything like that! ( iro)
    para nada not … at all
    ese tema no se tocó para nada that topic didn't come up at all
    no me gustó para nada I didn't like it at all o one little bit
    ahí es nada ( fam iró): hicieron un par de millones, ahí es nada they made a couple of million … peanuts o chickenfeed! ( colloq iro)
    como si nada ( fam): ¡me lo dice como si nada! she tells me as casual as you like, and she tells me as if it was nothing
    se quedó como si nada she didn't even bat an eyelid
    se lo dije mil veces, pero como si nada I told her over and over again, but it didn't do the slightest bit of good
    no estás/está en nada ( Ven arg); you're/he's so uncool ( colloq), you don't/he doesn't have a clue ( colloq)
    no hay nada que hacerle ( fam); that's all there is to it, there are no two ways about it
    B
    1
    (algo): ¿has visto alguna vez nada igual? have you ever seen the like of it o the likes of it o anything like it?
    antes de que digas nada before you say anything
    2
    (muy poco): con or de nada se rompe it breaks just like that
    fue un golpe de nada it was only a little bump
    en nada de tiempo in no time at all
    compraron la casa por nada they bought the house for next to nothing
    dentro de nada very soon, in no time at all
    estar en nada: estuvo en nada que perdiéramos el tren we very nearly missed the train
    no nos vieron, pero estuvo en nada they didn't see us, but it was a close call o shave
    3 ( fam)
    (uso expletivo): y nada, que al final no lo compró anyway, in the end she didn't buy it
    pues nada, ya veremos qué pasa well o anyway, we'll see what happens
    C ( Esp) (en tenis) love
    quince-nada fifteen-love
    no está nada preocupado he isn't at all o the least bit worried
    anoche no dormí nada I didn't sleep a wink o at all last night
    no me gusta nada lo que has hecho I don't like what you've done one bit
    no es nada engreído el chico ( iró); he sure is vain!, he isn't half conceited! ( BrE)
    A ( Fil):
    la nada nothing
    el universo se creó de la nada the universe was created from nothing o from the void
    surgió de la nada it came out of nowhere
    B
    (Méx, RPl fam) (pequeña cantidad): ¿le diste vino al bebé? — sólo una nada did you give the baby wine? — only a tiny drop
    le puse una nada de sal I added a tiny pinch of salt
    ganó por una nada he won by a whisker
    * * *

     

    Del verbo nadar: ( conjugate nadar)

    nada es:

    3ª persona singular (él/ella/usted) presente indicativo

    2ª persona singular (tú) imperativo

    Multiple Entries:
    nada    
    nadar
    nada pronombre
    1


    de nada sirve que le compres libros there's no point in buying him books;
    antes que or de nada first of all;
    no quiere nada he doesn't want anything;
    ¡no sirves para nada! you're useless;
    sin decir nada without a word
    b) ( en locs)


    nada de nada (fam) not a thing;
    nada más: no hay nada más there's nothing else;
    ¿algo más? — nada más anything else? — no, that's it o that's all;
    nada más fui yo (Méx) I was the only one who went;
    salí nada más comer I went out right o straight after lunch;
    sacó (nada más ni) nada menos que el primer puesto she came first no less;
    para nada: no me gustó para nada I didn't like it at all;
    por nada: la compraron por nada they bought it for next to nothing;
    discuten por nada they argue over nothing;
    llora por nada she cries at the slightest little thing
    2 (Esp) ( en tenis) love;

    ■ adverbio:
    no está nada preocupado he isn't at all o the least bit worried;

    esto no me gusta nada I don't like this at all o (colloq) one bit
    nadar ( conjugate nadar) verbo intransitivo
    a) [persona/pez] to swim;

    ¿sabes nada? can you swim?;

    nada (estilo) mariposa/pecho to do (the) butterfly/breaststroke;
    nada de espalda or (Méx) de dorso to do (the) back stroke
    b) [ramas/hojas] ( flotar) to float

    c)

    nadar en ( tener mucho): nada en dinero to be rolling in money (colloq);

    el pollo nadaba en grasa the chicken was swimming in grease
    verbo transitivo
    to swim
    nada
    I pron
    1 (ninguna cosa) nothing: ¿qué te cuentas?, - nada nuevo, how it's going?, - nothing new
    (con otro negativo) nothing, not... anything: no hay nada más importante, there is nothing more important
    no tocamos nada, we didn't touch anything
    no lo cambiaría por nada del mundo, I wouldn't change it for anything on earth
    2 (en preguntas) anything: ¿no tienes nada que decir?, don't you have anything to say?
    3 (muy poco) con la niebla no veíamos nada, we couldn't see a thing in the fog
    no fue nada, (herida, golpe) I wasn't hurt
    (respuesta a una disculpa) it's all right
    4 (en ciertas construcciones) anything
    más que nada, more than anything: me importa más que nada, it means more than anything else to me
    sin decir nada, without saying anything/a word
    II adverbio not at all: no nos aburrimos nada, we weren't bored at all
    no escribe nada mal, he doesn't write at all badly
    III sustantivo femenino nothingness
    ♦ Locuciones: casi nada, almost nothing
    gracias, - de nada, thanks, - don't mention it
    más que nada: te lo digo más que nada para que no vayas a meter la pata, more than anything else I'm telling you so you don't put your foot in it
    nada más: nada más oírlo, as soon as she heard it
    familiar para nada, not at all
    nadar verbo intransitivo
    1 Dep to swim: no sé nadar, I can't swim
    2 (un objeto) to float
    3 (tener en abundancia) nada en libros, she has a lot of books
    ' nada' also found in these entries:
    Spanish:
    absolutamente
    - adelantar
    - adorno
    - amilanarse
    - amohinarse
    - balde
    - bastante
    - bregar
    - cabo
    - callar
    - calmarse
    - cero
    - ciega
    - ciego
    - clara
    - claro
    - comecome
    - como
    - comparecencia
    - concreta
    - concreto
    - conducir
    - contra
    - dar
    - débil
    - decir
    - derecha
    - desocupada
    - desocupado
    - doblar
    - doblarse
    - doble
    - ecuánime
    - embalarse
    - envidiar
    - escaramuza
    - escarceo
    - faltar
    - frescura
    - ir
    - gusto
    - hablar
    - incumbir
    - interés
    - interlunio
    - jota
    - jueves
    - maldita
    - maldito
    - más
    English:
    all
    - all right
    - amusing
    - antsy
    - anything
    - associate
    - avail
    - blank
    - board
    - breathe
    - burn
    - clash
    - clear
    - click
    - come into
    - contrary
    - cop
    - damn
    - dark
    - dark horse
    - dead
    - depth
    - dim
    - dishwater
    - disorderly
    - drone
    - dwindle
    - earth
    - earthly
    - easy
    - enforce
    - ever
    - excuse
    - first
    - flair
    - further
    - go on
    - go without
    - going
    - good
    - hand
    - hang about
    - hang around
    - hardly
    - harm
    - have
    - head
    - home
    - hot
    - ill-considered
    * * *
    pron
    1. [ninguna cosa o cantidad] nothing;
    [en negativas] anything;
    no he leído nada de Lorca I haven't read anything by Lorca;
    no pasó nada nothing happened;
    a él nada parece satisfacerle he never seems to be satisfied with anything;
    de nada vale insistir there's no point in insisting;
    nada me gustaría más que poder ayudarte there's nothing I'd like more than to be able to help you;
    no hay nada como un buen libro there's nothing (quite) like a good book;
    tranquilos, no es nada don't worry, it's nothing serious;
    casi nada almost nothing;
    de nada, Am [m5] por nada [respuesta a “gracias”] you're welcome, don't mention it;
    esto no es nada that's nothing;
    no queda nada de café there's no coffee left;
    no tengo nada de ganas de ir I don't feel like going at all;
    no dijo nada de nada he didn't say anything at all;
    no me ha gustado nada de nada I didn't like it at all o one little bit;
    nada de quejas, ¿de acuerdo? no complaining, right?, I don't want any complaints, right?;
    nada más nothing else, nothing more;
    ¿desean algo más? – nada más, gracias do you want anything else? – no, that's everything o all, thank you;
    no quiero nada más I don't want anything else;
    me dio de plazo dos días nada más she only gave me two days to do it;
    me ha costado nada más que 20 dólares it only cost me 20 dollars;
    ¡tanto esfuerzo para nada! all that effort for nothing!
    2. [poco, muy poco]
    yo apenas sé nada de ese tema I hardly know anything about that subject;
    es muy frágil y con nada se parte it's very fragile and is easily broken;
    dentro de nada any second now;
    lo he visto salir hace nada I saw him leave just a moment ago o just this minute;
    no hace nada que salió he left just a moment ago o just this minute;
    por nada se enfada she gets angry at the slightest thing, it doesn't take much for her to get angry;
    CAm, Col, Ven Fam
    a cada nada every five minutes, constantly;
    Méx
    en nada estuvo que se casara he very nearly got married
    3. Esp [en tenis] love;
    treinta nada thirty love
    4. [expresando negación]
    ¡nada de eso! absolutely not!;
    no pienso ir, ni llamar, ni nada I won't go, or call, or anything;
    no tenemos ni coche, ni moto, ni nada que se le parezca we don't have a car or a motorbike, or anything of that sort
    5. Comp
    ¡ahí es nada!, ¡casi nada!: cuesta cinco millones, ¡ahí es nada! o [m5]¡casi nada! it costs a cool five million!;
    como si nada as if nothing was the matter, as if nothing had happened;
    (nada más y) nada menos que [cosa] no less than;
    [persona] none other than; Fam
    ni nada: ¡no es alta ni nada la chica! she's tall all right!, you could say she's tall!;
    no es por nada: no es por nada pero creo que estás equivocado don't take this the wrong way, but I think you're mistaken;
    no es por nada pero llevas la bragueta abierta by the way, your fly's undone
    adv
    1. [en absoluto] at all;
    la película no me ha gustado nada I didn't like the movie at all;
    no he dormido nada I didn't get any sleep at all;
    no es nada extraño it's not at all strange;
    la obra no es nada aburrida the play isn't the slightest bit boring;
    no está nada mal it's not at all bad;
    no nos llevamos nada bien we don't get on at all well;
    Fam
    ¿te importa que me quede? – ¡para nada! do you mind if I stay? – of course not! o not at all!
    2. Fam [enfático]
    nada, que no hay manera de convencerle but no, he just refuses to be convinced
    nf
    1.
    la nada nothingness, the void;
    [el no ser]
    salir o [m5] surgir de la nada to appear out of o from nowhere
    2. Méx, RP Fam [muy poco]
    le pedí plata y me dio una nada I asked him for some money and he gave me next to nothing;
    comí una nada de helado I had a tiny bit of ice cream
    de nada loc adj
    te he traído un regalito de nada I've brought you a little something;
    es sólo un rasguño de nada it's just a little scratch
    nada más loc adv
    1. [al poco de]
    nada más salir de casa… no sooner had I left the house than…, as soon as I left the house…;
    nos iremos nada más cenar we'll go as soon as we've had dinner, we'll go straight after dinner
    2. Méx [solamente]
    nada más vine yo I'm the only one who's come
    3. Méx [sin más]
    de la fiesta regresaron a casa y nada más they went straight home after the party
    * * *
    I pron nothing;
    no hay nada there isn’t anything;
    no es nada it’s nothing;
    nada más nothing else;
    nada menos que no less than;
    nada de nada nothing at all;
    para nada not at all;
    no lo entiendes para nada you don’t understand at all;
    lo dices como si nada you talk about it as if it was nothing;
    más que nada more than anything;
    no lo haría por nada del mundo I wouldn’t do it if you paid me;
    por menos de nada for no reason at all;
    nada más llegar as soon as I arrived;
    antes de nada first of all;
    ¡nada de eso! fam you can put that idea out of your head;
    ¡casi nada! peanuts!;
    ¡de nada! you’re welcome, not at all;
    pues nada, … well, …
    II adv not at all;
    no ha llovido nada it hasn’t rained;
    no estoy nada contento I’m not at all happy
    III f nothingness
    * * *
    nada adv
    : not at all, not in the least
    no estamos nada cansados: we are not at all tired
    nada nf
    1) : nothingness
    2) : smidgen, bit
    una nada le disgusta: the slightest thing upsets him
    nada pron
    1) : nothing
    no estoy haciendo nada: I'm not doing anything
    2)
    casi nada : next to nothing
    3)
    de nada : you're welcome
    4)
    dentro de nada : very soon, in no time
    5)
    nada más : nothing else, nothing more
    * * *
    nada1 adv at all
    nada2 pron
    1. nothing / not... anything
    no hay nada, está vacío there's nothing there, it's empty
    2. (en tenis) love
    de nada (como respuesta) you're welcome / don't mention it (sin importancia) little / slight
    nada de no / any
    no tengo nada de dinero I've got no money / I haven't got any money
    no habla nada de inglés he speaks no English / doesn't speak any English
    nada más... as soon as...
    nada más entrar, vi a Fernando I saw Fernando as soon as I went in

    Spanish-English dictionary > nada

  • 7 so

    səu
    1. adverb
    1) ((used in several types of sentence to express degree) to this extent, or to such an extent: `The snake was about so long,' he said, holding his hands about a metre apart; Don't get so worried!; She was so pleased with his progress in school that she bought him a new bicycle; They couldn't all get into the room, there were so many of them; He departed without so much as (= without even) a goodbye; You've been so (= very) kind to me!; Thank you so much!) tan, tanto
    2) ((used to express manner) in this/that way: As you hope to be treated by others, so you must treat them; He likes everything to be (arranged) just so (= in one particular and precise way); It so happens that I have to go to an important meeting tonight.) así
    3) ((used in place of a word, phrase etc previously used, or something previously stated) as already indicated: `Are you really leaving your job?' `Yes, I've already told you / said so'; `Is she arriving tomorrow?' `Yes, I hope so'; If you haven't read the notice, please do so now; `Is that so (= true)?' `Yes, it's really so'; `Was your father angry?' `Yes, even more so than I was expecting - in fact, so much so that he refused to speak to me all day!) eso
    4) (in the same way; also: `I hope we'll meet again.' `So do I.'; She has a lot of money and so has her husband.) también
    5) ((used to express agreement or confirmation) indeed: `You said you were going shopping today.' `So I did, but I've changed my mind.'; `You'll need this book tomorrow, won't you?' `So I will.') así es, en efecto

    2. conjunction
    ((and) therefore: John had a bad cold, so I took him to the doctor; `So you think you'd like this job, then?' `Yes.'; And so they got married and lived happily ever after.) así que, por lo tanto, de manera que
    - so-so
    - and so on/forth
    - or so
    - so as to
    - so far
    - so good
    - so that
    - so to say/speak

    so1 adv
    1. tan
    2. así
    Look, that's Bill So it is mira, allí está Bill Así es
    3. que sí / que no
    4. también
    I went, and so did Pete yo fui, y Pete también
    so long! ¡hasta luego!
    so2 conj así que
    you broke it, so you have to pay for it lo has roto tú, así que tendrás que pagarlo
    so we're not going on holiday? ¿así que no nos vamos de vacaciones?
    so what? ¿y qué?

    Multiple Entries: SO     so
    so 1 m fam pey ¡so burro!, you great oaf!
    so 2 prep (bajo) under
    so pena de, under penalty of
    so pretexto/color de, under the guise of 'so' also found in these entries: Spanish: abalanzarse - abarcar - abotargada - abotargado - abur - acalorarse - agujetas - ahí - ahora - alma - amabilidad - amable - aquello - así - atonía - aun - avisar - bala - balbucear - bondad - cabezota - casualidad - celebrar - cerrarse - comecome - como - compensar - con - conque - cortante - creer - decir - decoración - deformación - dejarse - delito - denominada - denominado - desairar - disponer - dosificar - embalarse - embrutecerse - emoción - empañar - encoger - escacharrar - escrupulosa - escrupuloso - esperar English: afraid - allowance - aloud - and - anything - as - ask back - attain - awkward - be - believe - better - blunder - bored - bull - bumpy - busy - calculating - careless - change over - cheap - cheese off - clingy - come round - conceited - condescending - congenial - courteous - critical - damn - do - domineering - dreary - enunciate - even - far - fix - flag - forecast - forgetful - forth - forward - glaringly - gratifying - grieve - grouchy - grunt - gullible - gulp - happen
    so
    tr[səʊ]
    1 (therefore) así que, por lo tanto, de manera que
    she was tired, so she went to bed estaba cansada, así que se fue a la cama
    2 (to express purpose) para, para que
    1 (introductory) así que, pues, bueno
    so I made a mistake! what about it? ¡pues me he equivocado! ¿y qué?
    so, what now? bueno, ¿ahora qué?
    don't drive so fast no vayas tan rápido, no corras tanto
    3 (unspecified number or amount, limit) tanto,-a
    it'll take a month or so tardará un mes más o menos, tardará un mes o así
    why don't you say that you earn so much? ¿por qué no dices que ganas tanto?
    so much noise/food tanto ruido/tanta comida
    so many boys/girls tantos niños/tantas niñas
    4 (thus, in this way) así, de esta manera, de este modo
    cut the fish, like so corta el pescado así
    of all the stupid people I know, no-one is more so than you de todas las personas estúpidas que conozco, no hay ninguna como tú
    I think/hope so creo/espero que sí
    if so en este caso, de ser así
    6 (to express agreement, also) también
    so am I/so do I/so can I/so have I yo también
    1 (factual, true) así
    \
    SMALLIDIOMATIC EXPRESSION/SMALL
    and so on (and so forth) y así sucesivamente, etcétera
    just so / exactly so perfecto, en orden
    so be it así sea
    so long! ¡hasta luego!, ¡hasta pronto!
    so much for new technology! ¡vaya nueva tecnología!
    so much for your advice! ¡vaya consejo que me diste!
    so there! ¡ea!, ¡para que sepas!
    so what? ¿y qué?
    so ['so:] adv
    do you think so?: ¿tú crees?
    so it would seem: eso parece
    I told her so: se lo dije
    he's ready, or so he says: según dice, está listo
    it so happened that...: resultó que...
    do it like so: hazlo así
    so be it: así sea
    2) also: también
    so do I: yo también
    3) thus: así, de esta manera
    4) : tan
    he'd never been so happy: nunca había estado tan contento
    5) consequently: por lo tanto
    so conj
    1) therefore: así que
    2) or so that : para que, así que, de manera que
    3)
    so what? : ¿y qué?
    so
    adv.
    así adv.
    por consiguiente adv.
    por tanto adv.
    tal adv.
    también adv.
    tan adv.
    tanto adv.
    conj.
    así que conj.
    interj.
    îverdad... interj.

    I səʊ
    1)
    a) ( very) (before adj and adv) tan; (with verb) tanto
    b) ( as much as that) (before adj and adv) tan; (with verb) tanto

    why are you so stubborn? — ¿por qué eres tan terco?

    not so... as: we've never been so busy as we are now nunca hemos estado tan ocupados como ahora; it's not so much a hobby as an obsession — no es tanto un hobby como una obsesión

    2)
    a) (up to a certain point, limit)
    d)

    so... (that) — tan... que

    he was so rude (that) she slapped him — fue tan grosero, que le dio una bofetada

    he so hated the job, he left — odiaba tanto el trabajo, que lo dejó

    so... as to + inf: I'm not so stupid as to believe him no soy tan tonta como para creerle; would you be so kind as to explain this to me? — (frml) ¿tendría la gentileza de explicarme esto?

    4)
    a) (thus, in this way)

    the street was so named because... — se le puso ese nombre a la calle porque...

    if you feel so inclined — si tienes ganas, si te apetece (esp Esp)

    b) ( as stated) así

    that is so — (frml) así es

    not so — no es cierto, no es así

    if so, they're lying — si es así or de ser así, están mintiendo

    d)

    and so on o and so forth — etcétera

    5)
    a) (replacing clause, phrase, word)

    is he coming tomorrow? - it seems so — ¿viene mañana? - así or eso parece

    will he be pleased? - I expect so — ¿estará contento? - me imagino que sí

    I got a bit dirty - so I see — me ensucié un poco - sí, ya veo

    I told you so — ¿no te lo dije?

    is she interested? - very much so — ¿le interesa? - sí, y mucho

    b) ( contradicting) (used esp by children)
    6) (with v aux)
    a) (also, equally)
    b) ( indeed)
    7)

    so here we are again — bueno, aquí estamos otra vez

    so what's new with you? — y ¿qué hay or qué cuentas de nuevo?

    c) (querying, eliciting information)

    so now what do we do? — ¿y ahora qué hacemos?

    d) (summarizing, concluding) así que
    e) ( expressing surprised reaction) así que, conque

    so that's what he's after!así que or conque eso es lo que quiere!

    but she's not a Catholic - so? — pero no es católica - ¿y qué (hay)?

    so what? — ¿y qué?


    II
    a)

    so (that): she said it slowly, so (that) we'd all understand lo dijo despacio, para que or de manera que todos entendiéramos; she said it slowly, so (that) we all understood lo dijo despacio, así que or de manera que todos entendimos; not so (as) you'd notice (colloq): has he cleaned in here? - not so as you'd notice — ¿ha limpiado aquí? - pues si ha limpiado, no lo parece

    b)

    so as to + inf — para + inf

    2) (therefore, consequently) así que, de manera que

    he wasn't at home, so I called again — no estaba en casa, así que or de manera que volví a llamar más tarde


    III
    noun ( Mus) sol m

    I [sǝʊ]
    1. ADV
    1) (=to such an extent)
    a) (with adj/adv) tan

    it is so big that... — es tan grande que...

    I wish you weren't so clumsy — ¡ojalá no fueras tan patoso!

    it was so heavy! — ¡pesaba tanto!

    "how's your father?" - "not so good" — -¿cómo está tu padre? -no muy bien

    it's about so high/long — es más o menos así de alto/largo

    she's not so clever as him — no es tan lista como él

    he's not so silly as to do that — no es bastante tonto para hacer eso, no es tan tonto como para hacer eso

    so many — tantos/as

    so much — tanto/a

    thank you so much — muchísimas gracias, muy agradecido

    it's not so very difficult — no es tan difícil

    kind, sure etc
    b) (with vb) tanto

    he who so loved Spainliter él que amó tanto a España

    2) (=thus, in this way, likewise) así, de esta manera, de este modo

    so it was that... — así fue que..., de esta manera or de este modo fue como...

    we so arranged things that... — lo arreglamos de modo que...

    so it is!, so it does! — ¡es verdad!, ¡es cierto!, ¡correcto!

    is that so? — ¿de veras?

    isn't that so? — ¿no es así?

    so be it — así sea

    and he did so — y lo hizo

    do so then! — ¡hazlo, pues!

    by so doinghaciéndolo así

    I expect so — supongo que sí, a lo mejor

    so farhasta aquí or ahora

    and so forth — y así sucesivamente, etcétera

    it so happens that... — resulta que..., el caso es que...

    I hope so — eso espero yo, espero que sí

    how so? — ¿cómo es eso?

    if so — en este caso, en cuyo caso

    just so! — ¡eso!, ¡eso es!

    you do it like so * — se hace así, se hace de esta manera

    only more so — pero en mayor grado

    so much so that... — hasta tal punto or grado que..., tanto es así que...

    not so! — ¡nada de eso!

    and so on — y así sucesivamente, etcétera

    so saying he walked away — dicho eso, se marchó

    so he sayseso dice él

    so to speakpor decirlo así

    I think so — creo que sí

    I thought some lo figuraba or suponía

    I told you so — ya te lo dije

    why so? — ¿por qué?, ¿cómo?

    3) (=also)

    he's wrong and so are you — se equivocan tanto usted como él

    so do I — (y) yo también

    "I work a lot" - "so do I" — -trabajo mucho -(y) yo también

    "I love horses" - "so do I" — -me encantan los caballos -a mí también

    "I've been waiting for ages!" - "so have we" — -¡llevo esperando un siglo! -(y) nosotros también

    so would I — yo también

    so long! * — ¡adiós!, ¡hasta luego!

    so much the better/worse — tanto mejor/peor

    so much for her promises! — ¡eso valen sus promesas!

    ten or so — unos diez, diez más o menos

    ten or so people — unas diez personas, diez personas o así or más o menos

    at five o'clock or soa las cinco o así or o por ahí or más o menos

    2. CONJ

    so as to do sth — para hacer algo, a fin de hacer algo

    so thatpara que + subjun, a fin de que + subjun

    2) (expressing result) así que, de manera que

    he hadn't studied, so he found the exam difficult — no había estudiado, así que or de manera que el examen le resultó difícil

    it rained and so we could not go out — llovió, así que no pudimos salir, llovió y no pudimos salir

    so that — de modo que, de manera que

    he stood so that he faced westse puso de tal modo que or de manera que miraba al oeste, se puso mirando al oeste

    3) (=therefore) así que

    the shop was closed, so I went home — la tienda estaba cerrada, así que me fui a casa

    so you see... — por lo cual, entenderás...

    4) (in questions, exclamations) entonces, así que

    so you're Spanish?entonces or así que ¿eres español?

    so? * — ¿y?, ¿y qué?

    so that's the reason! — ¡por eso es!

    so there you are! — ¡ahí estás!

    so what? * — ¿y?, ¿y qué?; see there 1., 6)


    II
    [sǝʊ]
    N (Mus) = soh
    * * *

    I [səʊ]
    1)
    a) ( very) (before adj and adv) tan; (with verb) tanto
    b) ( as much as that) (before adj and adv) tan; (with verb) tanto

    why are you so stubborn? — ¿por qué eres tan terco?

    not so... as: we've never been so busy as we are now nunca hemos estado tan ocupados como ahora; it's not so much a hobby as an obsession — no es tanto un hobby como una obsesión

    2)
    a) (up to a certain point, limit)
    d)

    so... (that) — tan... que

    he was so rude (that) she slapped him — fue tan grosero, que le dio una bofetada

    he so hated the job, he left — odiaba tanto el trabajo, que lo dejó

    so... as to + inf: I'm not so stupid as to believe him no soy tan tonta como para creerle; would you be so kind as to explain this to me? — (frml) ¿tendría la gentileza de explicarme esto?

    4)
    a) (thus, in this way)

    the street was so named because... — se le puso ese nombre a la calle porque...

    if you feel so inclined — si tienes ganas, si te apetece (esp Esp)

    b) ( as stated) así

    that is so — (frml) así es

    not so — no es cierto, no es así

    if so, they're lying — si es así or de ser así, están mintiendo

    d)

    and so on o and so forth — etcétera

    5)
    a) (replacing clause, phrase, word)

    is he coming tomorrow? - it seems so — ¿viene mañana? - así or eso parece

    will he be pleased? - I expect so — ¿estará contento? - me imagino que sí

    I got a bit dirty - so I see — me ensucié un poco - sí, ya veo

    I told you so — ¿no te lo dije?

    is she interested? - very much so — ¿le interesa? - sí, y mucho

    b) ( contradicting) (used esp by children)
    6) (with v aux)
    a) (also, equally)
    b) ( indeed)
    7)

    so here we are again — bueno, aquí estamos otra vez

    so what's new with you? — y ¿qué hay or qué cuentas de nuevo?

    c) (querying, eliciting information)

    so now what do we do? — ¿y ahora qué hacemos?

    d) (summarizing, concluding) así que
    e) ( expressing surprised reaction) así que, conque

    so that's what he's after!así que or conque eso es lo que quiere!

    but she's not a Catholic - so? — pero no es católica - ¿y qué (hay)?

    so what? — ¿y qué?


    II
    a)

    so (that): she said it slowly, so (that) we'd all understand lo dijo despacio, para que or de manera que todos entendiéramos; she said it slowly, so (that) we all understood lo dijo despacio, así que or de manera que todos entendimos; not so (as) you'd notice (colloq): has he cleaned in here? - not so as you'd notice — ¿ha limpiado aquí? - pues si ha limpiado, no lo parece

    b)

    so as to + inf — para + inf

    2) (therefore, consequently) así que, de manera que

    he wasn't at home, so I called again — no estaba en casa, así que or de manera que volví a llamar más tarde


    III
    noun ( Mus) sol m

    English-spanish dictionary > so

  • 8 see

    I si: past tense - saw; verb
    1) (to have the power of sight: After six years of blindness, he found he could see.) ver
    2) (to be aware of by means of the eye: I can see her in the garden.) ver
    3) (to look at: Did you see that play on television?) ver
    4) (to have a picture in the mind: I see many difficulties ahead.) ver, imaginarse
    5) (to understand: She didn't see the point of the joke.) comprender, entender, ver
    6) (to investigate: Leave this here and I'll see what I can do for you.) ver
    7) (to meet: I'll see you at the usual time.) ver
    8) (to accompany: I'll see you home.) acompañar
    - seeing that
    - see off
    - see out
    - see through
    - see to
    - I
    - we will see

    II si: noun
    (the district over which a bishop or archbishop has authority.) sede
    see vb
    1. ver
    turn the light on, I can't see anything enciende la luz; no veo nada
    have you seen Lesley recently? ¿has visto a Lesley últimamente?
    2. entender / ver
    3. quedar / ver
    I'll see you at ten quedamos a las diez / nos vemos a las diez
    4. ir / ver
    my tooth hurts, I'll have to see a dentist me duele una muela, tendré que ir al dentista
    let's see a ver / vamos a ver
    tr[siː]
    1 SMALLRELIGION/SMALL sede nombre femenino
    ————————
    tr[siː]
    transitive verb (pt saw tr[sɔː], pp seen tr[siːn], ger seeing)
    1 (gen) ver
    did you see who it was? ¿has visto quién era?
    have you seen any good films lately? ¿has visto una buena película últimamente?
    2 (meet, visit) ver; (receive) ver, atender; (go out with) salir con
    guess who I saw on Saturday? ¿a que no sabes a quién vi el sábado?
    3 (understand) comprender, entender, ver
    do you see what I mean? ¿entiendes lo que quiero decir?
    4 (visualize, imagine) imaginarse, ver; (envisage) creer
    5 (find out, discover) ver; (learn) oír, leer
    6 (ensure, check) asegurarse de, procurar
    could you see that all the doors are locked? ¿podría asegurarse de que todas las puertas estén cerradas con llave?
    7 (accompany) acompañar
    8 (in cards) ver, ir
    1 (gen) ver
    2 (find out, discover) ver
    3 (understand) entender, ver
    oh, I see ah, ya veo
    \
    SMALLIDIOMATIC EXPRESSION/SMALL
    I'll be seeing you! ¡hasta luego!
    let me see/let's see a ver, vamos a ver
    seeing is believing ver para creer
    see you around ya nos veremos
    see you later/soon/Monday! ¡hasta luego/pronto/el lunes!
    to be seeing things ver visiones
    to have seen better days haber conocido tiempos mejores
    to see for oneself comprobarlo uno,-a mismo,-a
    to see a lot of somebody ver a alguien a menudo
    to see one's way (clear) to doing something poder hacer algo, estar dispuesto,-a a hacer algo
    to see reason ver la razón
    to see red ponerse rojo,-a (de ira)
    to see stars ver las estrellas
    to see the back/last of somebody perder a alguien de vista
    to see the joke verle la gracia, entender el chiste
    to see the light ver la luz
    not to see the point no ver el sentido, no ver para qué
    we'll soon see about that! ¡ya lo veremos!
    you see (in explanations) verás 2 (in questions) ¿sabes?, ¿ves?
    see ['si:] v, saw ['sɔ] ; seen ['si:n] ; seeing vt
    1) : ver
    I saw a dog: vi un perro
    see you later!: ¡hasta luego!
    2) experience: ver, conocer
    3) understand: ver, entender
    4) ensure: asegurarse
    see that it's correct: asegúrese de que sea correcto
    5) accompany: acompañar
    6)
    to see off : despedir, despedirse de
    see vi
    1) : ver
    seeing is believing: ver para creer
    2) understand: entender, ver
    now I see!: ¡ya entiendo!
    3) consider: ver
    let's see: vamos a ver
    4)
    to see to : ocuparse de
    see n
    : sede f
    the Holy See: la Santa Sede
    n.
    sede s.f.
    v.
    (§ p.,p.p.: saw, seen) = observar v.
    percibir v.
    ver v.
    (§pres: veo, ves...) imp. ve-•)

    I
    1. siː
    1) (past saw; past p seen) transitive verb
    2)
    a) ver*

    to see somebody/something + inf: I didn't see her arrive no la vi llegar; we'll be sorry to see her go nos va a dar pena que se vaya; to see somebody/something -ing: I can see somebody coming this way veo venir a alguien; I thought I was seeing things pensé que estaba viendo visiones; I'll believe it when I see it hasta que no lo vea no lo creo; to be glad to see the back of somebody — alegrarse de que alguien se vaya

    b) \<\<film/play\>\> ver*
    c) (look at, inspect) ver*

    may I see your ticket? — ¿me permite su entrada (or boleto etc)?

    3)
    a) (perceive, notice) ver*
    b) (learn from reading, hearing)

    I see from your application form that... — he leído en su solicitud que...

    4) ( understand) ver*

    do you see what I mean? — ¿entiendes?, ¿te das cuenta?

    I can see (that) you're in a difficult position, but... — me doy cuenta de or comprendo que estás en una situación difícil, pero...

    5) (consider, regard) ver*

    the way I see it, as I see it — a mi modo de ver, tal como yo lo veo

    6)
    a) ( visualize)

    can you see him as a teacher? — ¿te lo imaginas de profesor?

    b) (envisage, foresee)

    to see something/somebody -ING: I can't see it working no creo que vaya a funcionar; I can see her working abroad — la imagino trabajando en el extranjero

    c) ( accept) (AmE colloq)

    we could move Johnson over to Sales - OK, I can see that — podríamos pasar a Johnson a Ventas - bueno, eso me parece bien

    7)
    a) (find out, determine) ver*
    b) ( ensure)

    to see that: see that it doesn't happen again — que no vuelva a suceder

    8)
    a) (experience, undergo)
    b) ( be the occasion of) (journ)

    in a week which has seen the start of... — en una semana que ha visto el inicio de...

    next Thursday sees the launch of the new model — el próximo jueves es la fecha señalada para el lanzamiento del nuevo modelo

    9)
    a) ( meet) ver*

    when can I see you again? — ¿cuándo nos podemos volver a ver?

    b) ( go out with) (colloq) salir* con
    c) ( saying goodbye) (colloq)

    see you! — hasta luego!, hasta la vista!

    see you later/tonight/soon/on Saturday! — hasta luego/esta noche/pronto/el sábado!

    10) ( visit)
    a) ( socially) ver*
    b) ( for consultation) ver*

    you should see a specialistdeberías ver a or ir a un especialista

    to see somebody about something: can I see you about something privately? — ¿podría hablar con usted de un asunto privado?

    11) ( receive) ver*, atender*
    12) (escort, accompany) acompañar

    2.
    vi
    1)
    a) ver*
    b) (look, inspect) ver*
    2) (understand, realize) ver*

    can't you see he loves you? — ¿no te das cuenta de or no ves que te quiere?

    3) (consider, think) ver*

    let's see — vamos a ver, veamos

    I'll see, but I can't promise anything — voy a ver, pero no te puedo prometer nada

    4) ( find out) ver*

    will it work? - try it and see — ¿funcionará? - prueba a ver

    what's going on? - you'll soon see — ¿qué pasa? - ya lo verás

    Phrasal Verbs:

    II
    noun ( diocese) sede f

    I
    [siː]
    (pt saw) (pp seen) VT VI
    1) (gen) ver

    to see sb do or doing sth — ver a algn hacer algo

    did you see that Queen Anne is dead? — ¿has oído que ha muerto la reina Ana?

    he's seen it allestá de vuelta de todo

    there was nobody to be seen — no se veía ni nadie

    as you can see — como ves

    I'll see him damned first — antes le veré colgado

    I never thought I'd see the day when... — nunca pensé ver el día en que...

    this dress isn't fit to be seen — este vestido no se puede ver

    see for yourself — velo tú

    I'll go and see — voy a ver

    now see here! (in anger) ¡mira!, ¡oiga!, ¡escuche!

    I see nothing wrong in it — no le encuentro nada malo

    I see in the paper that... — sale en el periódico que...

    let me see, let's see — (=show me/us) a ver; (=let me/us think) vamos a ver

    she's certainly seeing lifees seguro que está viendo muchas cosas

    we'll not see his like again — no veremos otro como él

    he's seen a lot of the world — ha visto mucho mundo

    so I see — ya lo veo

    I must be seeing things *estoy viendo visiones

    I can't see to read — no veo lo suficiente para leer

    can you see your way to helping us? — (fig) ¿nos hace el favor de ayudarnos?

    we'll see — ya veremos, a ver

    I'll see what I can do — veré si puedo hacer algo

    she won't see 40 again — los 40 ya no los cumple

    2) (=visit, meet) ver, visitar; (=have an interview with) tener una entrevista con, entrevistarse con

    the minister saw the Queen yesterdayel ministro se entrevistó or tuvo una entrevista con la Reina ayer

    I want to see you about my daughter — quiero hablar con usted acerca de mi hija

    what did he want to see you about? — ¿qué asunto quería discutir contigo?, ¿qué motivo tuvo su visita?

    we'll be seeing them for dinnervamos a cenar con ellos

    to see the doctor — ir a ver al médico, consultar al médico

    you need to see a doctortienes que ir a ver or consultar a un médico

    to go and see sb — ir a ver a algn; (a friend) visitar a algn

    we don't see much of them nowadays — ahora les vemos bastante poco

    see you! *chau *

    see you on Sunday! — ¡hasta el domingo!

    see you tomorrow! — ¡hasta mañana!

    see you later! — ¡hasta luego!

    see you soon! — ¡hasta pronto!

    3) (=understand, perceive) entender

    this is how I see it — este es mi modo de entenderlo, yo lo entiendo así

    I saw only too clearly that... — percibí claramente que...

    it's all over, see? * — se acabó, ¿entiendes?

    I can't or don't see why/how etc... — no veo or entiendo por qué/cómo etc...

    I don't see it, myself — yo no creo que sea posible

    he's dead, don't you see? — está muerto, ¿me entiendes?

    the Russians see it differently — los rusos lo miran desde otro punto de vista, el criterio de los rusos es distinto

    I fail to see how — no comprendo or entiendo cómo

    as far as I can see — por lo visto, por lo que yo veo

    the way I see it — a mi parecer

    4) (=accompany) acompañar

    he was so drunk we had to see him to bedestaba tan borracho que tuvimos que llevarle a la cama

    to see sb to the dooracompañar a algn a la puerta

    to see sb homeacompañar a algn a casa

    may I see you home? — ¿puedo acompañarte a casa?

    5) (=try) procurar

    see if... — ve a ver si..., mira a ver si...

    6) (=imagine) imaginarse

    I don't see her as a ministerno la veo or no me la imagino de ministra

    7) (=ensure)

    II
    [siː]
    N (Rel) sede f ; [of archbishop] arzobispado m ; [of bishop] obispado m
    * * *

    I
    1. [siː]
    1) (past saw; past p seen) transitive verb
    2)
    a) ver*

    to see somebody/something + inf: I didn't see her arrive no la vi llegar; we'll be sorry to see her go nos va a dar pena que se vaya; to see somebody/something -ing: I can see somebody coming this way veo venir a alguien; I thought I was seeing things pensé que estaba viendo visiones; I'll believe it when I see it hasta que no lo vea no lo creo; to be glad to see the back of somebody — alegrarse de que alguien se vaya

    b) \<\<film/play\>\> ver*
    c) (look at, inspect) ver*

    may I see your ticket? — ¿me permite su entrada (or boleto etc)?

    3)
    a) (perceive, notice) ver*
    b) (learn from reading, hearing)

    I see from your application form that... — he leído en su solicitud que...

    4) ( understand) ver*

    do you see what I mean? — ¿entiendes?, ¿te das cuenta?

    I can see (that) you're in a difficult position, but... — me doy cuenta de or comprendo que estás en una situación difícil, pero...

    5) (consider, regard) ver*

    the way I see it, as I see it — a mi modo de ver, tal como yo lo veo

    6)
    a) ( visualize)

    can you see him as a teacher? — ¿te lo imaginas de profesor?

    b) (envisage, foresee)

    to see something/somebody -ING: I can't see it working no creo que vaya a funcionar; I can see her working abroad — la imagino trabajando en el extranjero

    c) ( accept) (AmE colloq)

    we could move Johnson over to Sales - OK, I can see that — podríamos pasar a Johnson a Ventas - bueno, eso me parece bien

    7)
    a) (find out, determine) ver*
    b) ( ensure)

    to see that: see that it doesn't happen again — que no vuelva a suceder

    8)
    a) (experience, undergo)
    b) ( be the occasion of) (journ)

    in a week which has seen the start of... — en una semana que ha visto el inicio de...

    next Thursday sees the launch of the new model — el próximo jueves es la fecha señalada para el lanzamiento del nuevo modelo

    9)
    a) ( meet) ver*

    when can I see you again? — ¿cuándo nos podemos volver a ver?

    b) ( go out with) (colloq) salir* con
    c) ( saying goodbye) (colloq)

    see you! — hasta luego!, hasta la vista!

    see you later/tonight/soon/on Saturday! — hasta luego/esta noche/pronto/el sábado!

    10) ( visit)
    a) ( socially) ver*
    b) ( for consultation) ver*

    you should see a specialistdeberías ver a or ir a un especialista

    to see somebody about something: can I see you about something privately? — ¿podría hablar con usted de un asunto privado?

    11) ( receive) ver*, atender*
    12) (escort, accompany) acompañar

    2.
    vi
    1)
    a) ver*
    b) (look, inspect) ver*
    2) (understand, realize) ver*

    can't you see he loves you? — ¿no te das cuenta de or no ves que te quiere?

    3) (consider, think) ver*

    let's see — vamos a ver, veamos

    I'll see, but I can't promise anything — voy a ver, pero no te puedo prometer nada

    4) ( find out) ver*

    will it work? - try it and see — ¿funcionará? - prueba a ver

    what's going on? - you'll soon see — ¿qué pasa? - ya lo verás

    Phrasal Verbs:

    II
    noun ( diocese) sede f

    English-spanish dictionary > see

  • 9 freirus

    Freirus, magos, curanderos, desencantadores de embrujamientos, etc. De los Freirus se han contado muchas historias, algunas ciertas, otras meras leyendas y muy pocas están en lus cuentos. Yo ahora les voy a contar la historia relacionada con lo misterioso de las Xantinas y freirus. "L'ESTORIA DE XANTA ROUXA" —Acorreláu per argutóuxes cumes que fasta les mesmes ñubes s'espurríen, pa xorber d'échos nus envernus les ñeves ya nus branus les güáitades, ben per mor de les borrines ou de bétchadas orbayadas, ou de choveres xin tinu, cundu atroñiquen lus cielus, ya en pocétchos centellóuxes s'esmadrían ente reblagus en manplenáes de riadas. Ou cundu nes campes nuétches baxu 'l paxiétchu d'estrellas, qu'acobertorién lus érus de moyadas alboriadas, ou cundu 'l tempu trastola, ya baxan prietes borrinas xemandu las orbayadas, que fartucaben al vátche que comu xardín divinu per les argutóuxes cumes yera curiáu en muriada. —Nisti vátchiquin d'enxuenu que mil nomes xin chevara, mal nomáu xamás cheldara, perque mil vátches semexus a miou Melgueirina Asturies per tous lus lláus l'engalanan. Isti vátche yera un xardín que xempre verdi lu taba, lu mesmu nel plenu envernu que nel branu magosteiru, dou embruxantes aldines per uquiera lu poblaban, de xentes fortes ya bravas, que fellices trabayaban, disdi que el sol allumbraba, fasta que la nuétche prieta nun dexaba güétchar nagua. —Sous erus daben lu mesmu 'l perexil que l'escanda, lus arbeyinus de Mayu, ya tou la clás de ximiente qu'el llabrador la xemara. Nus sous teixus tou la fame taba d'afechu xebrada. —Allindiaben sous rebañus d'uveyes, vaques, ya yegues, que nus préus, ou nas brañadas pastiaben yerbes mu sanas. Nuna 'ldina d'isti vátche fae mamplenaú d'anus, fexu rellumbru ista hestoria que l'uréei cundu guaxe de chingua d'un bon vaqueiru que tamén él l'ureáre. —Ista cheyenda ou hestoria que ches cuntu you nagora, fói fecha per el amore, 'l xufrimientu ya la chárima, ya per oitres munches couxes qu'allumbra l'alma humana. —Yera Rouxina tan pura, tan ñatural ya melgueira, tan fermóuxa ya ben cheldá que nin el mesmu Faidor oitra mexor n'encaldara. Yera fía d'una viuda de rancuayina llabranza, qu'ente les dous trabayaben, con la gavita l'aldina, que toes sous xentes con gociu l'apurríen cundun cuadraba. Perque Rouxina yera dalgu que embruxaba y encantaba, que semaba l'allegría per uquier qu'espatuxara, Rouxina xegún les xentes yera un anxelín del ciellu, tan roxiquina y a guapina comu las divinas xanas. —Sous güétchus yeran mesterius qu'al mirar tou l'embruxaban, l'allumbraben d'allegríes, l'alleraben d'esperancias, l'aviñonaben pel gociu qu'en sou alma fogueiraba. Sous güétchus faían falugus, apurriendu mil promexas xin écha falar pallabra. Tous lus mozus d'aquel vátche taben ameruxáus d'amore per la melgueira Rouxina, pos tóus ca cual per xigu, cuntábenxe ben queríus per la melgueirina xana. —Cundu chegaben les romeríes naquel vátche d’énxuenu, toes les xentes dexaben lous trabayus, y'apaxiétchaes con sous gales de festa, diben allegres ya fellices con xantificanti respeutu, a festexar al sou Xantu ou Xantina que tou 'l añu le reizaban, rogándoyes que sous femes nun mal partu nun bétcharan ou que lus chobus ya 'l oxu nun chuquinaren sous vaques, sous uvées ou cheguadas, ou qu'el tempu vena bonu p'el maíz ya las patacas, ya cundu 'l mes de la yerbe nun choviere nin orbayara, pa poder metela bona nus payares ya nas baras, axín como oitres couxes que a sous Xantus pigüeñaban. —Ya trés lus reizus al Xantu ou a la Vírxen qu'aduraban, tóus diben pa sous teixus en hermaná fellizada, y'enzulaben el banquete que faíen col cordeiru mexor de la sou teixada, ya oitres guixus ya llambicus, que pa tal chelda forniaban. —Ya despós de tous fartus e achegres en romaurada, colaben pa la campeira dou lus múxicus gaitaban, ya tóus xemáus de diches con alegría danciaban lu mesmu la xente viétcha qu'angunes xotes danciaba, que la xuventú enteira que de baítchar n'adondaban, xempre xuníus nel dexéu de la querencia qu’embruxa l 'amore que ca cual cata, mái nus mozus que nes móuces pos ístas son mái recatas, perque la fema que pirdi la sou gonra endenantes de qu'el cura la caxara, cheva cuaxigu la duda de ser muyer fellizada. (Bona dote tenes fía, que yes fermóxa e gonrada, 'l díe que pirdas la gonra si nun yes muyer caxada, tou dote nun val pa nagua). Axin falaben les maes tous lus díes a sous fías, enus tempus d'endenantes, cundu la mútcher namái que yera 'l ama en sou teixu cundu 'l sou home nun taba. Peru güéi que la muyer ye 'l xuez que chelda les lleyes, ou 'l guardia que t'encarxela, ou 'l aboguéu falancieru que la xusticia simielga ou 'l fiscal endiañáu que t'achuquina xin pena, falu you que la mútcher güéi poucu estima sou gonra, sou embruxu mesterióxu, sou divinidá grorióuxa, sou ser má del mesmu Cristu, sou ser mantina e fermóuxa. —Ya coyendu la güítcha p'afalar denuéu continu ista hestoria ou cheyenda, falu qu'achí naquel baítche, tous lus mozus faíen dance p'eñamorar a Rouxina, tóus lampriáus nel esgolazu queríen xorber nus sous güétchus el embruxu qu'allumbraben, d'angunus envallentáus falábenle mu xellín que taben per écha llocus, peru Rouxina xonrienti a dalgún sou xi ches daba, ya ñocenti comu ‘n ánxel con sous embruxantes güeyus ya sou melgueira falancia, per xemexu afalagaba, engolguiéndulus nun fuéu que mái sou amore queimaba. —E anxín con tóus per lu mesmu, danciaba ya se reyía, falaba ya canturriaba, ya sous güeyus mesterióxus l’amor per uquier xemaban. TRADUCCIÓN.— (LA HISTORIA DE SANTA ROSA). Rodeado por altas cumbres, que hasta las mismas nubes con gallardía se estiraban, para beber de ellas en los inviernos las nieves y en los veranos las aguas, bien por mediación de nieblas o de ricas escarchadas, o de lluvias que sin tino cuando los cielos tronaban y la centella o el rayo como la luz caminaba, y las nubes se rompían en torrentes de riadas. O cuando en las noches claras bajo el manto de estrellas, que cubrían todos los campos mojados por la alborada, que tal hartaba a todo el valle, que como jardín divino, por las altas montañas era cuidado por sus naturales murallas. —En este valle de ensueño, que mil nombres si llevara mal llamado jamás fuera, porque mil valles divinos, parecidos este ensueño, en mi Dulce Tierrina por todos sus lados la engalanan. —Este valle era un jardín que siempre verde lo estaba, lo mismo en el pleno invierno, que en el verano más caluroso, donde embrujadoras aldeas por todas partes poblaban, de gentes fuertes y bravas que felices trabajaban, desde que el sol salía, hasta que la oscura noche no dejaba ver ya nada. Sus tierras daban lo mismo el perejil que el trigo, que los guisantes tempranos, que cualquier clase de siembra que el labrador trabajara. En sus casas toda hambre del todo estaba apartada. —Las nobles y bravas gentes de aquel valle de ensueño, cuidaban a sus rebaños de ovejas, vacas y yeguas, que en los verdes prados, puertos, morteras u brañas, pastiaban abundantes y buenas hierbas. En una de las aldeas de este valle, hace muchos años se a alumbró esta historia, que yo escuché siendo niño, de boca de un buen vaqueiru, que también él la escuchara. —Esta leyenda o historia que yo les voy a contar ahora, fue nacida del amor del sufrimiento y la lagrima y de muchas otras cosas que alumbra el alma Humana. —Era la joven Rosina tan, pura y tan natural, tan dulce y tan hermosa, y también deseada estaba, que hasta el propío Hacedor otra mejor no creara. Era hija de una viuda de muy pequeña labranza, que entre las dos trabajaban, con la ayuda de las gentes de la aldea, que les prestaban cuando la necesitaban. Rosina era ése algo que embrujaba y encantaba, que sembraba la alegría por donde ella caminara. Rosina según las gentes, era un angelín del cielo, tan rubia y hermosa como las divinas Xanas. —Sus ojos eran misterio que al mirar todo lo embrujaba, alumbrando la alegría, repartiendo la esperanza, llenando a todos del gozo que en su alma se hornaba. Sus ojos hacían halagos prodigando las promesas sin ella decir palabra. Todos los mozos del valle estaban llenos de amor por la dulce y encantadora Rosina, y cada cual para si mismo ya se contaba amado por la preciosa diosa. —Cuando llega el tiempo de las fiestas o romerías en aquel valle de ensueño, todas sus gentes dejaban sus trabajos, y vestidos con sus mejores galas, iban alegres y felices, con santificado respeto, a festejar a su Santo o Santina, que en todo el año le rezara, rogándole que sus hembras tuvieran un buen parir, o que los lobos o el oso no matase a sus ganados, o que el tiempo viniese bueno para el maíz, y las patatas y que en el mes de recoger la hierba no lloviese ni lloviznara, para poder tener buena hierba en los pajares y las varas, así como muchas otras cosas que a sus santos les rogaban. Y tras de los rezos al Santo o a la Virgen que adoraban, todos se marchaban para sus casas en hermanada felicidad, y festejaban el banquete que hacían con los corderos mejores de sus rebaños, y otros guisos y confites que para tales fiestas se industriaban. —Y después de todos hartos y alegres en romería, se iban para la campa donde los músicos tocaban, y todos llenos le dichas con alegría danzaban, lo mismo las gentes viejas que algunas jotas bailaban, que toda la juventud que de danzar no casaba, siempre unida en el deseo, de la querencia que embruja, el amor que cada cual buscaba, más en los mozos que en las mozas, pues éstas son más recatas, porque la hembra que pierde su honra antes de ser casada, puede que jamás alcance la felicidad soñada. (Buen dote tienes hija mía, que eres hermosa y honrada, el día que pierdas tu honra sino eres mujer casada, tu dote no vale nada). Así hablaban las madres todos los días a sus hijas en los tiempos ya pasados, cuando la mujer sólo era el ama en su casa siempre que el hombre no estuviera. Pero hoy que la mujer es el juez que hace leyes o el guardia que te encarcela, o el abogado hablador que la justicia menea, o el fiscal endemoniado que te asesina sin pena, digo que hoy la mujer muy poco esta a su honra, su divinidad gloriosa, su ser la madre de Cristo, su ser querida y hermosa. —Y cogiendo la aguijada para arrear con tino esta leyenda o historia, les digo que en aquel valle de ensueño, todos los mozos, bailaban, reían, cantaban y todo cuanto hacían y pensaban iba encaminado para enamorar a la hermosa y divinizante Rosina, pues todos estaban hambrientos y sedientos hasta el enloquecimiento, por poder satisfacerse con las embrujantes miradas de sus misteriosos y encantadores ojos, algunos mozos más osados, le decían muy despacio y con grande veneración, que estaban enloquecidos de amor por ella. Pero Rosina sonriéndose siempre con su candidez acostumbrada, a ninguno le daba su sí, e inocente como un ángel, con sus embrujantes ojos y su dulce palabra, por igual a todos halagaba, envolviéndoles dentro de un embriagador y divino fuego en el que sólo su amor les quemaba. Y así con todos por igual, bailaba y se reía, hablaba y cantaba, y sus ojos misteriosos el puro e inocente amor por todas partes sembraba. "JUAN EL CURANDERO" —Era Juan hombre maduro sin llegar en esta edad a su total madurez, y era viejo en ser tan pobre como la propia vejez, pues no hay viejo que sea rico aunque más dineros tenga que el mundo que tener. Ya que el dinero en el viejo (y a esta edad yo he de llegar si la parca en mi camino no me siega mi querer, y quisiera me respeten como yo desde mi infancia con el anciano lo hacer) u otra riqueza que fués, sólo le sirve de abrigo, de tranquilidad tal vez, y para que todos sus deudos le mimen y les respeten, como el mejor de sus males para heredarle después. —Yo no se si me comprenden por no explicarme muy bien, yo no llamo viejo al tiempo, porque el tiempo viejo no es, yo llamo anciano a los seres que han perdido la alegría, la ilusión y el apetito, y cuando esto se pierde el más joven viejo es. —Digo yo que me han contado, que Juan no tenía riquezas, y que vivía solitario en una humilde cabaña que él mismo se fabricara, era hijo de aquel valle, dónde sus padres un día tuvieran buena labranza, pero siendo él un niño que apenas lo recordar, vendieron toda la hacienda y se fueron a ultramar. Y en aquellas tierras ricas al otro lado del mar, Juan conoció la fortuna que del trabajo sus padres la pudieron enfornar (hornar), también conoció el amor, y la alegría de vivirlo con el placer que él te dar, pero el vicio de las drogas que a otros muchos te empujar, le hicieron perder su suerte y en la desgracia rodar, y esta negra desventura al presidio le llevar, de dónde salió tan pobre de riquezas y de honor, que en él ya nadie confiar. —Desesperado y mendigo, sin familia y sin hogar, Juan regreso a su Tierrina, al valle que había nacido, y a las argutas montañas que con recelo le guardar, y una vez en el lugar dónde él al mundo llegar, en terreno comunal edifico su cabaña, y tras ella hizo una huerta que con sapienza cuidar, dónde florecía la planta que tras bien elaborada él con placer la fumaba y del mundo se olvidar. —Juan vivía de la caza, de la pesca de ser hombre de mente despierta a ultranza, y quizás bien educada en el delicado oficio de curar la enfermedad, pues él sanaba a las gentes con sus potingues y ungüentos industriados con las plantas que en el monte él arrancar, así aliviaba el reuma, los catarros y otros males, que el médico no sanar. Muchas veces sus palabras sabias por bien atinadas, hacían más bien al enfermo, que el doctor y su receta, que a parte de ser muy cara, raras veces era eficaz. —Juan era un astur de casta, de estatura premediada, de rostro agradable y firme, con nariz recta y holgada, de boca que sonreía aunque palabra no hablara, de ojos tristes y avispados, del color de la esmeralda, sus cabellos eran negros para contraste de raza, y su caminar sereno tranquilidad sin par, le daban el firme aire de poder y libertad. Juan practicaba la industria de curar la enfermedad no cobrando jamás nada, pero todos le ofrendaban mucho más que si cobrara, quizás fuese porque Juan, era hombre que las gentes le querían, le admiraban y le honraban. —Una tarde estaba Juan sentado frente a su casa, que alejada de la aldea en solitario se alzaba, silencioso y cabizbajo no viendo que le observaban, Juan cavilaba en silencio, o tal vez feliz lo fuera y en nada quizás pensara. Más de pronto alguien le dijo con voz cristalina y clara, como las aguas que nacen en las fragosas montañas, con voz cantarina y brava, como la que hace el malvís en la libertad del campo, dueño y señor de su ente, no siendo esclavo de nada, con voz mansa y adulzada, como la que hace la hembra, cuando a su amado le invita, o a su cachorro le halaga, con voz cálida e inocente, como los rayos del sol que dan vida a todo ser, sin preguntar si hay algunos que no merecen tal gala con voz que era un embrujo, para cualquier ser viviente que su música escuchara: —¡Señor Juan! ¿Se encuentra enfermo, o tal vez tiene tristezas que le infelizan su alma? —Juan levantó su mirada, y allí en mitad del camino Rosina le reparaba, con sus candorosos ojos y una divina sonrisa que en sus boca bailoteaba. —¡No preciosa soy feliz, no tengo en pobreza nada, que me fabrique el dolor, ni el odio ni la venganza, ni el egoísmo maligno, ni una ilusión desquiciada! —¡Soy feliz porque soy rico, al saber que no poseo querella de hacienda vana, tengo comida y cobijo, vecinos que bien me quieren y muy tranquila mi alma. —¿Puedo sentarme a tu lado a charlar si tiene gracia...? —¡Tengo la gracia del cielo, cuando hasta mi lado llega, la hermosura más preciada por la inocencia guiada! —¡Puedes Rosina si quieres hacer cuanto a ti te plazca! —¡Señor Juan, yo soy curiosa, como mujer bien pagada, cuentan en la aldea cosas de usted y ninguna mala, pero yo quiero saber esa tristeza que tienen sus ojos que ahora me halagan, ese no querer tener, cuando todos en la vida, por el poseer se afanan! —¡No están tristes mis pupilas, ya que en verdad son dichosas, tal vez se encuentran cansadas, por el placer tan inmenso que en todo momento gozan! —¿Cómo es posible señor, que estando sólo en su choza con agranda *** ***y de todas sus bondades, y ocasiones hubo muchas en que estándome yo sola he pensado en bien amarle. Señor Juan, nunca me quite de este placer que yo siento al poder acariciarle, al poder amarle tanto, como no he podido amar, nada más que a la mi madre! — Juan dominando el deseo que su espíritu sentía, de sus sentidos dislocos perdidos en el placer del vicio que da la carne, pudo un tiempo detener prisioneros tales naturales males, pero al fin incontrolable, besó a Rosina en sus ojos que eran maravillas tales, con el ardor de la quema controlada y sin desmanes, y acariciando su rostro con hermosura pureza del más escogido ángel, le dijo ya emocionado despreciando sus maldades: —¡No sé si el cielo me premia dándome cariños tales, o si me pide un calvario que en duda pongo en llevarle, sólo sé Rosina hermosa, princesa maravillosa con designios celestiales, que en mí hallarás tú siempre cuanto tenga y pueda darte, puedes venir a mi casa siempre que el querer te llame, mi puerta no tiene llave ni para ti, ni tampoco para nadie! —¡Señor Juan, soy tan dichosa que mi pecho se me abre, y por él se me desbordan todo un Firmamento lleno de gozosas alegrías, porque no tienen cabida en mi alma que las hace! —Juan de nuevo acarició aquel ángel tentador, y sin poder contenerse aunque luchó con ardor, sus labios fueron directos aquella rosa encarnada, que era su boca preñada de virginidad y amor. Y lejos de ser esquiva a tan bacanal caricia que se enredaba en el beso que en sus labios se prendió y aquella fuente de gozo, de un deseo incontrolable de un embrujo tentador, respondió al beso en medida que el beso que recibió, y rauda salió corriendo envuelta en gloriosa dicha, con marcado rubor, le dijo adiós con su mano, hacia su aldea marchó. —Juan quedó sólo y maltrecho por el placer el dolor, sin llegar a comprender, que tanta inocencia pura, tanta hermosura y candor, pudieran vivir tan juntas en natural parangón, y darle a él tanta dicha, como carga de dolor. "LA MUERTE DE JUAN" —Fue condena para Juan imposible de vencer, aquel fuego que prendió Rosina en su corazón, era un veneno de infierno que le empujaba al placer, y no al honrado sendero de querer a la inocente como el padre que no ser. —¿O quizás es el demonio ese ángel celestial que en figura de Rosina a mí me vino a tentar, el inocente soy yo que en la inocencia fiar? —Ella se dejó halagar, yo con pasión la besé, y busqué en sus labios puros no el cariño paternal, sino el deseo carnal que en todo Humano se encuentra, como dios del placer, muchas ocasiones hay que ni el más santo barón, ni la más casta mujer son capaces de frenar y violan la castidad en su vida alguna vez. Si a este extremo llegan ellos, ¿qué podré yo hacer que soy un vicioso por demás de la droga y el placer? —Y ella se dejó halagar, y con su candorosa inocencia despertó en mí otra vez, las locas ansias de amar, que dormidas las tenía pensando que nunca más volverían a despertar, puede que ella sin querer me incitara en la pasión, por eso yo la besé, y busqué en sus labios rojos fontana de gran placer, apagar mi sed de amor, y cuando tal degustaba pude y en ella yo notar, que respondía a tal goce no con querer paternal, sino con ansias de amar, y al igual que yo gozar. Y sus pechos prominentes recios por virginidad, he visto que se alteraban sacudidos por el goce que al largo beso arrancar. Y sus ojos hechiceros brillantes como luceros cuando el alba se acercar, he visto que se cerraban extraviados y sumidos, como buscando en su mente un acomodo gustoso del placer desconocido que ella aún no degustar. —¡Más que digo! ¡Estoy demente! —¡Cómo piensan mis sentidos cosas tan bajas y ruines de una virgen inocente que como a padre me amar! —¡Santo cielo, estoy perdido dentro de este fuego ciego que sin mudanza ninguna, me conduce con fiereza al desbordado deseo, de una pasión tan demente que me roba mi sosiego, y que me empuja insolente al pensamiento más bajo que mi mente fabricar! —¡Qué feliz era yo antes en este mi bello valle, dónde desde lejos vine con el propósito firme de hallar la tranquilidad fundiéndome con la paz, que tanto necesitaba mi alma ya emponzoñada por tanto el cuerpo gozar! —¡He de marcharme del valle mañana a lo más tardar, he de huir de esta pasión que a velocidad del rayo me roba sin contenerla, el tesoro más preciado que era mi tranquilidad. He de alejarme si quiero que mi deseo carnal, consumado no se vuelva con la fiereza bestial que en afán pone la fiera cuando el hambre la devora, y para calmarla mata al inocente cordero criatura celestial, que muere en la fiera garra sin pronunciar un sollozo, como morirá la honra de la inocente Rosina, para calmar el Placer que en mi alma dislocado aspira al rico bocado de su hermoso virginal! —Ya la tarde caminaba en pos de la oscuridad, que ensombrecida en el valle hacia sus cumbres se alzar, Juan se adentró en su cabaña casi enfermo por la fuerza que había gastado en pensar, queriendo sepultarse dónde ni el mismo se hallar, para olvidar el tormento de la más grande pasión que en su vida le tentar, por eso, con sus hierbas drogadizas y otros diversos potingues que él sabía preparar, mezclados con miel y caña, en una olla con agua al mor del fuego aliñar, y cuando en su punto estuvo aquella droga fatal, se acostó en su ruin camastro y a tragos largos y ralos con gusto se la libar, para apagar en su mente su pensamiento encendido que en la Rosina quemar. —Tiempo hacía que la noche del valle ya se adueñar, cuando sintió que en su puerta alguien la abría y entrar, en el interior del cuarto con voz candorosa y suave en murmullo cariñoso que al de la gloria apariar, le decían con misterio que le pareció que era su mente que trasvolada al ente que le tentaba, de él se quería también por doble puerto mofar: —¡Señor Juan! ¿Está dormido...? —A la luz del mal candil que iluminaba la alcoba, con destellos que bailaban en las borronosas sombras, dándoles casi una vida que a más claridad no hallar, Juan vio a Rosina sonriente, entre azorada gozosa, e incorporándose presto en su catre empobrecido, preguntole preocupado aunque alegre por pensar, que en su sino escrito estaba que aquella virgen doncella sólo venía a buscar, el aplacar su pasión con la que a él le atenazar: —¿Cómo se atreves princesa, ángel hermoso del cielo, criatura primorosa, diosa de mis desvelos, ruina de mis desventuras, soberana de mi cielo, cómo te osas Rosina, encantadora xanina, que has embrujado mi alma con tu amor que al ser divino yo como mortal no espero, cómo te atreves te digo, en venir desde la aldea, sólo y en noche sombría, hasta esta casa malvada, dónde mora tu deshonra yvive mi desespero? —¡Señor Juan, no pude, y juro que lo intente con denuedo, pues algo, si que no comprendo, una fuerza misteriosa que me traspasaba el alma, entre alegre y pesarosa, entre dichosa gozosa, repugnante y vergonzosa, una pasión tan profunda que al ser salvaje es sincera, una poderosa magia que al ser divina es misterio, me obligó sin yo oponerme, a que dejase mi casa muy despacio en silencio, me trajo a su presencia, y aquí estoy porque le quiero! —Juan con tristeza profunda y alegría en alto cielo, con pasión que se apagaba y en amor ardía fiero, asió la infusión de droga y bebió con el consuelo, de ver abierta a la postre la puerta de su gran cielo. Cogió Rosina la olla de entre las manos de Juan, que no hizo ni un amago para impedir que ingiriera de aquella su medecina que le aploacaba sus penas y con su sonrisa hermosa, inocente y candorosa, bebió Rosina con gozo la caramelosa droga, tras beber un largo sorbo, siguió sonriendo feliz, a la par que se acostaba en el catre a par de Juan, y con sus palabras dulces y sus manos primordiosas, caricias sembraba en Juan a la par que le decía: —¡Algo tiene esta bebida que de alegría me llenar, algo que sabe tan dulce como la miel en panal, algo que enciende mi alma y en el aire me hace andar, tal parece que soy ángel con alas en mis espaldas que me permiten volar! —¡Señor Juan, mi Juan querido, siente un calor en mi cuerpo y la ropa me estorbar, voy a quedarme en porricas (desnuda) para contigo gozar, soy feliz mi Juan querido, tanto que dudo en el mundo, un ser con más dicha y gozo, como yo no sé si habra! —Y así entre besos y abrazos, caricias, risas y juegos, en aquel renqueante catre sucio y pobre por demás, Rosina la candorosa, la inocente virgen pura, perdió su honra gozosa, conociendo jubilosa un placer que no soñar, perdió su casta inocente y a cambio ganó dichosa, saborear felicidad. —Toda la noche fue fiesta de besos que se perdían sumidos en el placer, de caricias de halagos, que hasta las puertas abiertas de su honra destrozada, llegaban en oleadas, sin jamás desfallecer. —Y así amándose ciegos sin pensar en el después, cantó el malvís su tonada y llegó el amanecer. —Fue entonces cuando extenuados de tanto amor y placer, fundidos en el abrazo que sólo el querer saber, se perdieron en el sueño feliz y de pesadez, que a los cuerpos adormece después de beber placer. —Se alarmó por la mañana la aldea que despertaba aprestándose al trabajo como cada día hacer. Se alarmó por los lamentos, llantos y gran desespero, que la madre de Rosina con grande pena lo hacer. —Puesto el pueblo sobre aviso, pronto cundió en todo el valle la noticia ya agrandada del dolor que acontecer. —Unos decían con pena, que tal vez fuera raptada por alguien que la querer. —Viejas hubo que dijeron porque que en misterios creer, que Rosina no era criatura humana, sino que era una Xana, y con ellas a sus fuentes otra vez querer volver. —Todas las gentes del valle la llamaban y buscaban, por los montes y praderas, por las ubérrimas cumbres dónde el utre (el águila) campaba, por las abexías (húmedas sombreadas) y abruptas fondigonás (hondonadas), por las veiras del regueiru (orillas del torrente), que cruzaba sulfuro la rica verde vallada, y todos con desespero perdían ya la esperanza de poder jamás toparla, y ya casi se creían, que Rosina era una Xana que a sus fuentes retornara. —Alguien llegó a la cabaña del bienhechor curandero, la vio abierta y solitaria, llamó a Juan con fuerte voz, y al ver que no contestaba, dentro de su casa entró. —Y allí, en el catre humilde del magnánimo señor, juntos y muy abrazados, sumidos en dulce sueño, Juan y Rosina dormían sin despertar a su voz. —Salió raudo de la casa quién el primero los vio, y a gritos dijo en la aldea dónde Rosina se hallaba y nadie se lo creyó. —Pero al afirmarlo fiero, y rogar que le siguieran, todos corrieron tras él, y entraron en la cabaña, y vieron a los amantes durmientes y entrelazados cual si fuesen uno dos. —Asustados los vecinos al ver lo que no creyeran aunque jurasen por Dios, zarandearon los dormidos, con rabia, odio y furor, y despertose Rosina, pero Juan no despertó. —No se alteró la Rosina, ni menos se levantó, halagó el pelo de Juan, con cariño le besó, y les dijo a sus vecinos con voz preñada de ira, de desprecio y de valor: —¡Dejazle dormir tranquilo, que vuestras horrendas voces no perturben a mi amor, y marcharos de mi presencia, pues no volveré a la aldea, ya que mi casa está aquí, porque desde hoy ya soy, ante Dios que es el que importa, la fiel esposa de Juan, al que le entregué mi honra y todo mi corazón! —Fue la madre de Rosina herida en su sentimiento con vergüenza con fuerza enloquecida por deshonra tan atróz, la que asiendo a Juan con envilecido furor, del catre al suelo tiró y allí en el suelo empobrecido, del miserable cuartucho, todos juntos comprobaron sumidos en un terror, que de miedo confudiólos al presenciar con pavor, que Juan seguía dormido, y en sus labios florecía una sonrisa feliz, que la muerte por la dicha al matarle le dejó. —¡Está muerto! ¡Le has matado! Dijeron aquellas gentes mirándola despavoridos, como si Rosina fuera demonio exterminador, como si aquella muchacha que siempre del pueblo tuvo el cariño y el halago, el aprecio más pagado, y el amor de los rapazus (mozos) que por ella suspiraban con buen querer e ilusión, cómo si aquella preciosa y angelical criatura que desde niña alegrara con sus cantes y sonrisas, galanuras y prestancias, sencillas y naturales, ausentes de vanidas y de hipócritas maldades, los vivires, y quehaceres de las gentes de aquel valle, de pronto se convirtiera en lo mas sucio y maldito que a un humano le caver. —¡Bruja del demonio eres Xana de gran maldición! —Dijeron algunas gentes con el odio retratado en sus ojos y audición —¡Has venido a esta cabaña tan sólo con la intención de asesinar a este hombre, que era nuestro curador y un santo de bendición! —Levantóse de aquel catre Rosina sin el pudor, y en porricas (desnuda) como estaba, con el cuerpo más perfecto que jamás la tierra dio, abrazose a Juan llorando entre gritos lastimeros tan cargados de dolor, que doblegarían en pena a otras gentes que no fueran sus vecinos que la odiaban, y con desprecio la miraban, con repugnancia y con terror. —¡Fostes vuexotrus baldrietchus, gafuróuxus achuquinus (fuisteis vosotros cobardes, despiadados asesinos), hijos de satan malditos, los que matasteis a Juan mientras que dormía yo, un sueño que no era sueño, sino gloria del Señor! —Gritóles Rosina airada, fuera de sí dislocada, transfigurado su rostro por tan inmenso dolor. —¡Yo pido al Señor del Cielo, o al rey del infierno fiero, que sobre vosotros baje poderosa maldición, que os quite la alegría, la paz y prosperidad por asesinos que sois! —Al día siguiente en el valle fue enterrado el pobre Juan, llorando sin ver consuelo, tras el féretro entablado Rosina le acompañaba hasta la dura morada dónde su cuerpo sin vida sería pasto de la tierra, porque de ella nació. —Con Juan se fue de Rosina la alegría alborozada, el brillo de su mirada cautivadora de amor, su virginidad gozada, sus sonrisas primordiosas que de ángel eran canción, su inocencia candorosa su felicidad dichosa, gozada en el mismo día que su honra se esfumo. —Más de dos meses Rosina en su lecho desesperada enferma de amor vivió, y casi su muerte halló por la pena que sufrió. —Cuando al fin salió del mal y a su cotidiana vida de trabajo retornó, lo hizo ilusionada de renaciente alegría, al saber que en sus entrañas un hijo estaba creciendo fruto de su gran amor. —Fue su vida desde entonces en aquel valle querido, la condena del infierno o un castigo del Señor. —Ella que siempre había sido la hermosura y la canción, la alegría y la sonrisa, la ilusión de tantos mozos que deseaban su amor, la inocente virgen pura sin orgullo ni obsesión, era ahora por sus gentes despreciada con horror, insultada muchas veces con ofensivas mentiras, dónde la airada venganza de la envidia recogió. Hasta los mozos que antes la trataban con cariño y marcada veneración, ahora la repudiaban, y con socarronas risas le lanzaban sucias sátiras, y la nomaban Paraxa (nombraban puta) con la misma asiduidad, que antes le decían bonita en cualquier otra ocasión. —Algunas viejas había que con sutil agudeza que en el aldeano es primor, sembraban entre las gentes el veneno acusador, con frases tan bien urdidas de historias que antiguas son, que Rosina era una Xana, que sólo traería al valle desgracias y males tales, que mejor era apredrearla y arrancarle de su cuerpo su vida de maldición. ALUMBRAMIENTO, MUERTE Y SANTIDAD DE ROSINA —En el culminante estado de su amada gestación, Rosina aquella mañana fue con sus vacas al prado, y allí en el raso campo a la luz clara del sol, se puso enferma de parto, y entre la hierba rosada a dar a luz se acostó. —La alegría acariciada que tanto tiempo esperaba, semilla que iba a nacer fruto de su gran amor, se tornaba por momentos en acuciante dolor, que le hacía revolcarse entre la crecida hierba, entre gritos lastimeros que le arañaban la entraña, porque su hijo quería ver la claridad del sol. —Ella sola en pleno campo, sin que nadie le ayudara, ni menos la consolara ni con palabras ni hechos, sin que una mano piadosa l'enxugara (le secara) los sudores que el dolor los hacía crecer, ella sola a lo salvaje, como siempre había vivido con natural sencillez, como si fuera una fiera con el dolor de mujer, estaba alumbrando un hijo, con la natural manera que en su día lo supo hacer. —El esfuerzo agobiador y el dolor desgarrador que sufriera al alumbrarlo, la privaron del sentido durante ignorado rato, y así el infante gritaba en la soledad del campo, mientras que era lamido con cariño casi humano, por Petra la perra loba, que con su ama la Xana apacentaba el ganado. —Desde las altivas cumbres dónde el águila vigila, con sus ojos encendidos de rapidez desmedida, y precisión ajustada a sus ansias de asesina, la soberana del aire había visto la muchacha, entre las hierbas tendida cual si muerta se encontrara, y al pequeño dando gritos, aunque Petra, cariñosa con maternidad lamiera, cual si su cachorro fuera, no el hijo de su ama. —Sanguinaria y despiadada vio la reina de las cumbres en el infante un festín, de sabrosa carne humana, y bajando de los cielos con sus alas replegadas y la rapidez del rayo cuando del trueno se escapa, arrancó en vuelo rasante de entre las fauces del perro que en el momento cuidaba con desmedido cariño al instante que hacia el cielo el águila se elevaba. —Lamentos que daba el niño entre las feroces garras de águila desalmada, mientras que la fiera alada sin piedad entre sus uñas al instante asesinaba. —Ladridos de grande pena que la perra noble y buena más humana que animal enloquecida hacia el cielo con fiera rabia lanzar, mientras que chillando alegre la reina de las montañas majestuosa planear, para llegar a su nido que colgado en el abismo del inaccesible risco, iba a ser mudo testigo, del ángel que en un festín, un águila devorar. —Al fin la pobre Rosina del olvido del desmayo a la razón retornar, y recorrió con anhelo de una alegría sin par, que había alumbrado a su hijo, y rauda miró angustiada en que lugar se encontrar. —Vio a la noble perra entre la hierba acostada que quejidos murmuraba cual si culpada lo estar, vio su razón desatada ensenderada en camino que a la demencia guiar, si no encontraba a su hijo que ella sabía que alumbrar. —Pero no... pudo hallarle, ni ya nadie le encontrar, porque aquella fiera alada un festín con él se dar. Su dolor al más medrado, su penar crecido al más, hicieron de ella el demente que sin perder la razón como loco se portar. Clavó sus hermosos ojos en el Infinito cielo, y con llanto desgarrado por mil lágrimas regado que las fuentes del dolor desmandadas en riada todo su ser anegar, reclamaba su justicia al Señor que así le hablar: —¿Dónde mi hijo se fue si en mi entraña ya no estar? —¿Dónde Hacedor Poderoso con tantos ojos que tienes que todo lo escudriñar, dónde mi hijo se fue, que ladrón me lo robar? —¡Yo le he visto aquí nacido, sano y fuerte cuando Tú mi sentido me quitar. —¡Dime Señor te lo ruego, y a cambio mi vida entera ahora mismo te entregar, dentro de atroz sufrimiento que inventado aún no estar!, ¿que malvado despiadado a mi hijo me robar? —¡Vamos Señor que no oigo tu Divina voz hablar! —¡Dime si mudo lo eres al menos con una seña dónde mi hijo morar! —¡Despierta Señor del Cielo, si es que dormido lo estás, y busca a mi hijo pronto que sino se morirá! —¡Oh Señor ya te comprendo, no me quieres ayudar, porque a nadie Tú le ayudas mientras que vivo lo estar! —¿Oh acaso soy yo la Xana que en las fontanas morar, y estoy viviendo un sueño que no es mi realidad? —¡Si así es mi creador, el sueño es mi verdad! —Revolcándose en la hierba que su drama presenciar, prisionera del dolor, que descanso ni sosiego, ni un instante le dar, ahogándose en las lágrimas, que de sus ojos brotar, la desgraciada parida horrendos gritos lanzaba, que en el aire se perdían fusionados y apagados en distancia, por el cante del malvís, el jilguero y la calandria, por el rumor de las aguas que felices y hermanadas, el bullicioso torrente hasta la mar las llevaba. Por la canción tan pareja que hace el grillo y la cigarra. Por el graznar de los cuervos y del águila malvada. Por la brisa cariñosa que acaricia oxiginada, los foyajes que orquestean músicas en la arbolada. —Solo Petra su fiel perra con sentimientos de humana, traspasada por la pena, acaricieba lamiendo las lágrimas de su ama, ella si podía decirle si su lengua en voz montara, que taimada criatura a su hijo devorara. —Más de pronto la Rosina, cómo si un demonio fiero en su alma se albergara, dándole vida a una idea que un dolor más encendido por ver clara su desgracia de sus sentidos saltara, con los ojos extraviados por la furia en tal creada, se levantó envenenada con ardor de herida fiera, y asiendo a su noble perra con sus manos encrispadas dirigidas por el odio de su razón desquiciada, apretóla por el cuello con el ansia de matarla, mientras que con voz rabiada gritaba desaforada: —¡Fuiste tu perra maldita la que mataste a mi hijo, la que con placer de averno hiciste de él un festín devorándome mi entraña, fuiste tu asqueroso bicho traicionero y carnicero, la que se comió a mi hijo mientras que yo avasallada por el dolor más profundo fuera de razón estaba! —¡Pero ahora morirás en mis manos desgraciada, y te rajeré tu vientre, y en pequeños pedacitos que enloqueceran mi alma, sacaré de él a mi hijo, aunque no sea nada más que para poder mirar los despojos de mi entraña! —Fuerte y grande era Petra la perra humanizada, que al verse tan maltratada por su ama desquiciada, luchó con fiereza noble librándose del dogal que en su cuello aprisionaba, logrando huir con lamentos hacia la aldea alejada. —Trás ella como una loca, llena de sangre y airada, con sus cabellos revueltos al viento que acariciaba, y sus ojos extraviados dónde la furia brillaba, acusando con palabras de maldición anegadas a su perra endemoniada, entró la moza parida en su aldea enloquecida, y los vecinos al verla en facha tan desastrada, lejos de apenarse de ella, los malditos la injuriaban, y la siguieron gozosos sonrientes en algarada, hasta llegar a la casa dónde Rosina moraba. —Y allí la vieron salvaje como la fiera rabiada, maltratar con una furia que de el tigre era copiada, a la Petra su fiel perra, que aunque comprendiera todo y sin poder decir nada, asustada y encogida miraba entre lamentos a su ama trastornada. —¡No te escaparás ahora de mi venganza malvada, bestia satánica y ruina, peor que tu hermano el lobo de donde has sido encarnada, tú has devorado a mi hijo, y yo te arrancaré tu alma! —¡Mientes bruja fuiste tú, la que vil muerte le diste igual que has hecho con Juan, y harás desgracias sin par en el valle mientras vivas, porque eres la Xana mala, qu’encaldas (que haces) calamidades, sin darnos ninguna dicha, por eso vas a morir ahora mismo por maldita! —Dijo una vieja rabiosa a la par que una pedrada le lanzó contra su cuerpo. Otras personas con saña a la vieja secundaron. Y así la Xana Rosina, la muchacha más hermosa que jamás criara el valle, la de mejor sentimientos, la de más puras maneras y naturales virtudes, moría a manos de sus gentes, apredreada y despreciada, tratada como una bruja, que sólo sembraba el mal. —Y Rosina no había sido nada más que un ángel bueno, que supo amar y vivir dentro de la libertad, tan natural y sencilla como la vida que crece en rico o pobre lugar, Rosina con ser antigua, siempre moderna será, como las mozas de hoy, si alguna sabe de veras lo que es la libertad, no el anárquico vivir que a su gusto se inventar. —Justamente el mismo día que sus malvados vecinos a la Xana asesinar, una peste pobló el valle, y’achegaba en fechura de morrinas, que dexaba a lus teixus ya les cortes, enxemaus de prexones y’animales, en fechura de cadarmus que fedíen, como guelen les morrines enus branus. (Y llegaba en hechura de mortandades, que dejaba a las casas y a los establos, sembrados de personas y animales, en forma de cadáveres que olían, como suelen hacerlo los cuerpos muertos abandonados en los campos con las calores de los veranos). —No fueron tardas las gentes de aquel próspero valle, en darse cuenta de que aquella calamidad que les rodeaba en forma de muerte, de dolor y de otros males, era un merecido castigo que el Cielo les enviaba, por haber dado muerte tan injustamente a la Xana Rosina, que era la criatura más deliciosa y buena que había nacido para bien de todos en el valle. —Pronto comprendieron todos al hacer memoria, que durante el tiempo que la melgueira Rosina había vivido junto a ellos, solo felicidad, alegría y bienestar habían gozado siempre, sólo desde el momento que tan vilmente la habían asesinado, sobre todos ellos desencadenárase la peor de las desdichas, tal parecía que la peor de las maldiciones pesara sobre ellos, para hacerles pagar la horrenda muerte que le propinaran a la inocente Rosina. Por esto, todos en la intimidad de sus pensamientos en un principio, le rogaban fervorosamente a la Rosina que les perdonara el cuantiosísimo mal que le habían hecho, y luego ya más tarde, todo el valle ya convencido de que sólo Rosina podría salvarlos de aquella maligna peste que llevaba a sus vidas y diezmaba a sus ganados, se reunieron en comunal junta las seis aldeas que formaban el valle, y acordaron con el consejo del cura que el veía en aquella santoral industria un saneado negocio para su cuarexa (cartera), levantarle en el centro del valle con todo el apremio que fuera posible, una pequeña capilla, dónde se veneraría la imagen de Rosina con el Santo nombre de Santa Rosa, que sería siempre la soberana y fiel guardadora de todas las gentes y eros de aquel valle, dónde siempre había vivido con la felicidad y alegría de un ángel, y había sabido morir, con la entereza, resignación y valentía, con que suelen hacerlo los santos mártires. —Y fue cosa casual, o tal vez milagrosa, pues nadie a ciencia cierta sabe hasta dónde llegan los misterios que encierran a la Humanidad, la historia o leyenda fue que nada mas que dio comienzo la santoral obra, otra vez volvió a reinar en el valle la alegría y a felicidad, la prosperidad y el bienestar que siempre tuvo, que según el parecer de todos desde el mismo Jardín del Cielo, a todos por igual les enviaba Rouxina, la Melgueira ya embruxante xanina, que ellos un día tentados por el mismo demonio, la habían insultado, despreciado e inhumanamente asesinado. —Y así todos los años, en la misma fecha que la habían tan vilmente apedreado quitándole tal vilmente la vida, viejos y jóvenes, gozosos y felices, alegres y llenos de sana y recia fe, cantaban y bailaban lo mismo que solía hacer la Xana Rosina, y satisfechos de natural felicidad se divertían al lado de su encantadora ermita, festejando con suprema fe su Romería.

    Primer Diccionario Enciclopédicu de la Llingua Asturiana > freirus

См. также в других словарях:

  • A Series of Unfortunate Events — Una serie de eventos desafortunados (Hispanoamérica) Una serie de catastróficas desdichas (España) Autor Daniel Handler, más conocido como Lemony Snicket Género Infantil, Humor negro, Steampunk, Ficción absurdista …   Wikipedia Español

  • Yamato Ishida — (石田 ヤマト, Ishida Yamato?), también llamado Matt Ishida en el doblaje, es un personaje de la temporadas del anime y manga Digimon Adventure y Digimon 02 …   Wikipedia Español

  • Episodios de Dawson's Creek — Anexo:Episodios de Dawson s Creek Saltar a navegación, búsqueda Lista de episodios de la serie de WB Television Network, Dawson s Creek. Tu Ser gay  ! Temporada Episodios Fecha original de emisión 1 13 1998 2 22 1998 – 1999 …   Wikipedia Español

  • Anexo:Episodios de Dawson's Creek — Lista de episodios de la serie de WB Television Network, Dawson s Creek. Temporada Episodios Fecha de emisión 1 13 1998 2 22 1998 – 1999 3 23 …   Wikipedia Español

  • Anexo:Episodios de Cardcaptor Sakura — Aquí se muestra una lista de los episodios del anime Cardcaptor Sakura. Para mayor información, véase el artículo principal. Los títulos en negrita corresponden al título de España: Contenido 1 1ª Temporada 2 2ª Temporada 3 3ª Temporada …   Wikipedia Español

  • Episodios de Cardcaptor Sakura — Anexo:Episodios de Cardcaptor Sakura Saltar a navegación, búsqueda Aquí se muestra una lista de los episodios del anime Cardcaptor Sakura. Para mayor información, véase el artículo principal. Los títulos en negrita corresponden al título de… …   Wikipedia Español

  • Anexo:Episodios de Detective Conan — A continuación se presenta un listado de episodios de la serie Detective Conan, con su título original japonés (romanji y kanji), su traducción en español a partir del título original y el título del doblaje en España y en Hispanoamérica. Como… …   Wikipedia Español

  • Episodios de Detective Conan — Anexo:Episodios de Detective Conan Saltar a navegación, búsqueda Lista de episodios de la serie de televisión anime Detective Conan. Página para firmar por nuevos episodios y películas de la serie en España 1 «El caso del asesinato en la montaña… …   Wikipedia Español

  • Anexo:Episodios de Beverly Hills, 90210 — Artículo principal: Beverly Hills, 90210 Contenido 1 Temporada 1 (1990 1991) 2 Temporada 2 (1991 1992) 3 Temporada 3 (1992 1993) …   Wikipedia Español

  • Argumento de Naruto — Anexo:Argumento de Naruto Saltar a navegación, búsqueda Naruto es originalmente un manga, obra de Masashi Kishimoto, cuyo éxito le permitió ser llevado al anime. La historia publicada hasta el momento puede separarse en dos temporadas: la primera …   Wikipedia Español

  • Episodios de Friends — Anexo:Episodios de Friends Saltar a navegación, búsqueda La siguiente es una lista de episodios de la serie estadounidense Friends que en total tiene 236 episodios. Contenido 1 Primera Temporada: 1994 1995 2 Segunda temporada: 1995 1996 3 …   Wikipedia Español

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»